AP Miletvekili Demirel: Aşı pasaportu, başarısız pandemi politikasını örtme aracı
"Aşı pasaportu" hazırlıklarını değerlendiren AP Milletvekili Özlem Alev Demirel, "AB, seyahati kolaylaştırmanın yanı sıra yürütemediği pandemi politikasının üstünü örtmek istiyor" dedi.
Duygu AYBER GÜLTEKİN
İstanbul
Pandemi devam ederken tartışılan önemli konulardan biri “aşı pasaportu” uygulaması. Uygulamanın ismi de içeriği de tartışılıyor. Avrupa Birliği (AB) Komisyonu’nun bu önerisi Avrupa Parlamentosu ve AB ülkelerinin kararlarıyla birlikte henüz masada bekliyor. Önümüzdeki günlerde yapılacak üçlü görüşmelerin ardından temmuz ayında uygulanması bekleniyor. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ise aşıların koruyuculuğu konusundaki belirsizlik ve dünyadaki aşı adaletsizliği nedeniyle şimdilik bu uygulamaya sıcak bakmıyor. Bir yanda görüşmeler sürerken diğer yanda Kovid-19 aşılamasının yavaş ilerlemesi, aşıya ulaşamayan ülkelerin olması, kişisel verilerin korunması konusundaki belirsizlik tartışmaları da beraberinde getirdi.
Nedir bu “aşı pasaportu”? Avrupa Parlamentosu’nda tartışılan talepler ne? Aşıda patentin kalkması neden önemli? Sertifikada yer alacak verilerin akıbeti ne olacak? “Aşı pasaportu”na dair merak edilenleri Avrupa Parlamentosu Milletvekili Özlem Alev Demirel ile konuştuk.
TEMMUZ AYINDA UYGULAMA HAYATA GEÇEBİLİR
Aşı pasaportu nedir?
Halk dilinde “aşı pasaportu” olarak kullanılan aşı sertifikası özellikle yaz sezonunda seyahatler ve turizm sektörüne rahatlık verebilme eylemi olarak kendini gösteriyor. Sadece aşıyı içeren bir mekanizma değil. Aşı olduysanız, düzenli biçimde sertifikalanmış testlerden (PCR gibi) geçiyorsanız ya da bu hastalığı geçirdiyseniz belirli bir gün içinde kısıtlamalardan muaf kalmış oluyorsunuz. Kriterleri karşılıyorsanız sertifikayla birlikte 180 gün süre ile AB ülkeleri arasında seyahatin daha rahat olabilmesinin bir önerisi bu. Ancak daha kesinleşmiş bir olgu değil. AB Komisyonu’nun bir önergesi var, hızlandırılmış bir prosedür üzerine konuşuyoruz. Temmuz ayına kadar sonuçlanacak bir uygulamadan bahsediyoruz. Avrupa Parlamentosu’nun, komisyonun önerilerine yönelik verdiği kendi tavrı, talepleri var. Diğer taraftan AB ülkelerinin nereye kadar bu sertifika uygulamasını kabul edebileceği konusunda görüşmeler var. Çalışmaları anlayabilmek için trilog (üçlü görüşme) görüşmeleri başlayacak. Yani komisyonun önerisi, parlamentonun aldığı karar ve konseyin yani birlik ülkelerinin kararı ve çerçevesi masada. Bu üçlü görüşmeler esnasında bir uzlaşmaya varmaya çalışacak. Görüşmelerin sonunda, en geç temmuz ayında uygulamanın hayata geçmesi planlanıyor.
AŞI TEK KRİTER OLURSA AB KENDİ YETERSİZLİĞİNİ ORTAYA KOYMUŞ OLUR
AB Komisyonu aşı olmayanları mağdur etmeyen bir sistem için uğraştığını açıklamıştı. Bu taslağın içeriğinde ne var?
