Yasakken bile patronların işçi atmasına yol veren "Kod 29" için değişiklik teklifi
HDP Milletvekili Züleyha Gülüm, patronların işçileri tazminatsız şekilde işten atmaya dayanak yaptıkları İş Kanunu'nun 25/2 maddesi için değişiklik teklif etti.
Fotoğraf: Pixabay
Patronların işçileri işten atarken gözde silahı haline gelen İş Kanunu’nun 25. maddesinin ikinci bendi için değişiklik teklifi verildi.
Söz konusu madde, pandemi döneminde çok sayıda işçinin tazminatsız bir şekilde işten atılmasına dayanak yapıldı. “Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri” başlığı altında suçlanan işçiler, SGK’nin kodlamasına göre Kod 29 ile işten çıkarılıyor ve tazminat alamıyor. Kod 29’la atılan işçiler adeta fişlenmiş oluyor başka işlere girmekte de zorlanıyor.
Pandemi önlemleri kapsamında getirilen işten atma yasağında istisna olarak bu madde yer alınca pek çok patron keyfi işten atmalara bu maddeyi dayanak yaptı. Maddedeki esnek tanımlar patrona neredeyse sınırsız işten atma hakkı tanıyor. İşyerindeki sorunları eleştirdiği ya da Anayasal hakkını kullanıp bir sendikada örgütlendiği için pek çok işçi bu madde kullanılarak kapı dışarı edildi. Son olarak Ankara’ya yürüyüşleri ile gündeme gelen Çorum Ekmekçioğulları metal fabrikası işçileri de bu madde ile atılmıştı.
DEĞİŞİKLİK TEKLİFİ VERİLDİ
HDP İstanbul Milletvekili Züleyha Gülüm, patronlara geniş işten atma hakkı veren maddenin değişikliği için TBMM Başkanlığına teklif sundu.
İşçilerin tazminatsız bir şekilde işten atılmasına gerekçe yapılan maddenin ucu açık tanımlarla dolu olduğunu vurgulayan Züleyha Gülüm, maddede çok sayıda örnek yer aldığını “ve benzeri” denilerek fesih sebeplerinin örnek olaylarla sınırlı olmadığının da belirtildiğini ifade etti.
Bu ifadeyle işverene geniş bir feshetme keyfiyeti sunan maddede “ahlak” ve “iyi niyet” kavramlarına sübjektif ölçütlerle yaklaşıldığını belirten HDP’li Gülüm, bunun patronlarca kötü niyetle kullanıldığının altını çizdi.
KOD 29
İşten çıkarmalarda işverenin SGK’ye işten çıkarma nedeninin belirtildiği bir kodla bildirme yükümlülüğü olduğunu belirten Gülüm, “KOD 29” adıyla bilinen seçeneğin işçinin “Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller” sergilediği gerekçesiyle iş akdinin feshedildiğini gösterdiğini hatırlattı. Gülüm uygulamanın kötüye kullanımını şöyle açıkladı:
"Keyfi işten çıkarma genişliğinin yanı sıra bu kodlama süreci de tamamen işverenin inisiyatifine bırakılmıştır. İşverenin Kod 29’u işaretlerken iddiası hakkında delil gösterme zorunluluğu bulunmamakta ve işçinin ‘ahlak ve iyi niyet kurallarına uyulmayan haller’den hangisini ihlal ettiği belirsiz bırakılmaktadır. Bu bildirimin doğru olup olmadığı ne İŞKUR ne de SGK tarafından sorgulanmaktadır."
PATRONLARIN YENİ GÖZDESİ
Pandemi sürecinde başka sebeplerle işten çıkarmanın mümkün olmadığını gören patronların, işten çıkarma yasağını anlamsız hale getiren bu istisnayla kıdem ve ihbar tazminatı ödememek için işten çıkış sebebi olarak bu kodu işaretlediğini belirten Gülüm, bu kodla çıkarılan işçilerin hiçbir hak ve pandemi desteğinden de yararlanamadığının altını çizdi:
“İŞKUR ise 29 Numaralı kod sebebiyle işten çıkarılan işçilere işsizlik maaşı ve kısa çalışma ödeneği vermemektedir. İşçiler son 120 gün hizmet akdi ve son 3 yılda 600 pirim günü koşulunu yerine getirdikleri halde işsizlik maaşını ve hatta Covid-19 sebebiyle işsiz kalanlara verilmesi kararlaştırılan nakdi ücret desteğini bile Kod 29 yüzünden alamamaktadırlar.”
