"Çin hariç dünyada termik santral projeleri çöküyor"

Özer AKDEMİR
İzmir

Global Energy Monitor (GEM) tarafından geçtiğimiz günlerde kömürlü termik santrallerin gidişatını verilerle gözler önüne seren ’yükseliş ve çöküş raporu’ yayımlandı. Rapora göre Çin’de devreye alınan kömürlü termik santral sayısındaki ani yükselişe paralel olarak 2020 yılında dünyanın geri kalanında birçok termik santral devreden çıkarıldı. Raporun Türkiye’deki durumla ilgili verileri de son derece ilginç; Türkiye’de 2015’ten bu yana planlanan kömürlü termik santrallerin yarısından fazlası iptal edilmiş durumda. 

ABD VE AB TERMİK SANTRALLERİNİ KAPATIYOR

Dünyadaki kömürlü termik santral planlarının yıllık değerlendirmesinin yedincisi olan yükseliş ve çöküş 2021: Kömürlü termik santrallerin küresel takibi raporuna göre 2020 yılında 37.8 GW’lık kömürlü termik santralin kapandı. Termik santralleri kapatan ülkelerin başında ABD (11.3 GW) ve AB ülkeleri (10.1 GW) geliyor. Çin ise 2020 yılında dünyadaki yeni kömürlü termik santrallerin (50.3 GW) yüzde 76’sını oluşturan 38.4 GW kapasiteyi devreye almış durumda. Çin hariç, dünya genelindeki kömür kurulu gücü art arda üç yıldır azalırken, Çin’in bu yönelimi hesaba katılmadığı bir durumda dünyadaki kömür santrallerinin kurulu gücü 2020’de 17.2 GW düştü.

TÜRKİYE’DE SON BİR SENEDE 26 KÖMÜRLÜ TERMİK SANTRAL PROJESİ İPTAL EDİLDİ

Bangladeş, Filipinler, Vietnam ve Endonezya’da planlanan 62 GW kurulu güçteki yeni termik santral projelerinin iptaline yönelik açıklamalar, rapora göre Çin dışında, Asya’da planlanan kömür santrallerinin çöküşüne işaret ediyor. GEM raporunda Türkiye’de de benzer bir eğilimin gözlemlendiği iddia ediliyor. Rapordaki verilere göre Türkiye’de izin-lisans aşamasındaki kömür kapasitesi, ulusal ölçekte sağlanan teşviklere rağmen, 2015’teki 59.2 GW seviyesinden 2020 yılına gelindiğinde 20.4 GW’a gerilemiş durumda. Bu ise yaklaşık 40 GW’lık kapasite rafa kalktığı ve proje stokunda yüzde 66 oranında bir düşüş anlamına geliyor. Ülkemizde sadece 2020 yılında 21, 2021’de ise beş kömürlü termik santral projesi ya iptal edildi ya da rafa kalktı. Yarattığı doğa ve sağlık sorunları nedeniyle kamuoyunda ciddi tepkilerin neden olan bu termik santral projelerine şirketlerin iştahının da azaldığını ileri süren rapor, bu nedenlerle Türkiye’deki yetkililerin kömür projelerinin finansmanı için yüzünü Çin’e döndüğüne dikkat çekiyor. “1.3 GW kurulu gücündeki EMBA Hunutlu termik santralinin inşaatı, Çin’den alınan 1.38 milyar dolarlık finansman sayesinde devam ediyor. Türkiye Varlık Fonu, Kahramanmaraş’ta planlanan ve 1.8 GW kurulu güçteki Afşin C kömür santrali projesine yönelik 2021’de gerçekleştireceği ihale için Çinli şirketlerin dikkatini çekmeye çalışıyor.”

TERMİK SANTRALLERDEN KAÇIŞ

Termik santrallerden bu “kaçış”ın ardında finansman zorlukları ve kovid-19 salgını nedeniyle ertelenen projeler olduğunun ileri sürüldüğü raporda tüm dünyada inşaatı başlayan termik santral kurulu gücünde yüzde 74 oranında düşüş olduğu ifade ediliyor.

Rapordaki verilerle ilgili bazı çevre örgütlerinin yorumları şöyle:

Özlem Katısöz, Avrupa İklim Eylem Ağı (CAN Europe): ”Türkiye’deki eğilim de enerji politikasının, yeni kömür santrali yapma hedefini terk etmek, AB’deki gibi işletmedeki kömür santrallerinin kapatılmasına yönelik adil ve hızlı bir enerji dönüşümü ile kömürden çıkış planlarına başlamamız gerekiyor.”

Özgür Gürbüz, Ekosfer Derneği: ”Türkiye’nin hâlâ kömürden çıkış planı bulunmuyor ve hükümet kömür santrallerinin sayısını artırmak istiyor. Ekonomik kriz ve koronavirüs salgını, kömür santrallerindeki gelişmeleri yavaşlattı ancak daha fazlasına ihtiyaç duyuyoruz. İklimi koruma konusunda anlamlı bir hedefin yokluğunda, kömür projeleri genellikle iklim değişikliğine etkisi dikkate alınmadan tartışılıyor. 

 Christine Shearer, Global Energy Monitor: ”Dünyanın birçok yerinde planlama aşamasındaki kömür santrallerinin, planlanan son santraller olmaları oldukça olası görünüyor” diyor.

Termik santrallere bir kez daha "kirletme hakkı" tanındı

Termik santrallerinin faydası tek, zararları pek…