Orman yangınları, iktidarın sosyal medya sıkıntısını büyüttü

İsmail Gökhan BAYRAM* 

Bir süredir yoğunluklu gündemimiz orman yangınları ve seller. Bu afetler hakkında haber almak isteyenler yüzünü iktidar medyası dışında kalan her türden mecraya dönüyor. Bu mecralardan en önemlilerinden biri sosyal medya. Üstelik bu mecrayı sıradan vatandaş sadece haber almak için değil; haber vermek, görüş dile getirmek, sorular sormak ve derdini anlatmak için de yaygın bir şekilde kullanıyor. İktidar sosyal medyayı zaten bir problem olarak gördüğünü en tepeden en alta defalarca kez açıkladı. Ancak bugün böyle büyük bir felaket anında iktidarın beceriksizlikleri ayyuka çıkmış, salt Muğla’da bile kısa sürede yanan ormanlık alan 2019’da tüm ülkede yanan ormanlık alanların üç katını aşmışken giderek büyüyen bir kitlenin haber almak için yüzünü sosyal medyaya dönmesi, tepkilerini orada ifade etmesi, sorular sorması iktidar için sosyal medyayı daha da büyük bir problem haline getirdi. 

RTÜK aracılığı ile televizyonlar üzerinde, Basın İlan Kurumu aracılığı ile gazeteler üzerinde, 5651 sayılı yasa ile web siteleri üzerinde iktidar medyasının anlatısıyla çelişen anlatıları engellemeye çalışmanın sistematik araçları zaten oluşturulmuştu. Sosyal medya üzerinde de benzer bir mekanizma kurmak üzere uzun zamandır tartışma ve hazırlıklar sürüyordu. Bu son krizde iktidarın anlatısının geniş kitlelerce yutulmaması iktidarın üst kademelerindeki isimlerin sosyal medya “dezenformasyonu” meselesini art arda gündeme getirmelerine yol açtı. RTÜK Başkanı Ebubekir Şahin sosyal medya trollerinin yaydığı yalan yanlış bilgilere çatıp, “denetleme ve düzenleme alanı içinde yer alan” kuruluşları kendisinin “dezenformasyon” saydığı içerikleri yayınlamaları halinde “en ağır şekilde yaptırım” uygulamakla tehdit etti. İletişim Başkanı Fahrettin Altun “kamuoyunda oluşan hassasiyeti yanlış yönlendirecek sağlıksız bilgi ve haberler”e karşı vatandaşları dikkatli olmaya çağırdı. AKP Grup Başkan Vekili Mahir Ünal sosyal medya düzenlemesini ekim aynıda hayata geçirmeyi planladıklarını duyurdu. 

Sosyal medya pirüpak, temiz, steril bir yer değil. Mali ya da politik motivasyonlarla dezenformasyon üretimi ve yayımı sosyal medyada gerek iktidar yanlıları arasında gerekse de iktidar karşıtları arasında dikkate değer düzeyde. Bu nedenle dezenformasyon, bilgi kirliliği ve yalan haber ile mücadele nasıl olmalı hemen her ülkede tartışılan bir sorun. Kimi ülkeler yasalar çıkartarak bunu çözmeye çalışıyor ancak bu yasaların bugüne kadar bir şeyi çözemediğini ve Türkiye dahil pek çok ülkenin örnek aldığı Almanya’nın NetzDG yasasının dahi ciddi tartışmaların konusu olduğunu söyleyebiliriz. Özetle yasaların öyle kolayca çözebileceği bir sorun değil bu. Türkiye özelinde bunlara ek olarak gizli ve açık troll ordularıyla, trollden aşağı kalmayan kimi eski kimi yeni belediye başkanları ve parti kadrolarıyla, sistematik olarak yalan haber yapmayı meslek haline getirmiş kendine yakın yayın kuruluşlarıyla kendi işine gelen dezenformasyonun fiili üreticisi ve destekçisi olan iktidar bu sorunun önemli bir parçası. İktidarın sosyal medya düzenlemesi girişiminin sonucunu ön görmek bu nedenle güç değil. “Dezenformasyon” ve “yalan haber” tanımı “iktidar karşıtı hemen her şey” olan, kendinden yana dezenformasyon ve yalan haberlere gözünü yuman bir iktidarın yapacağı düzenlemenin sosyal medyada dezenformasyonu iktidarın işine gelen yönde arttırmak ve gerçekleri bastırmak dışında sonucu olmayacaktır. 

* Evrensel gazetesi bilgi teknolojileri yazarı 

Yangınlarda son durum: 5 ilde 12 orman yangını devam ediyor