Prof. Dr. Akdeniz: Erişim engelleri konusunda bilgi vermemizden hoşlanılmıyor

Sinem UĞURLU
Çağrı SARI
İstanbul

Türkiye'ye internet, ilk kez 12 Nisan 1993’de geldi. 28 yıl önce bu haftalarda internetle tanışan Türkiye, 28 yıl sonra sitelere mahkeme kararıyla gelen erişim engellerini ya da sansürleri konuşuyor. 

İfade Özgürlüğü Derneği’nin EngelliWeb raporuna göre 2020 itibariyle 450 bin alan adı engelli. 2020 raporu, bir kaç ay içinde detaylarıyla birlikte yayımlanacak.

Erişim engelleme ve içerik çıkartma uygulamalarını kamuoyu ile paylaşmak ve arşiv tutmak için EngelliWeb projesini başlattıklarını anlatan Prof. Dr. Yaman Akdeniz’e göre kamuoyunun bilgilendirilmesinden dahi hoşlanılmıyor.

Akdeniz’in bu fikrini mahkeme kararları da destekliyor. Öyle ki; İfade Özgürlüğü Derneği’nin, erişim engeli gelen haberleri duyurduğu EngelliWeb haberlerine de çok kez erişim engeli geldi.

Derneğimizin (@ifadeorgtr) web sitesindeki bir içerik, kişilik hakları ihlali gerekçesiyle, İstanbul Anadolu 5. Sulh Ceza Hakimliği‘nin 10 Şubat 2021 tarih ve 2021/677 sayılı kararı ile erişime engellendi. https://t.co/p6Z1NK2uYM #EngelliWeb pic.twitter.com/bO7u0eV0nm

— EngelliWeb (@engelliweb) April 11, 2021

Hukuki sürece dair de bilgi veren Akdeniz, hakimleri,  ifade ve basın özgürlüğü ile herhangi bir dengeleme yapmadığını, sadece “milli güvenlik”, “kamu düzeni” ve “kişilik hakları” üzerinden değerlendirerek bu kararlara imza attığını anlattı.

"HAKİMLER İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ BAKIMINDAN HERHANGİ BİR DENGELEME YAPMIYOR"

Siz gazetecilerin yargılanma süreçlerini takip ediyorsunuz, aynı zamanda erişim engelleme taleplerini de yakından takip ediyorsunuz. Erişim engellemeler ya da içerik kaldırmalar daha çok hangi konulara kim tarafından geliyor? Kaç sitenin erişim engelli olduğunu biliyor musunuz?

Biz İfade Özgürlüğü Derneği’nin EngelliWeb projesi kapsamında Türkiye’deki bütün erişim engelleme uygulamalarını takip ediyoruz ve gerek yıllık raporlarımızı, gerekse gündelik olarak kamuoyunu yakından ilgilendiren erişim engelleme karar ve uygulamalarını kamuoyu ile paylaşıyoruz.  Türkiye’de sulh ceza hakimlikleri tarafından sıklıkla verilen erişimin engellenmesi kararlarının siyasi niteliği çok dikkat çekiyor. Muhalif ve Kürt haber siteleri, muhalif görüşlü BirGün, Evrensel ve Cumhuriyet gibi gazetelerin haberleri sürekli sansür yaptırımı ile karşı karşıya. OdaTv’den Jinnews’a kadar geniş bir yelpazeyi içeren topyekün erişim engellemeleri de devam ediyor. Hükümette yer alan siyasetçiler, kamu kurum ve kuruluşları ve yine hükümete yakın özel sektör ve kişiler tarafından sıklıkla erişimin engellenmesi ve haber ve içeriklerin yayından çıkartılması talep ediliyor. Bu kararlar herhangi bir yargılama yapılmadan, içerik sağlayıcıların savunması alınmadan sadece “talep edenlerin görüşleri” dikkate alınarak sulh ceza hakimlikleri tarafından “koruma tedbiri” adı altında veriliyor. Fakat hakimler, ifade ve basın özgürlüğü ile herhangi bir dengeleme yapmıyorlar, talepler sadece “milli güvenlik”, “kamu düzeni” ve “kişilik hakları” üzerinden değerlendiriliyor. Hatta Anayasa Mahkemesi’nin emsal niteliğindeki kararları da bu süreçlerde tamamen göz ardı ediliyor.