Bu taslağın içinde aşı tek kriter olarak geçmeyecek. Başta test kriterlerinin de uygulanmaya geçmesi tartışılıyor. Test sistemi AB ülkeleri arasında da diğer ülkelerde de farklı sistemlerle uygulanıyor. İşin özünde farklı ülkelerden oluşan bir birlik benzer bir sistem kurmak istiyor. Yani aşı olmasanız da, örneğin AB vatandaşı olarak, her ülkede aynı biçimde geçerli olan test uygulamaları üzerine seyahati mümkün kılma eğilimi var. Eğer Kovid-19 geçirdiyseniz belirli bir dönem için bağışıklık kazandığınıza dair bir sertifika verilmesi söz konusu. Bu üç kriter üzerine yoğunlaşıyor tartışmalar. Bunun sebeplerinden birisi de AB ülkelerinde de aşı şu an çok yetersiz düzeyde. Çok az insan aşılanmış durumda. AB’nin aşıyı tek kriter olarak belirmesi kabul olamazdı çünkü kendi yetersizliğini açıkça ortaya koymuş olurdu.
SPUTNİK V SERTİFİKA İÇİN GEÇERLİ BİR AŞI DEĞİL
Fotoğraf: Marco Verch/Flickr (CC BY-SA 2.0)
Sertifika için hangi şartlar aranıyor?
Komisyonun önerisinde sadece AB ülkelerinin resmi açıdan kabul ettiği aşıların bu sertifika için geçerli olacağını söylüyorlar. Örneğin, Sputnik V aşısı sertifika için geçerli bir aşı olarak kabul görülmeyecek. Bu meseleyi geopolitik düzeyle de tartışmak gerekir. Sputnik V aşısını AB Komisyonu ve ülkeleri listesine almaya hazır olmadı bugüne kadar. Bunu AB’nin veya bazı batı ülkelerinin Rusya ile kendi geopolitik, geostratejik tartışmalarıyla da bağlantılı olarak değerlendirmek gerekiyor.
AŞIDA PATENTİN KALKMASI GEREKİYOR
Kuşkusuz AB düzenlemeleri Türkiye’ye nazaran bir iki noktada daha olumlu olabilir ama Almanya’ya baktığımızda burada da genç insanların daha aşı sırası gelmedi. Her iki haftada bir aşı zirvesi gerçekleşiyor. “Aşı tedariğinde sıkıntı var” deniliyor. Haklı olarak burada da bir hoşnutsuzluk söz konusu. Bu yüzden patent tartışmasını çok daha fazla sürdürmek gerekiyor. Zengin ülkeler daha fazla aşıya ulaşabilse de dünyanın dört bir yanında özellikle Afrika ülkelerindeki insanların bu aşıya ancak birkaç sene sonra önemli bir ölçüde ulaşabileceğini biliyoruz ve bu büyük bir sıkıntı. Zengin ülkelerin daha yoksul olan ülkelere yönelik egemenliği konusunda bir sıkıntı ama bu aynı zamanda pandeminin ortadan kalkmaması demek.
AB PANDEMİ YÖNETİMİNİN ÜSTÜNÜ KAPATMAK İSTİYOR
AB ülkeleri başından beri kendini kurtarmaya baktı. AB birlik olarak hareket edebilmek için bu atılan adımları, gereken önlemleri birbirine benzetmeye çalışıyor. Şu an farklı uygulamalar var. Danimarka’ya sadece aşı olduysanız gidebiliyorsunuz. Almanya’da karantina uygulaması var vs. Bunları ortadan kaldırıp aynı zamanda İspanya, İtalya, Portekiz gibi ülkelerin de ekonomik sıkıntılarını azaltabilmek için seyahati kolaylaştırmaya çalışıyor. İşin özünde yürütemediği pandemi politikasının üstünü kapatmak istiyor. Pandemiyi ortadan kaldırabilme politikasının üstünü kapatmak istiyor.
Öte yandan insanlar yorgun. Burada sosyal yaşam normal bir biçimde gerçekleşmiyor. İnsanlar hem üretim yerlerinde hem evde bilgisayar başında çalışıyor. Bunlara nefes alabilmeleri için tatil olanağı da verebilmek önemli. Bunun için bir arayış içinde ülkeler.
Sizce hükümetler bu yolla, kendi aşı politikalarına yönelik toplumsal hoşnutsuzluğu hafifletmeye mi çalışıyor?
Evet bir biçimde hoşnutsuzluğu hafifletmeye çalışıyor. Aynı zamanda ekonomi için önemli olan turizm sektörünü de bir biçimde yaşatabilme derdine düşmüş durumda. TUI AG gibi büyük turizm tekellerinden bahsediyoruz. Onların da ihtiyaçlarına cevap vermek istiyor.
