Evde kalpten ölümler arttı, kanserde erken tanı azaldı
Pandemide kovid dışı birçok hastalığın tedavisinin aksaması nedeniyle uzmanlar, önümüzdeki yılda halk sağlığı açısından ciddi risklerin beklendiğine işaret ediyor.
Fotoğraf: Adsız Günebakan/AA
Cansu ERTAŞ
Ankara
Pandemi sürecinde Türkiye'de artan vakalar, hastanelerin dolması ve virüs kaparım korkusu kovid dışı hastaların tedavi ve tanılarını aksattı. Türk Kardiyoloji Derneği’nin verilerine göre bu dönemde kalp krizi geçirenlerin yarısı hastanelere başvurmadı. TTB’nin raporuna göre ise kanser taramaları ve tanısında yüzde 90 azalma oldu. Tansiyon, diyabet ve kolesterol gibi hastalıkların taramaları da azaldı. SGK verileri de kamu ve üniversite hastane polikliniklerinin azaldığına işaret ediyor.
‘ERKEN TANI YARI YARIYA DÜŞTÜ’
Türk Tabipleri Birliği (TTB) Aile Hekimleri Kolu Başkanı Emrah Kırımlı, kovid dışı kanser, şeker, kalp ve tansiyon gibi hastalıkların tanı ve teşhisinin sekteye uğradığına dikkati çekerek “Bu durum önümüzdeki yıllarda sıkıntıya neden olacak” dedi. Kırımlı, bu dönemde Aile Sağlık Merkezi (ASM)’lerde hastaların gelip sıra beklemekten korktuğunu belirterek “Hastaların çoğu muayene gelmiyor, erteliyor ve evde iyileşmeyi bekliyor. Bu durum kanser gibi hastalıkların erken tanısını da zorlaştırıyor. Erken tanı ile tedaviye başlanan hasta sayısı ülkemizde 20 bin civarıyken şimdi bu yarıya düştü. Dünyada da kanser vakaları 9 milyon civarındayken 3 milyona düşmüş görünüyor. Bunun nedeni kanserin azalması değil, kanser hastalarının hastanelere başvurmaması” dedi.Pandemide tüm branşlardaki doktorların kovid servislerine kaydırıldığını ya da hastalandığını belirten Kırımlı “Hasta gelse de rutin takibini yaptıramıyor. Hem doktorlar hem de hastalar çekildi alıştığımız sağlık hizmetinden. Diyabet, kolesterol ve tansiyon taraması çok azalmış. Bunlar hafif sağlık sorunları olarak algılanabilir. Ama tansiyon bir damarı tıkar veya kanamaya neden olur. En son nokta hasta acile başvurur ancak artık geçtir” diye konuştu.
Dr. Emrah Kırımlı | Fotoğraf, kişisel arşivinden alınmıştır.
‘KANSER TARAMASI YÜZDE 90 AZALDI’
Yaptıkları aile hekimleri anketinin kanser taramalarında yüzde 90 azalma olduğunu ortaya koyduğunu belirten Kırımlı “Hem tanı oranında hem de taramada yakalanan hasta sayısında da azalma var. Türkiye’de Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezi (KETEM) var. Oradaki insanlar da filyasyon ekiplerine gidince aksama oldu. Bir yıla yakın süredir durum bu. Bu bir yıl önümüzdeki senelerde büyük problem olarak geri dönecek. Erken yakalayıp, hiçbir problem yaşamadan çözülecek mesele daha problemli hale gelecek. Sıkıntı burada” ifadelerini kullandı.
‘YOĞUN BAKIM YERİNE SERVİSTELER’
Fotoğraf: Evrensel
Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası (SES) Eş Genel Başkanı Selma Atabey ise birçok cihazın dahi pandemi hastanelerine taşındığına dikkat çekti. Kovid-19 hastaları dışında yoğun bakımda yatması gereken hastaların normal servislerde tedavi edilmeye çalışıldığı bilgisini veren Atabey “Normal servislere gelen hastalara ise acil servislerde bakılıyor. Acile gelen hastalara ise bakılamıyor ve evlerine gönderiliyor” dedi.
