Doç. Dr. Elbek: Aşıdaki adaletsizlik ‘ahlaki çöküntü’ değil, kapitalizmin ta kendisi

Vural NASUHBEYOĞLU
İstanbul

Kovid-19 pandemisinden çıkış için insanlığa umut olan aşı; şirketlerin kâr, zengin ülkelerin ise aşı stokçuluğu yapması nedeniyle yoksullar için yeni bir eşitsizliğe yol açtı. Aşılar daha üretilmeden şirketlerle ön anlaşmalar yapıp nüfuslarından katbekat fazla aşıyı rezerve eden gelişmiş ülkeler aşılamaya başlarken yoksul ülkelerin çoğunda hâlâ tek doz aşı bile bulunmuyor. Bu durum salgını küresel olarak kontrol altına almayı da engelleyecek. Dünya Sağlık Örgütü Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, yaşananları ‘Aşılamada ahlaki çöküş yaşanıyor’ ifadeleriyle niteledi.      

‘KAPİTALİZMİN AHLAKSIZLIĞI’

Aşı dağıtımında yaşanan eşitsizliklere ilişkin değerlendirmelerde bulunan Türk Tabipleri Birliği (TTB) Kovid-19 İzleme Kurulu Üyesi Doç. Dr. Osman Elbek, Dünyada sadece 52 ülkenin aşılamaya başladığını ve ancak 54 milyon insanın aşılandığı bilgisini vererek “Hem ülke hem de aşılama yapılan insan sayısı henüz çok az” dedi. DSÖ Başkanının ‘Aşılamada ahlaki çöküş yaşanıyor’ sözlerini hatırlatarak bu ifadenin eksik olduğunu belirten Elbek “Aslında dünya kapitalizmin yarattığı kirde boğuluyor. Yaşananlar kapitalizmin ta kendisi, ahlaksızlığı ve vicdansızlığıdır. Asıl bunun değişmesi lazım” değerlendirmesinde bulundu.

DSÖ’nün kurduğu COVAX’ın orta ve dar gelirli 92 ülkeye aşı tedarik etmeyi hedeflediğini hatırlatan Elbek “COVAX yoksul ülkeler için şirketlerle 2021 için 2 milyar doz aşı anlaşması yapmıştı. Ama tek tek ülkeler şirketlere daha yüksek paralar verdiği için bu aşılar bu ülkelere gitti. Ve COVAX şu ana kadar bu ülkelere tek doz aşı daha dağıtamadı.  Çünkü zengin ülkeler aşı bırakmadı. Şirketler de 2 milyar dozu yoksul ülkelere ayırmak yerine daha fazla para veren ülkelere verdi” dedi.

‘İNSANLIĞA DEĞİL HİSSEDARLARINA SORUMLULAR’

Aşı üreten şirketlerin tüm dünyaya aşıları eşit paylaştırmak yerine, en çok parayı veren ülkelere aşıyı satmayı kendilerinde hak gördüğüne işaret eden Elbek “Çünkü o aşı şirketleri insanlığa karşı değil hissedarlarına karşı sorumlu. Bu yüzden büyük eşitsizlikler yaşanıyor. Politik ve ekonomik güce sahip olanların her şeyi yapabilme hakkı olduğu sürece bu eşitsizlikler de ne yazık ki doğal karşılanıyor” dedi.

‘PATENT HAKKI ASKIYA ALINMALI’

Güney Afrika ve Hindistan’ın Dünya Ticaret Örgütüne (DTÖ) başvurarak ‘Pandemi bitene kadar kovid-19 aşılarının patent hakkını askıya alalım’ önerisi yaptığını hatırlatan Elbek şunları söyledi: “Bir kere sağlıkla ilgili aşı tartışmasını DTÖ’de konuşuyoruz artık. Bu durumu yeterince açıklıyor zaten. Bu başvuruya AB ülkeleri ve ABD itiraz etti. Kapitalist sistem içinde bunu ahlaksızca reddedebildiler” dedi. DSÖ’nün çıkıp ‘Pandemi bitene kadar patent hakları askıya alınsın’ demesi gerektiğini ifade eden Elbek “Her ülkeye pandemi bitene kadar aşıları üretme izin verilmeli. Ancak böyle çıkabilir insanlık bu pandemiden. Tıpkı çocuk felci ve çiçek aşısında yaşandığı gibi. Ama bunu söyleyecek politik bir duruş gerekli.  DSÖ başkanının en radikal cümlesi ise ‘Ahlaki bir başarısızlık’. Ama çıkıp çok açık söylemek gerek kapitalizm kovid-19 öncesi olduğu gibi milyarlarca insanı ölüme götürüyor” diye konuştu.  