Özellikle Almanya gibi ağır sanayinin olduğu, yüksek düzeyde üretim yapan bir ülkede işçilerin tatil ihtiyacı var. Çünkü üretimi daha ileri noktalara da götürebilmek istiyor patronlar. Yorulan insanların öfkesini de dindirme derdinde. AB içinde zaten sınırları olmayan bir olgudan bahsediyoruz ama kapanmalar da var. Bunun da önüne geçmek istiyor. Çünkü bunun üretim gidişatına bir etkisi var. Uygulamayla birlikte tekrar bütün AB ülkelerini bir araya getirmek istiyor. Bu önemsiz bir konu değil. Çünkü Danimarka eğer kapatıyorsa sınırını ve sadece aşılı olduğunuz için içeri alıyorsa bu AB içindeki üretim halkaları için de bir sıkıntı anlamına geliyor. Sadece insanların hoşnutsuzluğunu kapatmak istiyor dersek bu hamlelerin bütünlüğünü göremez bir duruma düşebiliriz.
SERTİFİKA İÇİN GEREKLİ TESTLER ÜCRETSİZ OLMALI
Sizce bu uygulama yeni bir toplumsal bölünmeye neden olabilir mi?
Zaten var ama Kovid-19 bu toplumsal bölünmeyi daha da derinleştirdi. Bu uygulamalar daha fazla derinleştirebilir. Ancak aşılı olmanın bu hastalığı artık geçirmemek anlamına gelip gelmediğini henüz tam olarak bilmiyoruz. Açılımla birlikte gerçekten pandeminin tekrardan daha fazla yükselmesinin önüne geçmek anlamına gelebilir. Birisi aşılandı diye tatil yapabilirse pandemi gidişatı için ne anlama geleceğini bilmiyoruz. Bu yüzden DSÖ kesinlikle aşı pasaportu üzerine konuşmaktan geri durulması talebinde bulunuyor. Aşılı olsanız dahi seyahat esnasında her iki 3 günde bir test yapmanız gerektiği de tartışılıyor söz konusu sertifikanın içinde. Bu testler pahalı ve herkesin ödeyebileceği bir miktardan bahsetmiyoruz. Bu uygulamaya gelecekse parasız test uygulaması olması gerektiği talebini biz Sol grup olarak Avrupa Parlamentosu’na getirdik. Parlamentonun kararları içinde bu talep yer alıyor. AB Komisyonu bunu hayata geçirmek zorunda.
ŞİRKETLERE PARA AKARKEN HALKA PARALI TEST YAPILAMAZ
Ülkeler bunu kabul ediyor mu?
AB ülkeleri bunu karşılamak zorunda. AB kalkınma fonu açıkladı, milyarlarca avro borç aldı. Sadece Almanya’da 9 milyar avro Lufthansa’yı kurtarmak için yatırıldı. Şirket yine de işçileri işten attı. Bunlar olurken “parasız testi veremiyorum” diyemez. Bunu yapmadığı zaman var olan sosyal ve ekonomik çarpıklıkları derinleştirmiş olur. Seyahat özgürlüğünde belirli bir maddiyata sahip olmanız gerekiyor. Kriterler zorlanırsa sadece belirli bir sermayeye sahip insanlar seyahat özgürlüğünden faydalanmış olur.
Bu parasız test uygulamasının hayata geçip geçmeyeceği parlamento kararı ile birlik ülkelerinin kararı arasında bir tartışma konusu. Birlik ülkeleri buna çok sıcak bakmıyor. Ama biz bu uygulamanın hayata geçmesi talebinde net bir tavır almış durumdayız. Talebimiz şu an parlamentonun çoğunluğu tarafından kabul gördü. Üçlü görüşmelerde ana tartışma konularından birisi de bu olacak.
SERTİFİKA 180 GÜN İÇİNDE KULLANILABİLECEK
Fotoğraf: Jernej Furman/Flickr
Bir süre sonra muaf ülkeler ve diğerleri gibi bir ayrım doğabilir mi?
