21 Ocak 2021 10:10

Joe Biden döneminde Türkiye-ABD ilişkilerini bekleyen zorlu 5 dosya

ABD-Türkiye arasında mesafelerin kapanması için Türkiye de ABD de çeşitli beklentiler içinde. Peki masada hangi dosyalar var? 5 Başlığı Evrensel okurları için derledik.

Fotoğraf: Kayhan Özer/AA

ANASAYFA

POLİTİKA DÜNYA

Paylaş

Çağrı SARI
İstanbul

ABD Başkanı Joe Biden'ın resmen göreve başlamasıyla Türkiye-ABD ilişkileri de yeni bir döneme girdi.

Donald Trump’ın başkanlık seçimini kaybettiğinin kesinleşmesiyle birlikte Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, diğer dünya liderlerine kıyasla daha geç de olsa Biden'a tebrik mesajı göndermiş, yaptığı açıklamalarda da Türkiye'nin ABD ile köklü bağları olduğuna vurgu yaparak "ilişkilerde yeni bir sayfa açma" isteğini dile getirmişti. Erdoğan'ın bu söylemleri "Türkiye yüzünü yeniden Batı’ya dönüyor", "Ankara Biden'e hazırlanıyor" yorumlarına yol açtı.

Eski ABD Başkanı Donald Trump döneminde Rahip Pastör Andrew Brunson olayı yaşandı ve S-400 alımı nedeniyle Türkiye yaptırıma maruz kaldı. Ancak Trump ile Erdoğan’ın ilişkilerinin pek çok döneme oranla daha "normal" olduğu, Biden döneminde ilişkilerin daha zorlu geçeceği biliniyor. ABD-Türkiye arasında mesafelerin kapanması için Türkiye de ABD de çeşitli beklentiler içinde.

Peki masada hangi dosyalar var?

S-400 KRİZİ

ABD ile ilişkilerde son yılların en önemli sorunlarından biri S-400 hava savunma sistemleri. Bu mesele, Biden yönetiminde de Türkiye-ABD ilişkilerinin zorlu başlıklarından biri olacağa benziyor. Erdoğan, Biden’ın başkanlık görevini devralmasına günler kala Rusya ile 2. paket konusunda görüşmelerin sürdüğünü duyurmuştu. Erdoğan’ın bu açıklaması Türkiye'nin yaklaşımını gösterirken ABD’nin yeni yönetiminden de karşı bir açıklama geldi. Biden'ın Dışişleri Bakanı Antony Blinken, daha başkanlığın devir teslim törenini olduğu gün Türkiye’den "sözde stratejik ortak" olarak bahsetti ve ve yeni yaptırımların değerlendirilmesi gerektiğini söyledi. Karşılıklı yapılan bu açıklamalar S-400 sorununda ikili ilişkilerin nasıl olacağının işareti oldu.

ABD’NİN SDG DESTEĞİ

Türkiye açısından ABD ile ilişkilerdeki en temel sorun Suriye… ABD’nin SDG'ye askeri-siyasi olarak desteğini sürdürmesi Ankara için kriz nedeni. Ankara SDG’nin içinde yer alan YPG’nin ABD tarafından terör örgütü olarak tanımlanmasını istiyor. Türkiye'nin talebi buyken ABD’nin politikasında ise büyük bir değişiklik olması beklenmiyor. Zira ABD, PKK ile YPG arasında ilişki olduğunu inkar etmemekle birlikte IŞİD ile mücadelede bu yapı sayesinde başarıya ulaşıldığını savunuyor. Ayrıca Biden yönetiminin Dışişleri Bakanı Antony Blinken, ABD’nin Suriye siyasetinin (2013) mimarı olarak biliniyor. Blinken, IŞİD’e karşı YPG’yi silahlandırırken Suriye dışında Türkiye’ye PKK mücadelesinde katkının artırılması siyasetini savunmuş bir isim. ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin'in de ABD Merkez Kuvvetler Komutanı (CENTCOM) olduğu sürede YPG'nin yerel ortak olarak desteklenmesi politikasının mimarlarından olması dikkat çekiyor.

FETHULLAH GÜLEN’İN İADESİ

Türkiye'nin ABD ile ilişkilerindeki büyük gerginlik konularından biri de Fethullah Gülen ve ekibinin iadesi. Biden yönetimi döneminde bu konuda da bir değişiklik yaşanması beklenmiyor. Zira 15 Temmuz darbe girişimi sırasında ABD'de Barack Obama başkan, Joe Biden ise başkan yardımcısı olarak görev yapıyordu. Biden o dönem (Gülen’in iade tartışmalarının en yoğun yaşandığı süreçte) Ankara’yı ziyaret etti.

Biden, ziyaret öncesi Milliyet gazetesi için özel bir yazı kaleme aldı ve burada "Yürütme ve yargı organlarının birbirinden ayrı ve bağımsız rollere sahip olduğu ABD’deki yönetim sistemi çerçevesinde, bu açıkça mümkün değildir. Aslında, bu yönde herhangi bir girişimde bulunmak yasalara aykırı olacaktır" ifadelerini kullandı. Biden yönetiminin Gülen tutumunda da bir değişiklik olmayacağı tahmin ediliyor.

HALKBANK DAVASI

ABD'deki Halkbank davası nedeniyle Türkiye olası bir ekonomik yaptırımdan endişe duyuyor. Biden döneminde Halkbank davası nasıl sonuçlanır konusunu değerlendirmek için geçmişe kısaca baktığımızda şunu görüyoruz: Reza Zarrab ve Hakan Atilla soruşturmalarını başlatan eski Başsavcı Preet Bharara’nın yerine New York Güney Bölgesi Başsavcılığına atanan Geoffrey S. Berman da yine Başkan Trump tarafından görevinden alınmıştı. Bu süreç yaşanırken davaya Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın isteğiyle Başkan Trump’ın müdahil olduğu yorumları yapılmıştı.

Biden ile birlikte davanın seyri tamamen değişebilir.

Halkbank'ın ABD'nin İran'a yaptırımlarını delmek suçlamasıyla New York'ta yargılandığı davanın tarihi 1 Mart 2021. Halkbank'a banka dolandırıcılığı, komplo ve kara para aklama dahil altı suçlama yöneltiliyor.

RUSYA İLE İLİŞKİLER, KIBRIS VE LİBYA

Türkiye'nin tüm bölgesel sorunlardaki süreçleri Rusya ile kurduğu işbirliği çerçevesinde yürütüyor olması, Ankara-Moskova arasında "güçlü bağ" kurulması ABD'nin tepkisini çekecek konular.

Örneğin S-400’ler ya da Suriye’deki savaş gibi pek çok konuda Türkiye’nin Rusya ile yanyana durması, Türkiye'nin Azerbaycan-Ermenistan çatışması sırasında Azarbaycan’dan taraf olması da ABD tarafından olumsuz bir adım olarak not ediliyor.

Biden’ın Dışişleri Bakanı olarak aday gösterdiği Blinken’in Türkiye’yi kastederek yaptığı "Stratejik, yani sözde stratejik bir ortağımızın en büyük stratejik rakiplerimizden biri olan Rusya ile aynı çizgide olması kabul edilemez" sözleri de bunun kanıtı gibi.

Tüm bunların yanı sıra Biden yönetimi sürecinde, Türkiye'nin Libya siyasetiyle de ilişkilendirdiği Doğu Akdeniz'deki manevraları, Kıbrıs sorunu gibi konularda da Türkiye ve ABD’nin sık sık karşı karşıya gelmesi bekleniyor.