BİRİNCİ BASAMAK GÜÇLENDİRİLMELİ
Birinci basamak sağlık hizmetine yani koruyucu hekimliğe özellikle şehir hastaneleriyle birlikte boş verildiğini belirten Kırımlı “Bir milyonun üzerinde sağlık çalışanı var 40-50 bini birinci basamakta çalışıyor. Yeni ASM’ler yapacaklardı yapmadılar. Birinci basamak sağlık hizmeti güçlenirse bu işler düzelsin. Ama bırakın eksiklikleri gidermeyi hastalanan ya da doğum iznine ayrılan çalışanın yeri dolmuyor. Bin yataklı hastane maliyetine 2 bin tane 4 birimli ASM yapılabilir. Sadece bir hastane maliyetine Türkiye’deki aile hekimliği, ASM sayısını yüzde 33 artırabiliriz. Bu da milyonlarca insana hizmet edebilmek demek” diye konuştu. SGK verilerinin de kamu hastanelerinde poliklinik sayılarının azaldığını özel hastanelerde ise arttığını gösterdiğine vurgu yapan Kırımlı “Özel hastaneye kim gidiyor? Benim hastam dolmuş parasını düşünüyor. O farkı veremez ki. Şehir hastanesindeki birkaç yatağa 8 doktorun çalışabileceği iki tane ASM yapılabiliyorsunuz. Bunu talep edip ASM’lerin güçlendirilmesini istemeliyiz” dedi.
‘KRİZ GEÇİRENLERİN YARISI HASTANEYE GİTMİYOR’
Türk Kardiyoloji Derneği ise eylül ayında yaptığı açıklamada pandemi döneminde kalp krizi geçiren hastaların neredeyse yarısının hastaneye gitmediğine dikkat çekip “Pandemi öncesi döneme kıyasla yüzde 47,1 oranında azalma bulunuyor. Bu oran kalp krizinin ağır formlarında yüzde 32 iken daha hafif formlarında yüzde 56 olarak gerçekleşmiş bulunuyor” verilerini paylaşmıştı. Hastaların kovid bulaşması korkusuyla 112’yi aramadıklarını ya da aramakta geç kaldıklarına işaret edilerek “Bu nedenle hastaneye ulaşamadan evlerinde kaybettiğimiz hastalarımız da oluyor” denildi.
‘KANSER PANDEMİSİ’ UYARISI
TTB Merkez Konseyi Üyesi Uzman Dr. Halis Yerlikaya da pandemide başta kanser olmak üzere kronik hastalara yeterli sağlık hizmeti sunulamadığı için kovid dışı hastalıklara bağlı erken ölümlerin yaşandığını belirtiyor. Kanserin tüm dünyada 2018’de tahmini olarak 9.6 milyon ölüme neden olduğuna dikkati çeken Yerlikaya “9 aydır Sağlık Bakanlığı’na bağlı kamu hastanelerinde ve devlet üniversite hastanesinde yeterli düzeyde rutin sağlık hizmeti verilememektedir. Hastalar da salgının yarattığı korku ve bulaş riski nedeniyle hastanelere başvurmamaktadır” bilgisini teyit diyor. Yerlikaya, ülkemizde pandemi ve sağlıkta dönüşüm programının yol açtığı sorunlar nedeniyle önümüzdeki yıllarda ‘kanser pandemisi’ gibi gerçekle yüzleşilmek zorunda kalabiliriz uyarısını yaparak “Kamu sağlık kuruluşlarında kovid-19 dışı kronik hastalığı bulunan ve kanser hastalarının başvurabilecekleri ve gerekli tedavilerin yapılabileceği merkezlerin belirlenmesi gerekiyor” önerisini yapıyor. (HABER MERKEZİ)