Birlik ülkeleri dışındaki ülkeler için üçüncü ülke terimini kullanıyoruz. Üçüncü ülkeden gelen insanlar için aynı uygulamaların uygulanması söz konusu. Almanya’nın belirli ülkelere verdiği karantina uygulaması var. Bu AB ülkeleri arasında sertifika uygulaması olduğunda karantina uygulaması kalkacak. Türkiye’ye seyahat ettiğinizde kalkmayacak. Üçüncü ülkeler için karantina Alman vatandaşı için kalkmış anlamına gelmiyor. Türkiye’den Almanya’ya geldiğinizde sertifikanın kriterlerini olumlu bir biçimde cevaplamış olmanız gerekiyor. 180 gün için verilen bir sertifika. Türkiye’ye döndüğünüzde karantina olacak mı bu o ülkenin uygulamalarına bağlı. Sertifikayla birlikte karantina uygulamasının hafiflemesi sadece AB ülkeleri için geçerli.
Çift vatandaşlara nasıl bir uygulama düşünülüyor?
Vatandaşlık meselesi bu uygulama için önemli değil. Bu AB içinde yaşayan bütün insanlar için. AB içindeki seyahatler için geçerli. İster çifte vatandaş olun ister olmayın AB içinde yaşıyor, AB içinde seyahat ediyorsanız bu sertifikaya sahip olmanız gerekir. Çifte vatandaşlığı olan bir Alman olarak, Türkiye’ye seyahat ediyorsanız üçüncü ülkelere yönelik uygulamalar daha netleşmedi. Türkiye böyle bir sertifikayı istiyor mu, istemiyor mu bunu tartışması gerekiyor. Buradan oraya seyahat için uygulamalar farklı ama AB içinde seyahat için bu sertifikaya sahip olmanız gerekiyor.
KİŞİSEL VERİLERİN GÜVENLİĞİ NE OLACAK?
Talepleriniz ne? Sertifika nasıl olmalı?
Sağlık alanındaki bilimsel bilgilerin göz ardı edilmemesi gerekiyor. Uygulamayı sadece aşıyla sınırlıyorsak bu kabul edilir değil. Çünkü aşılarla ilgili belirsizlikler var. İkincisi bu testlerin her yerde aynı biçimde uygulanması seyahat özgürlüğünü gerçekleştirebilmek için doğru olur. Bu testleri olacaksak parasız olması gerekiyor. Aşı büyük tekellerin elinde. Dünyada yoksullukla karşı karşıya kalan insanların aşıya ulaşamamasından bahsediyoruz. Burada patent tartışmasını yoğunlaştırmamız gerekiyor. Üçüncüsü ise insanların ihtiyaçlarına cevap veren bir siyaset izlenmesi gerekiyor. Günde 8-10 saat çalışıp sosyal hayatını bir yıldan fazladır sıfırlamak demek insanları çok büyük psikolojik ve sosyal sıkıntılara itmek demektir. Böyle devam edilemeyeceği ortada. Sertifika bir araç olabilir ama pandeminin çözümü değil. Bilgilerinizle ne yapılacağı konusunda da bir netlik olması gerekiyor. Çünkü bilgilerinizin yer aldığı kayıtların belirli bir süre sonra silinmesi gerekiyor. Yoksa skandallar olabilir. Gözetim devleti uygulamasına gitmemesini de sağlamamız gerekiyor. Bu dört konu sertifika için önemli.
Pandemi bize yoksulluk ve zenginlik arasındaki uçurumu net biçimde gösterdi. Patent tartışmalarında Türkiye’de veya AB’de daha yüksek sesli tartışmalar olacağını umuyorum. Bize bazen sertifika bazen kapanma-açılma diyorlar, biz de bunları tartışıyoruz ama asıl önemli konular geri plana düşüyor.
HTŞ’nin Halep saldırısının arkasındaki güçler ve hesaplar
Orhan Kemal’den Rahmi Koç’a kültürel değer üretimi
Bir arkeolojik kazı, II. Kayyım Devri, kayyım tuvaleti
Uğultu
İçimdeki taziye çadırı
İşkencecilerin peşinde bir Yılmaz...
Çöküş ivmesi durabilir mi, durdurulabilir mi?
Sosyal medyaya yaş sınırlaması çocukları koruyabilir mi?
