Bir sistem kurmalıyım, yoksa başkalarının sisteminin kölesi olurum

Başak BELHAN

İstanbul Üniversitesi

William Blake (1757-1827) İngiliz resim sanatının ve Romantizm Sanat Akımının öncülerinden birisidir. Yaşadığı dönem İngiltere'nin en devrimci dönemlerindendir. Hayatının belli bir döneminde cumhuriyetçi ve isyancı bir kimliğini belli bir döneminde de samimi inançlı biri olduğunu resim ve şiirlerinde görmekteyiz.

Blake, her türlü otoriteye ve baskıya karşıdır. Geleneksel kurumlara karşı eleştirel bir tutum almakla birlikte, aydınlanma felsefesine karşı da mesafeli durur. Aydınlanmacı bilim insanlarından biri olan Newton'u da gerek şiirinde gerek resminde eleştirir. Aşağıdaki tabloda da Newton'a dair eleştirilerini görmekteyiz.

NEWTON FİGÜRÜ

Newton figürü, Blake'in en önemli eserlerinden bir tanesidir. Newton'un ölümünden otuz sene geçtikten sonra yaşamış olan Blake, çağının kültürüne egemen olmuş sanayi devriminin oluşturduğu burjuva sınıfının temsilcisi olan Newton'un mekanik dünya görüşüne meydan okuyordu. Blake Newtoncu deneyciliğe eleştirel bir bakış açısı sunuyor. Aynı zamanda Newtoncu fiziğin evrenine karşı alternatif bir görüşün peşinde. Blake bilim düşmanı değildi, o sadece insanın düş gücünü öldüren bir anlayışa karşıydı. Sembolik bir figür olarak Newton'u resmetmesi ile modern bilimin hayal gücünü nasıl yok ettiğini göstermeye çalışıyor.

Tabloda Newton, deniz altında bir kayalığa oturmakta ve gökyüzü hakkında hesaplamalar yapmaktadır. Newton'u okyanusun dibine yerleştirmiştir ve onun yalnızlığını anlatmaya çalışmıştır. Okyanusun derinliklerine Newton'u resmetmesi Newton'un düşüncelerinin sınırları tüm insanlığın kendi kavrayışı ve bilgisi olmadan mahkum edildiği soğuk bir zindandan ibaret olduğunu göstermeye çalışmıştır. Blake, Newton'un pusulasıyla çizdiği daireye sıkıştığını simgeleştirmiştir. Newton’un fikir ve hayal gücüyle ilgili düşüncelerinde kendi çemberi dışına çıkamayışını resmetmiştir. Mekanik evren anlayışına dayalı fiziğe karşı getirmiş olduğu bir eleştiridir. Fizik o zamanlarda mekanik hareketin incelenmesi ile sınırlı kalmıştı. Her yerde geçerli değişmez matematiksel yasalara saplanmasını resimde de gördüğümüz üzere pergelle çizdiği dairede hapsolmasında görmekteyiz.

YENİ ÜRETİM YÖNTEMİ İHTİYACI

Newton’un kendi kişisel bilim balonuna sarılmasını dönemin toplumsal, iktisadi ve siyasal koşullarından bağımsız ele alamayız. Fiziği sadece tek hareket biçimi olarak ele almasından dolayı -mekanik yer değiştirme- doğa hakkındaki görüşlerinde eksiklikler barındırıyordu. Doğanın değişen ve dönüşen yönünü reddetmekle birlikte gelişme süreci içerisinde olmasını da göz ardı ediyordu. Newton’un dünya görüşü sınıfının karakteristik özelliklerini yansıtıyordu. Dönemin yükselen burjuva sınıfı eski lonca düzenine ve sanatına karşı mücadele etmiş ve feodal bağları parçalamıştı ve yeni oluşmakta olan örgütsüz proletaryayı da bastırmıştı. Burjuvazinin zaferi yeni toplumsal düzenin de zaferi olmuştu. Burjuva sınıfı da bu dönemde yeni üretim yöntemlerine gereksinim duyuyordu. Üretici güçlerdeki gelişme, teknolojinin ve kültürün gelişmesi sadece devlet yetkililerini ilgilendirmiyordu, bilim dünyası da bundan geri kalamazdı. Newton mekaniği de tam da bu dönemde birçok sorunu çözebilecek bir çağda yükselen burjuvazinin işine yaradı.

Kaynakça:

•Çubukçu, 2020: https://www.youtube.com/watch?v=0X9oP9PIwRI

•Hessen, 2013: https://bilimvegelecek.com.tr/index.php/2013/07/01/newtonun-principiasinin-toplumsal-ve-iktisadi-kokleri-1/

https://bilimvegelecek.com.tr/index.php/2013/08/01/newtonun-principiasinin-toplumsal-ve-iktisadi-kokleri-2/

•İnam, A. (1993) Edebiyatın Bilime Başkaldırısı, Bilim ve Teknik Dergisi

•https://www.royalacademy.org.uk/article/william-blake-isaac-newton-ashmolean-oxford

•http://studyingromanticism.blogspot.com/2011/01/newton.html#:~:text=William%20Blake