 ‘AŞI KARNESİ KABUL EDİLEMEZ’

İngiltere’nin Oxford- AstraZeneca aşısının Hindistan’da lisanslı üretilmesine izin verdiğini belirten Elbek “Burada şöyle bir çıkar da var. İngiliz zengini bu aşıyı bir ay ya da bir haftalık lüks tatille gidip Marakeş’te olabilecek. Hindistan için görece verdiğin jest yine kendi ülkenin varsılları için bir avantaj haline geliyor” dedi. Aşıları gasbeden zengin ülkelerin bir de aşı karnesi tartışması açtığını anlatan Elbek, gasbettiği aşılarla kendi ülkesindeki nüfusu aşılayanların dünyanın her tarafına gidebileceğini belirterek “Aşısı gasbedilen insanların bir de özgürce hareket etme hakkı engellenmek isteniyor böylece” dedi. Nüfusun ve üretilecek aşı miktarının belli olduğunu dile getiren Elbek, DSÖ’nün 2021 için tüm ülkelerde en riskli yüzde 20’yi aşılayalım önerisi getirdiğini hatırlatarak “Böylece tüm dünyada 2021 yılı için dünyadaki en riskli yüzde yirmiyi aşılayabiliriz. Sonraki yıllarda da yine risk gruplarına göre kademeli gidilebilirdi” dedi. Hasta ve üretilecek doz belliyken bunun bir kısmına el konulursa diğer riskli olanlara aşının ulaşmasının engelleneceğine dikkati çeken Elbek “Birleşik Krallık’ta bir kişi için beş dozu gasbederseniz, Bangladeş’te 9 kişiye ancak bir doz düşer” ifadelerini kullandı.  

BAŞARININ ARKASINDA HAKSIZLIK VAR

Elbek, aşılamada en hızlı ülkelerden birinin İsrail olduğunu, İsrail’de her yüz kişiden 35’inin aşılandığına vurgu yaparak “İsrail’de risk gruplarının ise yüzde 75’i aşılanmış. Yani İsrail aşılamada başarılı bir ülke” dedi. Ancak İsrail’in bu başarısının arkasında aşı şirketlerine piyasanın üstünde para vererek aşıları önden elde etmesinin yattığına dikkati çeken Elbek “Aşılamada İsrail’i olumlarken bunun altında yatan haksızlığı da görmemiz gerek” dedi. Elbek, ayrıca İsrail’in hapishanelerinde tuttuğu Filistinlilere de aşı yapmama kararı almasını eleştirerek “Böyle bir karar alabilen bir devlet ve dünya ortamı var” dedi.

142 ÜLKEDE HENÜZ AŞI YOK

Kovid-19 aşılarına eşitsiz erişim, dünyanın yoksul güneyini risk altında bırakıyor. Kovid-19 aşıları, toplam 4 milyar 450 milyon nüfusun yaşadığı 52 ülkede uygulanırken, 3 milyar 390 milyon nüfusun yaşadığı 142 ülkede henüz aşılama başlamadı. Yüksek ve orta gelirli ülkelerin mevcut aşıları ikili anlaşmalarla rezerve etmesi, çoğunluğu Güney Yarım Küre’de yer alan yoksul ülkelerin aşılara erişmesini engelliyor. Afrika, aşılara erişimdeki eşitsizliğin en çarpıcı şekilde görüldüğü yer olarak öne çıkıyor. 1 milyar 350 milyon nüfusa ev sahipliği yapan kıtada şimdiye dek yalnızca 98 bin nüfuslu ada ülkesi Seyşeller’de aşı yapılmaya başlandı. Bugüne dek 3 milyon 380 bin 887 vakanın görüldüğü, virüs nedeniyle 82 bin 886 kişinin kaybettiği kıtada yalnızca 13 bin 163 aşı yapılabildi. Afrika’da 53, Asya-Pasifik bölgesinde 47, Orta ve Güney Amerika’da 28, Avrupa’da 14 ülkede klinik denemeler haricinde henüz hiç kimse aşılanamadı. (AA)

MİLYARCA İNSANA 150 MİLYON DOZ!

Son olarak Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, COVAX kapsamında şubatta düşük ve orta gelirli 92 ülkeye kovid-19 aşılarını dağıtmaya başlayabileceklerini bildirdi. Ghebreyesus, BioNTech ile COVAX’ın 40 milyon doz aşı için anlaşmaya vardığını aktararak  “2021’in ilk çeyreğinde COVAX 150 milyon doz kovid-19 aşısı tedarik edecek” dedi. Milyarca insan aşı beklerken 150 milyon dozun hangisine yeteceği ise merak konusu. (AA)

Araştırma: Kovid-19 aşıları güvenli ve etkili

AB'de kullanılmayan yaklaşık 4 milyar avroluk Kovid-19 aşısı çöpe atıldı

Koronavirüsün yeni varyantı "BA.2.86" İsrail'de de tespit edildi

Pandemi döneminde 290 bin fazladan ölüm yaşandı | “Verileri gizleyerek üç yıl insanların ölümünü izlediler”