İşsizlik Fonu eriyor, patronlar prim kesilmesini istemiyor

Birkan BULUT
Ankara

Pandemi etkisiyle İşsizlik Sigortası Fonu’nda bu yıl giderler gelirleri aştı. Günde 39 TL ücretsiz izin için 5 milyar 802 milyon TL, kısa çalışma ödeneği için 25 milyar TL harcandı. Geçen yıl fondan 19 milyar TL kaynak aktarılan patronlar, bu yıl da 18.3 milyar TL kaynak aldı. TİSK ise asgari ücret görüşmelerinde işsizlik fonuna yatırılan primlerin düşürülmesini istiyor.

BU YIL GİDER GELİRİ İKİYE KATLADI

İŞKUR tarafından yayımlanan 2020 kasım ayı bültenine göre, 9 Aralık 2020 tarihi itibariyle fonun varlığı 102 milyar 373 milyon 116 bin TL. Ancak bu yıl pandemi koşullarında yaygın bir şekilde kullanılan kısa çalışma ödeneği ile giderler gelirleri aştı. 2018 yılında toplam gelir 34.6 milyar TL, 23 milyar 705 milyon TL gider gerçekleşti. 2019 yılında gelir 40.3 milyar TL iken gelir 36.4 milyar TL olarak gerçekleşti. 2020 yılında ise ocak-kasım ayları arasında ise gelir 34.5 milyar TL olmasına karşın gider neredeyse iki katına çıkarak 60.9 milyar TL olarak gerçekleşti. Pandemi sürecinde fırlayan kısa çalışma ödeneği harcaması nedeniyle fonun giderleri, gelirlerini aştı. 2018 yılında 843 bin TL, 2019 yılında 192 milyon 432 bin TL olan toplam kısa çalışma ödeneğine bu yıl 25.6 milyar TL harcandı.

KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ DE OLMASA...

Pandemi sürecinde işçilerin çalışmadığı günler ihtiyaçlarını karşılaması için gerekli ücret patronları tarafından karşılanmayınca, İşsizlik Fonu’nun musluğu açıldı. Ancak kısa çalışma ödeneği alma şartlarındaki kolaylık ve 25 milyar harcanmasına karşın hem tüm işçiler bu ödeneği kullanamadı, hem de işçi başına verilen ödenek asgari ücretin altında kaldı.

İŞSİZLİK ÖDENEĞİNİN YERİNİ ÜCRETLİ İZİN PARASI ALDI

Bu yıl işten atmanın yasaklanması adı altında ücretsiz izne çıkarılan emekçilere verilen günlük 39.24 TL, yani ayda 1177 TL’nin içerisinde yer aldığı nakdi ücret desteği kapsamında fondan 5 milyar 802 milyon TL harcandı. İşsizlik ödeneği kapsamında ise 10 milyar TL olan gider, bu yıl 8 milyara düştü. Bu harcamanın düşmesinde işten çıkarmanın yerine ücretsiz izin uygulamasının getirilmesi etkili oldu.

PATRONLAR BU YIL FONDAN 18.3 MİLYAR TL KULANDI

İşsizlik Sigortası Fonu’na, her ay işçiye ödenen brüt ücret üzerinden yüzde 2 işveren, yüzde 1 işçi ve yüzde 1 devlet katkısı yapılıyor. Ancak adı işçi-işveren payı diye ayrılsa da ikisi de işçinin brüt ücretinden kesiliyor. Bir başka deyişle işveren payı denilen kesinti de işçinin cebinden çıkıyor. Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK) ise önümüzdeki yıl geçerli olacak asgari ücretin tespiti görüşmelerinde, İşsizlik Fonu’na giden kesintinin düşürülmesini talep ediyor.

Oysa patronlar yıllardır istihdam bahanesiyle fondan çeşitli kalemlerde teşvik ve destekler alıyor. 2019 yılında işsizlik sigortası fonundan teşvik ve destek ödemeleri ile işbaşı eğitim programları yoluyla fondan 19 milyar TL alan patronlar, 2020 yılı ocak-kasım ayı boyunca yine teşvik ve destek ödemeleri ile işbaşı eğitim programları yoluyla fondan 18.3 milyar TL aldı. İstihdam teşviki gerekçesiyle yapılan bu harcamalar, içerisinde eğitim adı altında belirli süre çalıştırılan işçilerin giderlerinin, patronların cebinden değil, İşsizlik Fonu’ndan karşılanmasını sağlıyor.

İşçi sendikaları tamamen işçilerin ücretlerinden yapılan kesintilerden oluşan İşsizlik Sigortası Fonu’nun, işsizlik ödeneği dışında kullanılmamasını, her işsizin fondan geçinebileceği bir ücret alabilmesinin sağlanmasını istiyor. Ancak işçi sendikalarının değil, devletin kontrolünde bulunan fon, her yıl patronların iş gücü maliyetlerini azalatacak teşviklerle eriyor.