Son dönemde özellikle yolsuzluk ve taciz iddiaları ile ilgili haberlerin erişime engellendiğini görüyoruz. 2020 EngelliWeb raporumuzu bir kaç ay içinde yayınlayacağız fakat 2020 sonunu yaklaşık 450.000 alan adının Türkiye’den engellenmesi ile kapattık. Binlerce haber ve içeriğin engellendiğini ve Temmuz 2020’de yapılan yasal değişiklikler sonrasında yayından çıkartıldığını da detaylı bir şekilde açıklayacağız.

Kamuoyunu bilgilendirmemizden de hoşlanılmıyor ve hatta bu söyleşi de her an benzer bir kararla erişime engellenebilir veya yayından çıkartılması ile ilgili bir kararla karşılaşabilirsiniz.

İçerik kaldırmalar ya da erişim engellemelerin dünyada bir karşılığı var mı? Türkiye hangi pozisyonda diğer ülkelere göre…

Tabii ki dünyada bir tek Türkiye’de erişim engellenmesi uygulaması yapılmıyor. Fakat özellikle Avrupa Birliği bünyesinde yer alan ülkelerde çok kısıtlı bir uygulaması var. Özellikle çocuk pornografisi ve telif hakları ihlalleri alanlarında kullanılıyor. Genel olarak ne Avrupa Birliği ne de Türkiye’nin üyesi olduğu Avrupa Konseyi hukuka aykırı olduğu iddia edilen İnternet içerikleri ile mücadele politikalarında ana yöntem olarak erişim engelleme modelini öneriyor. Hatta bu tip uygulamaların sorunlu olduğu ve oluşturulacak politikaların Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile mutlaka uyumlu olması, keyfi uygulamalara izin vermemesi gerektiğini belirtiyor. AİHM de özellikle yakın dönem kararlarında haber sitelerine uygulanan topyekûn erişim engelleme uygulamaları ile ilgili olarak ağır ihlal kararları verdi. AİHM bu kararlarında özellikle hukuka aykırı olduğu iddia edilen içeriklerle beraber hukuka uygun içeriklerin beraber yer aldığı durumlarda topyekûn erişimin engellenmesi uygulamalarından kaçınılması gerektiğini, aksi takdirde ihlale sebebiyet vereceğini belirtti. Benzer kararları AİHM yakın tarihte Türkiye ile ilgili olarak da verecek, hatta Sendika.org başvurusunu da bu gözle değerlendirecek.

EngelliWeb haberleri de engelleniyor… Bu site üzerine konuşalım… Neden böyle bir site yapma ihtiyacı hissettiniz? Sizi bunları alt alta yazmaya iten koşullar ne?

Biz yıllık raporlarımızın yanı sıra 2020 yılı içinde gerek Twitter üzerinden gerekse derneğin web sitesi üzerinden kamuoyunu yakından ilgilendirdiğini düşündüğümüz erişim engelleme ve içerik çıkartma uygulamalarını kamuoyu ile paylaşmaya başladık. Sorunun boyutuna ve sürekliliğine hem dikkat çekmek istiyoruz hem de hangi haber, içerik ve haber sitelerinin erişim engelleme ve içerik çıkartma kararları uygulandığının bilinmesi için mücadele ediyoruz. Özellikle siyasi nitelikli talepler sulh ceza hakimlikleri tarafından çok kolay ve seri bir şekilde kabul edildiği için biz de süreci şeffaflaştırmaya ve kamuoyu nezdinde sorgulanmasını sağlamaya çalışıyoruz. Bu şekilde hem sansürü şeffaflaştırmış hem de arşivlemiş oluyoruz.

