Pandeminin birinci yılında hapishaneler

Sağlık meslek, insan hakları ve hukuk örgütleri, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) pandemisinin birinci yılında cezaevlerindeki duruma ve alınması gereken önlemlere dair açıklama yayımladı.

Açıklamada Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği (CİSST), Çağdaş Hukukçular Derneği (ÇHD) Genel Merkezi, Hak İnisiyatifi Derneği, İnsan Hakları Derneği (İHD) İstanbul Şubesi, İstanbul Diş Hekimleri Odası, İstanbul Tabip Odası, Marmara Tutuklu ve Hükümlü Aileleri ile Dayanışma Derneği  (MATUHAYDER), Özgürlük İçin Hukukçular Derneği (ÖHD), Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası (SES) İstanbul Şubeleri, Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) ve Toplum ve Hukuk Araştırmaları Vakfının (TOHAV) imzası yer aldı.

PANDEMİ SÜRECİNDE CEZAEVLERİNDE YAŞANANLAR

Türkiye’de 11 Mart’ta ilk Kovid-19 vakasının açıklanmasından bu yana Ceza Tevkifevleri (CTE) Genel Müdürlüğü tarafından Mart 2020, Kasım 2020 ve Şubat 2021 olmak üzere “Kovid-19 Pandemi Sürecinde Ceza İnfaz Kurumları” başlıklı üç adet açıklama yayımlandığını belirten kurumlar, süreçte yaşananları şöyle aktardı:

• Yapılan ilk açıklamada 14 Mart 2020 tarihinden itibaren; açık ve kapalı görüşler, özel izinler, kurumlardaki eş ve aile görüş odalarının kullanımı, diğer koğuşlarla birleşerek yapılan faaliyetler, başka kurumlara yapılacak nakiller durdurulmuştur. Yine bu tarihten itibaren avukat görüşleri kapalı olarak yapılmaya başlanmıştır.
• 14 Mart'tan itibaren durdurulan kapalı görüşlerin yerine 10 dakika olan telefon hakkı 20 dakikaya çıkarılmıştır. Açık görüşler, özel izinli eş ve aile görüşleri halen yapılamamaktadır. Bunun yanında Ağustos 2020’den itibaren her defasında 2 ziyaretçi olmak üzere 2 kapalı görüş gerçekleştirilmektedir.
• 14 Mart'tan itibaren zorunlu sevkler dışındaki tüm sevkler durdurulmuş. Şubat 2021 açıklamasında ise 01.03.2021 tarihine kadar nakillerin durdurulduğu bilgisi yer almıştır.
• 14 Mart itibarı ile durdurulan diğer koğuşlarla birleşerek yapılan faaliyetler ile ilgili bu tarihten itibaren hiçbir açıklama yapılmamıştır. Pandeminin bir yılı boyunca mahpuslar; atölye, sohbet, açık ve kapalı spora çıkarılma, kütüphaneyi ve sinema salonlarını kullanma dahil hiçbir sosyal faaliyetten yararlanamamıştır. Bu dönem zarfında mahpuslar koğuşlarının dışına çıkarılmamıştır.
• Yapılan ilk açıklamada iaşe bedelinin artırılacağı belirtilmiş ve 8,5 TL olan iaşe bedeli 10 TL ye yükseltilmiştir. Bu açıklamanın ardından artan gıda enflasyonuna rağmen ikinci bir güncelleme yapılmamıştır.
• Hapishanelerde 300 binlere varan kalabalıklaşma sorununun çözümüne yönelik 15/04/2020 tarihinde Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 7242 sayılı Kanun ile 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’a eklenen geçici 9. Madde uyarınca açık ceza infaz kurumunda bulunan mahpuslar iki aylık izne çıkarılmış, sonrasında bu izinler uzatılmıştır.
• Şubat ayından itibaren 65 yaş üzeri mahpuslara Kovid-19 koruyucu tedbirleri kapsamında zatürre (pnömokok) aşısı yapılmaya başlanmış. Yine Sağlık Bakanlığı Ulusal Kovid-19 Aşı Programı doğrultusunda belirlenen sıraya göre tutuklu ve hükümlülere Kovid-19 aşısı yapılmaya başlanacağı açıklanmıştır.
• Sürecin başından itibaren mahpusların sağlığa erişim hakları ve ağır, kronik hasta mahpusların tedavilerine nasıl devam edileceğine dair bir açıklama yapılmamıştır. Kovid-19 kapsamında yapılan üç açıklamada da bu konuya yer verilmemiş sadece “Başka bir hastalık nedeniyle acil durumlarda hastanelere sevk edilen tutuklu ve hükümlüler, ceza infaz kurumuna döndüklerinde 14 gün izolasyona tabi tutulduktan sonra PCR testi yapılarak sonucuna göre koğuşlara alınmaktadır” denmiştir. Buradan yola çıkılarak acil ve çok zorunlu haller dışında hastane sevklerinin ve sağlığa erişim hakkının sınırlandığı bilgisine ulaşmak mümkündür.  
• Pandemi süreci boyunca CTE’nin açıklamalarına göre toplamda 698 mahpusa Kovid-19 tanısı konmuş ve toplam 19 mahpus Kovid-19 sebebiyle hayatını kaybetmiştir.

