Düşünce Tarihi Işığında Muhasebe Felsefesi

Soner SERT

Muhasebe gibi mali olaylarla ilgili bir bilim dalının, felsefe gibi kavramsal olguları merkeze alan bir bilim dalıyla ilişkisi var mıdır? Varsa bu nasıl bir ilişkidir? Çeşitli üniversitelerde muhasebe üzerine dersler veren, pek çok kamu ve özel kurum ve kuruluşlarında çalışan yazar Dursun Ali Yaz, yukarıdaki soruyu olumlu olarak yanıtlıyor ve konu hakkındaki en geniş kapsamlı yanıtları üretiyor.

İlk olarak felsefenin kadim tarihine değinen Yaz, 1776 yılında iktisadın felsefeden ayrılmasının önemine vurgu yapıyor. Ardından 1848 yılında iktisattan işletme, 1876 yılında da işletmeden muhasebe bilimi türüyor. 1940’larda ise muhasebeden finans bilimi doğuyor. Dursun Ali Yaz, muhasebe felsefesi hakkında yazılan ilk kitabın 1907 yılında Charles Ezra Sprague tarafından kaleme alındığını ancak o tarihten bu yana Türkiye’de bu konu üzerine yeterli sayıda çalışma yapılmadığını söylüyor.

Yazarın, bu bağlamda ele aldığı çalışmaya geçmeden önce, kavramları nasıl yorumladığı hakkında düşünmekte fayda var. Yaz, muhasebenin; sayılar aracılığıyla parçadan bütüne ulaşan sistematik bir raporlama arayışı; felsefenin ise kavramlar vasıtasıyla bütünden parçaya ulaşan ve mantığa dayanan bir sorgulama çabası olduğunu söylüyor. Bu bilgiler ışığında bahse konu olan kavramı, “Muhasebe felsefesi sayılardan raporlamaya geçiş süreçlerini iyileştiren düşünsel bir etkinliktir.” sözleriyle açıklıyor.

FELSEFİ BAĞLAM

Yazar, muhasebe felsefesinin temelde üç amaç taşıdığını dile getiriyor. İlk olarak, muhasebe biliminin akademik pozisyonunu kuvvetlendirecek bir araştırma zemini sağlayacağını düşündüğü bu bilginin ardından, meselenin sektörel yanına değiniyor. Yaz’a göre, bu kavram, sahada etkin olarak çalışan finansçıların ihtiyaç duyduğu analizleri ve raporlama anlayışına da katkı sunuyor. Son olarak, mesleğin daha küçük aktörlerinin tahsilat ve angarya işlerinde yaşadığı sorunlara çözüm üretme amacı taşıdığını iddia eden yazar, bu kavramın işlevselliğinin önemine dikkat çekiyor.

Yazar, çalışmasını muhasebeden ziyade felsefi bir bağlama oturtarak irdeliyor. Yaz’a göre, muhasebe felsefesinin konusu muhasebe, yönetimi ise felsefedir. Dolayısıyla kitabına Düşünce Tarihi Işığında Muhasebe Felsefesi ismini vermesi tesadüfi değildir. Yazar bu maksattan hareketle, ilk bölümde felsefenin doğuşunu, gelişim ve dönüşümünü odağa alarak muhasebe felsefesini hangi temeller üzerine oturtacağını sorguluyor. Akabinde muhasebe alanında çalışma yürüten teorik ve pratik üreticilerini ontoloji disipliniyle tanıştırmaya gayret ediyor ve bölümün sonunda muhasebenin ontolojisi hakkında güçlü sorular soruyor. Üçüncü bölümde aynı grubu epistemoloji disipliniyle tanıştırmaya çabalayan yazar, bu ilişkiden yeni bir algı alanı yaratmayı hedefliyor. Son bölümde ise yine alan araştırmacılarını ve üreticilerini önceleyerek etik bağlamında yorumlarda bulunuyor.

GÜNCEL YORUMLAR

Yazar, muhasebenin felsefeyle olan ilişkisinin alanın kendisine doğrudan değer katacağını ileri sürüyor. Ona göre, muhasebe felsefesinde yapılacak ontolojik çalışmalar, bu alanın metodolojik yönünü güçlendirecek ve alan üzerine çalışanların kavram, tanım, kural ve sistem gibi ögelerden hareketle güncel yorumlar kazandırmasını sağlayacaktır. Muhasebe felsefesinde yapılacak epistemolojik çalışmalar ise uluslararası raporlama standartlarının daha iyi kavranmasına ve muhatabının daha yenilikçi bilgi sistemleri tasarlamasına sebep olacaktır. Son olarak bu alanda yapılan etik çalışmalarda, meslek örgütlenmesinin ve ahlaki yasaların önemine vurgu yapan yazar, paradigma değişikliği yaratacak regülasyonların geliştirilmesine de katkı sunacağını görüşünü taşımaktadır.

Dursun Ali Yaz, bahse konu olan içeriği tasarlarken üslup üzerine ayrıca düşündüğünü aktarıyor. Yaz, akademik bir üslup yerine, genele hitap eden ve herkesin anlayabileceği bir üslup tercih ediyor. Fakat bu noktadan hareketle akademisyenlerin ve alan üzerine çalışanların da konu hakkında daha detaylı çalışmalar yapmasının önemine değiniyor.

Timaş Yayınları’ndan çıkan kitap, yazarın da belirttiği gibi bugün herkesi doğrudan ilgilendiren ekonomik ilişkilerin bir nebze de olsa anlaşılabilmesi için güncel bir kaynak olma özelliği taşıyor. Meraklısı için şu günlerde raflarda…