"İLK KARAR 5 GÜN SONRA GELDİ"

Bu siteye de ısrarla erişim engeli geliyor. Nedir durum?

Biz İfade Özgürlüğü Derneği web sitesini EngelliWeb haberleri ile birlikte yayına sokarken ben en fazla bir hafta içinde ilk erişim engelleme kararı gelir demiştim. Yanılmışım çünkü ilk karar 5 gün sonra geldi. Bugüne kadar da 4 farklı karar bize gönderildi devamı da gelecektir. Bunlar:

1. İfade Özgürlüğü Derneği’nin, kendisini hakim, savcı, MİT mensubu olarak tanıtıp, milyonlarca liralık dolandırıcılık olaylarına karışan Doğan Çelik‘in İzmir Adliyesi’nde bir savcının odasından çıkarken yakalanması ile ilgili haberlerin erişime engellendiğini duyurduğu içeriği, kişilik hakları ihlali gerekçesiyle, İstanbul 4. Sulh Ceza Hakimliği’nin 12 Mart 2021 tarih ve 2021/1331 sayılı kararı ile erişime engellendi. 
2. Bakırköy 5. Sulh Ceza Hakimliği’nin 30 Mart 2021 tarih ve 2021/2203 sayılı kararı ile Yargıtay üyesi Ömer Faruk Aydıner ile ilgili haberlerin erişime engellenmesi ile ilgili kararın duyurusu haberimizin erişime engellenmesi ve içeriğin çıkartılması.
3. İfade Özgürlüğü Derneği’nin, OdaTV Haber Müdürü Barış Terkoğlu ile OdaTV Genel Yayın Yönetmeni Barış Pehlivan’ın yeni kitapları “Cendere”de, Cumhurbaşkanı’nın eski avukatı Mustafa Doğan İnal‘ın bir davada rüşvet pazarlığı içinde yer aldığı iddialarıyla ilgili haberlerin erişime engellendiğini duyurduğu içeriği, kişilik hakları ihlali gerekçesiyle, İstanbul Anadolu 4. Sulh Ceza Hakimliği‘nin 21 Ocak 2021 tarih ve 2021/498 sayılı kararı ile erişime engellendi.
4. İfade Özgürlüğü Derneği’nin EngelliWeb projesi kapsamında 4 Kasım 2020 tarihinde duyurduğu “Kapatılan Bank Asya’da yönetici olarak çalışan xxxx’in Diyanet Vakfında müdür olarak görevlendirildiğine” dair haberlerin Ankara 8. Sulh Ceza Hakimliği tarafından erişime engellenmesi ile ilgili duyurumuz Ankara 8. Sulh Ceza Hakimliği‘nin 10.12.2020 tarih ve 2020/9347 D.İş sayılı kararı ile erişime engellenmiş ve içeriğin çıkartılmasına hükmedilmiştir.

Biz sansürü ve erişimin engellenmesi kararı ve bu kararların içeriğinde yer alan haber ve içerikleri duyurmaya devam ettikçe bu kararlar bize gelmeye devam edecektir. Biz bu kararların hepsine itiraz ettik ve hepsi istisnasız tek sayfalık genel geçer gerekçeler içeren ifadelerle reddedildi. Hepsini Anayasa Mahkemesi’ne götürdük. 3 sene mi 5 sene mi sürer, takipçisi olmaya devam edeceğiz. Gerekirse konuyu AİHM’e de taşıyacağız.

Erişim engeli getirilen haberlerin yüzde 42’si Erdoğan ve çevresi hakkında oldu

Serhat Albayrak'tan torba erişim engeli: Onlarca siteden çok sayıda haberi kaldırttı

Albayrak’ın Kanal İstanbul haberlerine getirilen erişim engeli haberine erişim engeli