21 Mayıs 2021 00:57

ÇAYKUR’un yükü üreticinin ve işçinin sırtında

"ÇAYKUR’un koyduğu kota nedeniyle çay üreticisi özel sektöre yöneliyor, özel sektör ise yaş çayın fiyatını 3 liraya kadar düşürüyor. Sezon bittiğinde ise işçiler işsiz kalıyor."

Fotoğraf: Google Street View

Paylaş

Seyit ASLAN
DİSK Yönetim Kurulu Üyesi ve Gıda-İş Genel Başkanı

Yeşil altın… Karadenizliler çaya bu adı veriyor. Karadenizli on binlerce üretici ve ailesinin neredeyse tek geçim kaynağı çay.

2021 yılı çay toplama ve işleme süreci 17 Mayıs’ta başladı. Üreticiler çay taban fiyatının 5 TL’nin üzerine çıkmasını beklerken, Cumhurbaşkanı Erdoğan 3.87 TL olarak belirledi. Belirlenen çay taban fiyatı çay üreticisini bir kez daha hayal kırıklığına uğrattı.

Düşük belirlenen çay taban fiyatının üzerine bir de ÇAYKUR’un koyduğu kota gelince çay tümden değersizleşiyor. ÇAYKUR’un koyduğu kota nedeniyle çay üreticisi özel sektöre yöneliyor, özel sektör ise yaş çayın fiyatını 3 liraya kadar düşürüyor. Üreticiye parayı peşin vermiyor, aylara yayıyor, üretici tümden perişan oluyor.

Bazı özel sektör fabrikaları para yerine üreticiye ‘İşlenmiş çay’ veriyor. Bu yıl da durum farklı olmayacak. Yaşanan durum sadece çay üreticisini mağdur etmiyor. Aynı zamanda sektörde çalışan işçiler de yaşanan süreçten nasibini alıyor.

SEZONDAN SONRA İŞSİZLİK

ÇAYKUR işçileriyle birlikte sektörde çalışan işçi sayısı 30 bine yakın. Çay fabrikalarında çalışan işçilerin yüzde 90’ı sezonluk olarak çalışıyor. Çay sezonu bittiğinde potansiyel işsiz olarak yaşamlarını sürdürmek zorunda kalıyorlar. ÇAYKUR’da ücretler özel sektöre göre görece daha iyi görünüyor ama ÇAYKUR işçisi de açlık sınırının biraz üzerinde ücret alıyor.

Özel sektör işçisi tam bir köle muamelesi görüyor. Asgari ücret dışında ek bir ücret almıyorlar. Kimi işletmelerde asgari ücretin altında, sigortasız ve kayıt dışı çalıştırılan işçiler var. Uzun çalışma saatleri, kuralsızlık, angarya vb. gibi sorunlar eklenince, çalışma koşulları tümden çekilmez oluyor. Yaşanan işsizlik nedeniyle özel sektörde sezonluk da olsa üç beş ay çalışmak ve düzenli ücret almak işçiler için bir şans.

ÇAYKUR’da çalışan işçiler ise kendilerini biraz daha şanslı görüyor. Sezonluk da olsa sigortaları yatıyor, özel sektöre göre daha iyi ücret alıyorlar. “Sezonluk geçim olmaz” diyen ÇAYKUR işçilerinin kadro talebi ise iktidar tarafından duyulmuyor. Vaatler her yıl geçip gidiyor.

ÇAYKUR ZARAR ETTİRİLDİ

İşçiler adına TİS yapan Öz Gıda-İş Sendikası işçilerin taleplerini duymazdan, görmezden geliyor. İktidarın koruma şemsiyesi altında sendikacılık yapmaya devam ediyorlar. Yeter ki düzenli aidat gelsin. İşçinin sorunu varmış, çaya kota konmuş, bunlar Öz Gıda-İş Sendikasını ilgilendirmiyor.

ÇAYKUR son yıllarda düzenli olarak zarar ettirildi. 2020 yılı için henüz ne kadar zarar ettirildiğini bilmiyoruz. Ancak 2020 yılından önceki üç yılın toplam zararı 1 milyar 560 milyon 486 bin lira. Kamu sözleşmelerinde ÇAYKUR işçisine enflasyonu aşmayan zamlar verilirken, uğratılan zararın boyutu devasa. Üreticiye, işçiye para yok, ama yandaşlara çeşitli adlar altında akıtılan milyonlar var. Bugüne kadar da bir yetkili çıkıp, “Neden bu kadar zarar var? Bu paralar nereye gidiyor? ÇAYKUR yönetimi kurumu nasıl zarara uğratıyor” demiyor. Kaçınılmaz olarak ÇAYKUR’un bütün zarar yükü işçilerin ve üreticilerin sırtına biniyor. Yaş çay taban fiyatı düşük tutuluyor, işçilerin ücretleri ise enflasyonun altında belirleniyor. ÇAYKUR Genel Müdürlüğüne vekil olarak atanan ve ÇAYKUR’u zarar ettiren genel müdür ödüllendirilerek asaleten genel müdürlüğe atanıyor.

KARADENİZ’İN DOĞASI DA ÇAYKUR DA YAĞMALANIYOR

“Ye kürküm ye” düzeni sürüyor. Karadeniz’in dereleri, yaylaları, ormanı, akarsuyu gibi ÇAYKUR da yağmalanıyor. Üreticisi, işçisi yaşanan bu olumsuzluklara karşı birleşmeden durumu değiştirme şansı görünmüyor. Yeşil altının gerçek değerini bulması, mevsimlik işçinin kadro, özel sektör işçisinin insanca yaşama ve insanca ücret talebi için mücadelesi birleştiği oranda kazanımlar gelecek ve yağma son bulacaktır.