Kamuda borç alarmı

Makina Mühendisleri Odasının hazırladığı sanayinin sorunları bülteninde, kamudaki açıklar ve büyüyen borç stokuna dikkat çekildi. Merkezi bütçe ve diğer bütçelerdeki açığın büyümesinin devletin iç ve dış kaynaklardan borçlanmayı artırdığı belirtilen bültende, özellikle 2020’de borç stokunda yüzde 41’e varan artış olması “alarm verici” verici olarak değerlendirildi.

TMMOB Makina Mühendisleri Odası, İktisatçı-Yazar Mustafa Sönmez’in katkısıyla her ay hazırladığı sanayinin sorunları bülteninde merkezi bütçe ve diğer devlet kuruluşlarının büyüyen açıklarına, hızlanan kamu borçlanması sorununa dikkat çekti. TÜİK, Merkez Bankası, Hazine ve Maliye Bakanlığı, BDDK, Strateji ve Bütçe Başkanlığı verileri kullanılarak yapılan analize ilişkin açıklamada, son 3 yılda büyümenin ortalama yüzde 2’de tutulmasının yakın zamana kadar benzeri görülmeyen devlet müdahaleleriyle, kamu kesiminin büyük açıklar vermesi ve geleceğe bir dizi kırılganlık taşıma bedeliyle gerçekleşebildiği ifade edildi.

"KAMU AÇIKLARINDA 2 PUAN ARTIŞ DİKKAT ÇEKİCİ"

2021 programında öngörülen 2020 için yüzde 6 dolayındaki genel devlet açığının GSYH’ye oranının, muhtemelen 1 puan daha aşağıda gerçekleşerek yüzde 5 dolayında olacağı tahmin edilen açıklamada, yine de aynı oranın 2019’da yüzde 3 olduğu hatırlandığında kamu açıklarında bir yılda 2 puanlık artışın dikkat çekici olduğu kaydedildi. Bunun da devletteki kara delik büyümesinin önemli bir göstergesi olduğu kaydedildi.

Bir önceki yıl ile kıyaslandığında, salgının da etkisiyle 2020 yılında ekonomik dalgalanmaların, genel devlet açığını genişletici etki yarattığı belirtilen açıklamada, “Merkezi bütçe harcamaları 2019’a göre yüzde 20’nin üstünde artarken gelirlerdeki artış yüzde 17,6’da kaldı ve bütçe açığı da 2019’da yaklaşık 125 milyar TL iken 2020’de 173 milyar TL’ye yaklaştı ve yüzde 38 arttı. Devlet maliyesinin bel kemiğini oluşturan merkezi bütçede kara delik büyüdü. 2020 sonunda verilen 173 milyar TL’ye yakın açık, genel devlet açıklarının dörtte üçüne yakın” denildi.

KARA DELİKLER BÜYÜYOR

Merkezi bütçenin yanında, yerel yönetimler, kamu-özel iş birliği projeleri, KİT’ler, SGK ve İşsizlik Sigortası Fonu açıklarının büyüyerek ağırlaşan borç yükü şöyle özetle şöyle sıralandı:

• Devletin kara deliklerinden birini de yerel yönetimler oluşturuyor. 2020 yılında, mahalli idare gelirleri, vergi gelirlerindeki sınırlı reel artışın da katkısıyla GSYH’ye oranla yüzde 2,9 seviyesinde gerçekleşeceği, mahalli idare harcamalarının ise devam eden finansman ihtiyacına bağlı olarak GSYH’nin yüzde 37’si seviyesinde gerçekleşeceği tahmin edildi. Mahalli idare açıklarının 10 milyar TL’yi geçmesi bekleniyor.
• Sosyal güvenlik kuruluşlarına yönelik merkezi bütçeden yapılan transferler bir önceki yıla göre hızla yükseldi. 2020 yılında bütçeden SGK’ye faturalı ödemeler, ek karşılıklar, devlet katkısı, emeklilere yapılan ek ödeme, prim ve teşviklerinden kaynaklanan transferler ile prim ödeme gücü olmayanların GSS primleri dahil olmak üzere bütçeden yapılan transferler 402 milyar TL’yi geçti. SGK, bütçe kaynaklarını giderek daha çok kullanırken, kendi kara deliğinin yanı sıra merkezi bütçenin kara deliğini de derinleştiriyor.
• Bir diğer sosyal güvenlik kurumu İşsizlik Sigortası Fonu’nun da (İSF) varlıkları hızla eriyor. İSF’nin 2019’da 40 milyar TL dolayında olan gelirleri 2020 yılında 38 milyar TL dolayına düştü. Buna karşılık giderleri aynı dönemde 36,5 milyar TL’den 66,5 milyar TL’ye çıktı. Bu durum fon varlığının da bir yılda 133 milyar TL’den 103 milyar TL’ye kadar erimesine neden oldu.
• KİT varlığının hızla azaltılmasına karşılık, eldeki KİT’ler de efektif biçimde işletilemedi. KİT’ler kara delik olmayı 2000’li yıllarda da sürdürdüler.
• Devletin kamu-özel iş birliği üstlenen şirketlere taahhütleri bir diğer önemli kara delik. Bu şirketlere sözleşme süresince (çoğu 25 yıl boyunca) taahhüt edilen 156 milyar dolarlık hizmet-enerji alım taahhütleri, ciro garantileri, merkezi bütçeye ağır yükler getirmenin yanı sıra devleti, bu firmaların yaptıkları 20 milyar dolara yakın dış borçları üstlenmek zorunda bırakıyor.

2020’DE FAİZ ÖDEMELERİ 11 AYDA 129 MİLYAR TL

Merkezi bütçede ve diğer bütçelerdeki açığın büyümesinin devletin iç ve dış kaynaklardan borçlanma ihtiyacını artırdığı, devletin borç stokunun yeniden büyümeye başladığı belirtilen açıklamada, özellikle 2020’de borç stokunda yüzde 41’e varan artış olması “alarm verici” olarak değerlendirildi.

Bu hızlı borçlanma ile birlikte devletin borç stokunun GSYH’ye oranının da yüzde 40’a tırmandığı ifade edilen açıklamada, “2019’da yaklaşık 100 milyar TL’yi bulan devletin faiz ödemeleri 2020’nin 11 ayında 129 milyar TL’yi geçti. Bu, bir yılda yüzde 35 artış demek. Devletin içine yeniden sürüklenmekte olduğu mali kriz, ekonominin genelinin sürüklendiği krizden bağımsız değil ve ekonomik kaos da siyasal çarpıklıktan bağımsız değil. Özellikle Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin uygulandığı yıllarda hem makroekonomik göstergelerde hem de kamu maliyesi göstergelerindeki bozulma artık saklanamıyor ve iyileşme ancak siyasetten başlayan makroekonomik politikalarda süren dengeli, adil politika adımlarıyla mümkün görünüyor” denildi. (Ankara/EVRENSEL)

Avrupa Birliğinde yıllık enflasyon yüzde 0,3, avro bölgesinde yüzde -0,3

Ulaştırma Bakanlığının 40,5 milyar liralık ihalelerinin ayrıntıları hâlâ açıklanmadı

Bakan Lütfi Elvan, 2020 bütçe açığı hedefini 100 milyar TL karıştırdı (!)

Cumhurbaşkanlığı 2021 yılı yatırım programında yol, köprü projelerine 'aslan payı'