Kamu işçileri sözleşmesinde çerçeve protokol engeli

Birkan BULUT
Ankara

Türk-İş ve Hak-İş ile hükümet arasında geçmişte “centilmenlik” anlaşması, fakat 696 sayılı KHK ile bağlayıcı nitelikte olan çerçeve anlaşma protokolü imzalanırsa, sendikaların toplu pazarlık süreci sınırlanacak. 2021 yılında kamu işçilerinin toplu sözleşmesindeki bu durumu değerlendiren Dr. Murat Özveri, böylece grev hakkının da ortadan kaldırılmış olacağını söyledi.

Türk-İş ve Hak-İş ile hükümet arasında kamu işçileri için yapılan toplu pazarlığın görüşmeleri bağlı sendikalar tarafından iş kolları düzeyinde önümüzdeki aylarda başlayacak. 24 Aralık 2017 tarihinde yayımlanan 696 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile kadroya alınan işçilerin de katılımıyla bu yılki toplu sözleşme kamuda çalışan bütün işçileri kapsayacak. Kadroya geçen işçiler son toplu sözleşme kapsamına alınmamış ve ücretleri Yüksek Hakem Kurulu tarafından iki yıl boyunca 6 aylık dilimlerde yüzde 4 olarak belirlenmişti.

CENTİLMENLİK GİTTİ, BAĞLAYICILIK GELDİ

Ancak aynı kararnamede yasaya eklenen bir madde ile konfederasyonların hükümet ile imzalayacağı çerçeve anlaşma protokolünün, sendikaların toplu sözleşme pazarlığını sınırlandırması zemini yaratıldı. İşçi konfederasyonlarının toplu iş sözleşmesi ehliyeti bulunmuyor ve bu nedenle iş kolları düzeyinde örgütlü sendikalar tarafından sözleşmeler bağıtlanabiliyor. Ancak ’90’lı yıllardan bu yana Türk-İş ile hükümet arasında “centilmenlik” niteliğinde çerçeve protokoller imzalanıyordu. Türk-İş’e bağlı sendikalar da protokolü esas alarak kendi toplu iş sözleşmelerini bağıtlıyordu. Sendikalar kendi iş kollarındaki koşullar üzerinden farklı düzenlemeler yapabiliyor ya da kabul etmezse greve gidebiliyordu.

KHK İŞÇİNİN PEŞİNİ BIRAKMIYOR

696 sayılı KHK’de 6356 sayılı Yasa’ya eklenen bir madde ile birlikte işçi konfederasyonları ile hükümet arasında imzalanan çerçeve anlaşma protokolü bağlayıcı hale getirildi. KHK’nin 112. maddesi ile 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na getirilen Ek 2. maddede kapsama alınan kamu kurumları, KİT’ler ve belediyeleri sıraladıktan sonra “(...) işçilerin mali ve sosyal haklarını belirlemek üzere kamu toplu iş sözleşmeleri çerçeve anlaşma protokolü imzalanabilir. Bu protokol hükümleri geçerlilik süresi içinde bu madde kapsamındaki idareler ile taraf konfederasyona üye olan sendikalar için bağlayıcıdır” deniliyor. Yasaya göre işçi konfederasyonları, kamu işveren sendikaları ve hükümet arasında bir çerçeve protokol imzalanması zorunlu değil ama imzalanırsa bağlayıcı olacak.

GREV HAKKINI DA ORTADAN KALDIRIYOR

Peki işçi konfederasyonu ve hükümet arasında çerçeve anlaşma protokolü imzalanması halinde, protokolü yetersiz bulan ve daha iyi ücret, özlük hakları elde etmek isteyen sendikalar ne yapmalı? Çalışma Ekonomisi Doktoru Murat Özveri, bu düzenlemenin aslında sadece kadroya geçirilenler için düşünüldüğünü ama söz konusu maddenin yazılış biçiminin öyle olmadığını söyledi. Konfederasyonların toplu sözleşme ehliyeti olmadığını belirten Özveri, kolektif hakların bölünmezliği nedeniyle bu düzenlemenin Anayasa’ya da aykırı olduğuna dikkat çekti. Toplu pazarlık yetkisi olmayan konfederasyonlara toplu sözleşmede bağlayıcı anlaşma imzalama yetkisinin grev hakkını da ortadan kaldırdığını ifade eden Özveri, sendikalar eğer yapılacak bir çerçeve protokolden daha yüksek ücret ve haklar talep ediyorsa, bu metne karşı çıkması, imza atmaması gerektiğini söyledi.