TALEPLER

Açıklamada, hapishanelerde gerekli önlemlerin alınmasını ve bu önlemlerin, insanlık onuruyla bağdaşır ve hak ihlaline yol açmayacak şekilde uygulanması gerektiğini ifade edildi. Ayrıca alınacak önlemlerde dikkate alınması gereken hususlar sıralandı:

• Temizlik kitlerinin mahpuslara ücretsiz sağlanmasının eşit ve sürdürülebilir kılınması için gerekli düzenlemeler ilgili mevzuata işlenmeli,
• Türkiye’deki tüm hapishanelerde ortak önleyici ve koruyucu uygulamaların yapılması ve bu uygulamaların denetime açılmalı,
• Hapishanelerde koronavirüs salgını ile ilgili alınan/alınacak önlemler, karantina uygulamaları ile mahpusların sağlık durumları konusunda başta mahpusların aile ve avukatları olmak üzere kamuoyunun düzenli olarak bilgilendirilmeli,
• Henüz yargılaması süren ve cezası kesinleşmemiş temyiz-istinaf aşamasında olan mahpusların hemen tahliye edilmeli
• Kovid-19 aşısı bütün mahpuslara ve cezaevlerinde çalışan tüm personellere bir an önce yapılmalı,
• Önleyici tedbirlere öncelik vererek, salgının ilk dönemlerinde askıya alınan daha sonra tekrar açılan revir ve hastane sevklerinin hasta mahpusların ihtiyaçlarını karşılayacak hale getirilmesi için gerekli adımların atılmalı,
• Ağır hasta, kronik rahatsızlığı bulunan ve tek başına yaşamını idame ettiremeyecek durumda olan mahpuslar için acil bir şekilde infaz ertelemesine gidilerek tahliye edilmeli,
• Ağız diş sağlığı kuruluşları ve diş hekimliği fakültelerinin mahpuslara da gecikmeden hizmet verebilmesi için gerekli düzenlemeler yapılmalı ve hapishane koşullarında gerçekleştirilemeyen muayene ve tedavileri için mahpusların ertelenmeden diğer sağlık kurumlarına sevk edilmesi sağlanmalı,
• Mahpusların sağlık kurumlarına ve hastanelere ring araçlarıyla değil; daha hijyenik ve sağlığa uygun araçlarla taşınmalı,
• Mahpusların normalde kaldığı hücrelerde bulunan kişisel eşyalarını ve kitaplarını karantina hücrelerine getirebilmeleri sağlanmalıdır. Ayrıca karantina hücrelerinde mahpusların günlük ihtiyaçlarını karşılayacakları ve sosyal faaliyetlerine devam edebilmelerini sağlayacak su ısıtıcı, semaver, radyo, televizyon gibi eşyalar bulundurulmalı,
• Karantina hücrelerinde kalan mahpuslar normal hücrelerde olduğu gibi havalandırmaya çıkabilmelidir. İzolasyonun mahpuslar üzerindeki etkisini azaltmak için karantinada olmayan mahpusların belirli saatlerde ortak havalandırmalarda bir araya getirilmeli,
• Sağlık gerekçesiyle alınacak önlemlerin mahpusların temel haklarını ihlal etmeyecek şekilde uygulanmasına özen gösterilmelidir.

(HABER MERKEZİ)

Zeki Gül

Cezaevleri ve pandemi

TTB'den 'Cezaevinde İnsan Olmak' paneli: Cezaevleri sorunu bir halk sağlığı sorunudur