Ağır fatura kapıda: Kısa çalışma ödeneği bitiyor, 1 milyon kişi işten atılacak
Kısa çalışma ödeneğinin mart sonuna bitecek olması nedeniyle şirketler işçi kıyımına hazırlanıyor. İşten atılacak işçi sayısının 1 milyonu aşacağı tahmin ediliyor.
Fotoğraf: Evrensel
Birkan BULUT
Ankara
İşçinin, İşsizlik Sigortası’ndaki parasından geçen yıl 20 milyar teşvik alan patronlar, şimdi desteklerin sona ereceği gerekçesiyle işçileri kapı önüne koymayı planlıyor. Pandemi sürecinde ekonomik destek paketlerinin kaynağı olan işsizlik sigortası fonu, 2020 yılını 38.2 milyar TL gelire karşılık 66.6 milyar TL giderle geride bıraktı. İşten atmaların yasaklanarak ücretsiz izin uygulaması getirilmesi nedeniyle işsizlik maaşı alamaz duruma gelen işçiler, günde 39 TL nakdi desteğe mahkum edildi. Patronlar ise hem nakdi destek, kısa çalışma ödeneği gibi yardımlar sayesinde işçilere ücretli izin vermek gibi sorumluluklardan kurtarıldı, hem de bu yıl toplam 20 milyar TL’nin üzerinde de teşvik aldı.
İşsizlik Sigortası Fonu’nun Ocak ayı raporunda, fonun 2020 yılın mali tablosu ortaya çıktı. İŞKUR tarafından açıklanan gelir-gider tablosuna göre; fonun 2019 yılında toplam 131.5 milyar TL olan menkul kıymet ve nakit fon varlığı, 2020 yılında 103.2 milyar TL’ye, 2021 yılında ise 101.8 milyar TL’ye düştü. 2019 yılında fonun geliri 40.3 milyar TL’ye karşın gideri 36.4 milyar TL idi. 2020 yılında ise 38.2 milyar TL’ye karşılık toplam gider 66.6 milyar TL oldu.
2020 yılında fonun yıllık harcaması gelirini ikiye katlarken, işsizlik ödeneğinden faydalananların sayısı büyük oranda düştü. 2020 Yılı Ocak ayında 610 bin 287 kişiye toplam 712 milyon TL işsizlik ödeneği verilirken, işsizlik ödeneğinden faydalananların sayısı yıl sonuna kadar sürekli düştü. Aralık ayına gelindiğinde 207 bin 263 kişiye 260 milyon TL işsizlik ödeneği verildi.
İŞSİZLİK ÖDENEĞİ GİTTİ, GÜNDE 39 TL GELDİ
İşsizlik ödeneğinden faydalananların sayısındaki düşüş, Türkiye’de salgının başlamasından bir ay sonra çıkarılan torba kanun teklifi ile işten atmaların yasaklanmasından kaynaklanıyor. Ancak düzenleme bunun yerine ücretsiz izin getirdi. Nisan ayından beri uygulanan sisteme göre işten atma olmadığı için ücretsiz izine çıkarılanlara, işsizlik sigortası fonundan karşılanmak üzere güne 39.24 TL nakdi ücret verildi. Ücretsiz izine çıkarılanlar işten atılmamış gibi görünüyor. Böylece hem işsizlik oranları düşük gösteriliyor, hem de emekçiler işsizlik ödeneğinden faydalanmak yerine günde 39 TL gibi daha düşük ücretlere mahkum edildi. İŞKUR verilerine göre bu kapsamda Nisan 2020-Ocak 2021 tarihleri arasında 2 milyon 471 bin 134 kişiye, 8 milyar 265 milyon 914 bin 51 TL nakdi destek ödemesi yapıldı.
KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNDE REKOR ARTIŞ
Pandemide fondan yapılan en büyük harcamalardan biri kısa çalışma ödeneğinde oldu. Salgın nedeniyle Nisan ayında kısa çalışma ödeneğinden yararlanma şartları esnetilmişti. Böylece 2019 yılında yapılan toplam 192,4 milyon TL kısa çalışma ödeneği harcaması, 2020 yılında 27,4 milyar TL’ye çıktı. İşsizlik ödeneğinde ise 10 milyar TL’den 8,3 milyar TL’ye düştü. 2021 yılı Ocak ayında kısa çalışma ödeneğinden (önceden ödemesi devam edenlerle birlikte) 1 milyon 313 bin 537 kişiye 2 milyar 72 milyon 138 bin 373 TL verildi.
İŞSİZİN DEĞİL, PATRONUN CAN SİMİDİ OLDU
İşsizlik Fonunda iki katına çıkan harcamaların kazançlısı ise patronlar oldu. İşçiler işsizlik ödeneğinden daha az nakdi destek ve kısa çalışma ödeneği alırken, patronlar işçilere ücretli izin vermek gibi sorumluluklardan kurtarıldı. Öte yandan teşvik ve destekler ile sermayeye doğrudan kaynak aktarmaya da devam edildi. Patronlar 2019 yılında teşvik ve destek ödemeleri ile işbaşı eğitim programları yoluyla 19 milyar TL destek alırken, 2020 yılında bu 20 milyar TL’nin üzerinde oldu. İstihdam teşviki gerekçesiyle yapılan bu harcamalar, içerisinde eğitim adı altında belirli süre çalıştırılan işçilerin giderlerinin patronların cebinden değil, işsizlik fonundan karşılanmasını sağlıyor.
EMEKÇİ İÇİN ZAM YOK, DEVLET İÇİN VAR!
KISA çalışma ödeneğine yeni yılda zam yapılmadı. 2020 yılında 1618 lira kısa çalışma ödeneği alan emekçiler, 2021 yılında da aynı miktarı aldı. Ancak SGK primine asgari ücrete yapılan oranda (yüzde 21.5) zam geldi. 1618 lira net kısa çalışma ödeneği alan işçi için fondan geçtiğimiz yıl SGK’ye 353 lira ödeme yapılırken, bu miktar 2021 yılında 429 liraya çıktı.
