Fabrikalar üreticiyi kandırdı: Domates ziyan, çiftçi perişan
Çiftçiye, "Domates ekin" diyen fabrikalar hasat zamanı gelince çiftçinin ürününü almadı. Domatesler tarlada eridi. Çiftçiler domatesi hasat etmeden tarlayı sürdü.
Zafer YAMAN
İzmir
Torbalı’da üreticiler, domateslerin satılamaması üzerine domates dolu tarlayı hasat etmeden sürmek zorunda kaldı. Domates de dâhil her gün toplanan binlerce ton sebzenin Türkiye ve yurtdışına ihraç edildiği Torbalı ovasında çiftçinin ürününü alması gereken fabrikalar açılmadı, domatesler tarlada kaldı. Havaların oldukça sıcak olduğu bugünlerde domatesleri eriyen çiftçiler, tarlalarını sürmek zorunda kaldı.
Görüştüğümüz tarla sahibi üreticilerin, dönüm başına yaptıkları masraf 4 bin-4 bin 500 lira dolayında iken, tarla kiralayan üreticilerin masrafı 5 bin 500-6 bin liraya kadar çıkıyor.
KÜÇÜK ÜRETİCİ İŞÇİ BULAMADI
Domatesi toplayacak işçi bulmakta da zorlandıklarını ifade eden üreticiler, büyük toprak sahiplerinin, örneğin 2 bin-3 bin dönüm tarlası olanların işçiyi de ellerinde tuttuğunu dile getirdi.
İsmini vermek istemeyen bir üretici, fabrika sahiplerinin sezon başında ürünü 50 kuruştan alacağını taahhüt ederek üreticilere ektirdiğini ancak, alım zamanı geldiğinde fabrikayı açmayıp alım yapmayarak üreticiyi zor durumda bıraktığını söyledi. Üretici, patronların dışarıdan tuttuğu ‘kabzımal’ aracılığı ile ürünleri daha düşük fiyattan (40 kuruş) satmaya razı etmeye çalıştığını ifade etti.
ÇİFTÇİ SAHİPSİZ, PİYASA DENETİMSİZ
Tarlasındaki domatesi sürmek zorunda kalan çiftçilerden Durmuş Ali Akan, fabrikaların bayramdan önce açmamaları ve alım yapmamaları nedeniyle bu durumu yaşadıklarını dile getirdi. “Malın günü geçti. Çiftçiyi düşünen yok. Malı ektiriyorlar fabrikayı açmıyorlar. Böyle olunca mal eriyip gidiyor. 10 ton mal göndereceğiz. 2 tonu fireye sayılacak. İşçiler gitti, toplamıyor. Fabrikadan kamyon göndermediler. Biz böyle kaldık. Maliyetlerimiz ağır, alan yok. Denetleyen yok. Bütün çiftçiler bu durumda. Bankada krediler bekliyor. Bir umut ekiyoruz, elimizde kalıyor” diyerek tepki gösterdi.
"BÜTÜN YAZIN SICAĞI ÜZERİMİZDEN GEÇTİ"
Başka bir çiftçi Barış Gülten de fabrika sahiplerinin domatese 50 kuruş fiyat verdiğini belirterek, “Kahvede bir bardak çay 2 lira. Bu zamanda bu domatesin 1 lira, bir buçuk lira olması gerekir. 1 kilo ilaç 500-700 lira. Tarlaya atamıyoruz. Bir çuval gübre 230 lira, o da en ucuzu. Biz nasıl ekip biçelim, nasıl yetiştirelim? Domatesi bu hale getirinceye kadar tarlada çalıştık, bütün yazın sıcağı üzerimizden geçti. Üstümüzdeki gömlekler sıcaktan eridi. Biz klimanın başında oturup da siyaset yapmıyoruz. Biz çiftçiyiz mal yetiştiriyoruz ama o da para etmiyor. İlaççıya, gübreciye kim ödeyecek bu paraları, borcumuzu kim ödeyecek” diye sordu.
Domatesi tarlada kalan çiftçiler komşularına haber vererek tarladan ücretsiz olarak domates toplayabileceklerini söyledi. Salça, tarhana yapımında veya kurutmalık olarak domatesleri değerlendirmek isteyen kadınlar da çiftçinin emeğine yazık edildiğini dile getirdi.