Gülüm, ‘Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller’ ibaresinin toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin şekillendirdiği toplumda ‘ahlak’ kisvesi altında kadınların ve LGBTİ+ların aleyhine sonuçlar doğurduğuna da dikkat çekti. Bu kodlamayla işten çıkarılan kadınların; yeni bir iş ararken veya yeni bir işte çalışırken daha fazla mobbinge, tacize, ayrımcılığa ve cinsiyetçi baskılara uğradığı belirtildi.
MADDE İÇİN ÖNERİLEN DEĞİŞİKLİK VE GEREKÇESİ
Züleyha Gülüm, 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 25. Maddesinin ikinci bendinin “Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri” başlığının tamamen kaldırılarak; yerine “Tazminatsız çıkış gerektiren haller” başlığıyla şu maddelerin getirilmesini istedi:
a) İşçinin işle ilgili esaslı bir konuda kendi vasıfları hakkında yalan söylemesi
b) İşçinin işverene veya başka bir işçiye ağır hakaret etmesi
c)İşçinin veya işveren temsilcisinin kadın işçilere yönelik şiddet veya cinsel tacizde bulunması
d) İşçinin hırsızlık yapması
Züleyha Gülüm, değişikliğin gerekçesini ise şu ifadelerle açıkladı:
“İşverene keyfi fesih hakkı veren ve işverenin kanunu geniş yorumlamasına yol açan muğlaklıklar ortadan kaldırılarak işverenin sübjektif yorumuna açık ifadelerle işçinin tazminat almaksızın işten çıkarılabileceği haller daraltılmıştır. Böylece işveren ancak kanunda sınırlı sayıda bulunan fesih sebeplerini ileri sürebilecek, bu uygulamayı sendikasızlaştırmanın bir aracı olarak kullanamayacak ve böylelikle işçilerin haksız yere işten çıkarılmalarının ve etiketlenmelerinin önü alınacaktır. Ayrıca bu düzenlemenin yapılması toplumsal cinsiyet rollerinin yarattığı eşitsizliğin bir sonucu olarak kadın işçilerin ve LGBTİ+ların iş arama süreçlerinde, yeni iş yeri ortamında ve toplumsal alanda maruz kalacakları cinsiyet ayrımcılığı, baskı, mobbing ve tacizin önlenmesi açısından da oldukça elzemdir.”
MEVCUT “MADDE 25/2” NE DİYOR?
İş Kanunu’nun yürürlükte olan 25. maddesinin ikinci bendi şu şekilde:
(Madde 25) II-Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:
a) İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.
b) İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması.
c) İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.
d) İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması.(1)e) İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
f) İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.
g) İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.
h) İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.
ı) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması
(İŞÇİ SENDİKA SERVİSİ)
HAKSIZ YERE KOD 29’LA İŞÇİYE İFTİRA ATANLARA CEZAİ YAPTIRIM GETİRİLMELİ
Adana Milletvekili İsmail Koncuk, işçileri tazminatsız işten çıkarmak için İş Kanunu'nun 25/2 Maddesini kötüye kullanan patronlara ceza verilmesini istedi.
Koncuk konu ile ilgili verdiği soru önergesinde, “Pandemi döneminde işten çıkarmanın yasak olmasına rağmen işverenler; iş akdi feshedilen işçinin çıkarılma nedeni olarak, mesai, bildirim ve kıdem tazminatlarından kaçınmak için Kod 29 yani 'Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller (davranışlar)' maddesi üzerinden SGK’ya bildirimde bulunduğuna şahit olmaktayız” dedi.
“Gayesi evine ekmek götürmek olan işçinin, işveren tarafından üzerine aleni olarak atılan 'iftiranın' önüne geçmek için Kod 29’u istismar eden işveren ile ilgili yeni ceza yaptırımları getirmeyi düşünüyor musunuz?” diyerek soru önergesi yazdığını belirtti.
Koncuk, pandemi süreciyle birlikte işten çıkarılmanın yasaklanmasının ardından işverenler, kendilerini korumak için işçileri Kod 29’la işten çıkarması, işçinin yeniden iş bulmasını zorlaştırıyor. Yasağı bu yöntemle delen işverenlere avantaj sağlayan bu maddenin pandemi döneminde yürürlükten geçici olarak kaldırılması veya bu maddeye göre işten çıkarılan işçinin en kısa sürede işe dönmesi için bir değişikliğe gidilmesi yönünde bir çalışmanın ivedilikle yapılması gerektiğini dile getirerek konunun takipçisi olacağını ifade etti. (HABER MERKEZİ)
