G7 zirvesi: ABD, Talibanlı yol haritasından sapmadı

Yücel ÖZDEMİR
Köln

İngiltere Başbakanı Boris Johnson’un çağrısıyla dün video konferans yoluyla toplanan G7 Olağanüstü Afganistan Zirvesi’nde ABD Başkanı Joe Biden, G7 üyesi diğer ülkelerin taleplerini kabul etmeye yanaşmadı. ABD ile Taliban arasında Katar’ın başkenti Doha’da 2020’de imzalanan anlaşmada son geri çekilme günü olarak 31 Ağustos saat 03.00 olarak belirlenmişti.

ABD, Almanya, Fransa, İngiltere, Japonya, Kanada ve İtalya devlet başkanları ve başbakanlarının yanı sıra Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Gutterres ile NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in de katıldığı toplantıda özellikle Johnson, Almanya Başbakanı Angela Merkel ve Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron tahliyeler nedeniyle geri çekilme takviminin uzatılmasını talep ettiler. Ancak istediklerini elde edemediler. Bu nedenle Fransa tahliye işlemlerini 26 Ağustos Perşembe günü durduracağını açıkladı.

Fransa Cumhurbaşkanı Macron’un AB’nin Afganistan’da ABD’den bağımısız bir şekilde otonom davranması gerektiği yönündeki önerisine ise Almanya destek vermedi. Bu nedenle diğer Avrupa ülkelerini de tahliye işlemlerini hafta sonuna kadar durdurması bekleniyor.

ABD Başkanı Biden, toplantıda geri çekilme takviminin uzatılmasının gündemlerinde olmadığını, böyle bir durumun ABD askerleri için tehlike olacağını söyleyerek kabul etmedi.

G7 liderleri zirvesi öncesinde Biden’in CIA direktörünü William Burns’u Taliban liderleri Molla Abdül Gani Birader ile görüşmek üzere Kabil’e gönderdiği basına yansımıştı. Doha’daki Taliban sözcüsü de geri çekilme takvimi değiştirmelerinin söz konusu olmadığını aynı saatlerde basına açıklamıştı.

AVRUPA, ABD’NİN TUTUMUNDAN RAHATSIZ

Gelişmeler, ABD’nin Taliban ile kurduğu “güven ilişkisini” sarsmaya niyetli olmadığı şeklinde yorumlanıyor. ABD’nin takvimi değiştirmeye yanaşmaması diğer G7 ülkelerin fazla seçeneğinin olmadığını da gösterdi. Merkel, zirveden sonra basına yaptığı açıklamada, “ABD’nin desteği olmadan tahliye işlemlerinin sürmesi mümkün değil” diyerek 31 Ağustos’a kadar zamanlarının olduğunu ifade etti. İngiltere Başbakanı Johnson ise 31 Ağustos’tan sonra da Kabil Havaalanından sivillerin yurtdışına çıkmasına izin verilmesini talep etmişti.

Genel olarak, Avrupa ülkelerinin Afganistan’da ABD’ye mahkum olduğu G7 zirvesinde bir kez daha görüldü. Geçtiğimiz haziran ayında katıldığı NATO ve G7 zirvelerinde Avrupa ile ilişkileri düzeltmek istediğini açıklayan Biden’ın, müttefiklerine danışmadan Afganistan’da Trump yönetimi tarafından alınan geri çekilme kararını uygulamasının, özellikle Almanya, Fransa ve İngiltere tarafından tepkiyle karşılandığı biliniyor. Bu nedenle Biden döneminde transatlantik ilişkilerin düzeleceği konusundaki beklentiler azalıyor. Alman basınında yer halan haberlere göre, ABD hazirandan itibaren tahliye işlemlerine başlarken, bu konuda işgali birlikte gerçekleştirdiği müttefiklerine bilgi verme ihtiyacı bile duymadı.

HÜKÜMET KONUSUNDA PAZARLIKLAR SÜRÜYOR

Görüşme sonrasında basına bilgi veren Almanya Başbakanı Angela Merkel, G7 liderleriyle bundan sonra Afganistan’da nasıl bir hükümetin kurulacağı konusunda da görüş alışverişinde bulunduklarını ifade etti.

Bu temelde bütün siyasi grupların, azınlıkların, mezheplerin içinde olduğu bir hükümetin kurulmasını istediklerini belirtti. Merkel, Afganistan’ın karmaşık mezhep ve azınlık yapısı nedeniyle bunun çok zor olduğunu bildiklerini de sözlerine ekledi. Buna rağmen Almanya, Taliban ile doğrudan görüşmelerde bulunmak üzere Afganistan Özel Temsilcisi Markus Potzel’i Katar’a gönderdi. Görüşmelerde üçüncü ülkeler üzerinden tahliyelerin sürmesi için pazarlıklar yapılacak.

Almanya, şu anda tahliyeleri asıl olarak Taşkent üzerinden gerçekleştiriyor.

TALBANLI AFGANİSTAN İLE İLİŞKİLER NASIL SÜRDÜRÜLECEK?

Afganistan’da geri çekilme tamamen ABD ile Taliban arasında süren görüşmelerle belirlenirken, diğer G7 ülkeleri Talibanlı Afganistan’la ekonomik ve siyasi ilişkileri nasıl sürdürecekleri konusunda tutum belirlemeye çalışıyorlar.

ABD’nin görüşmeler sırasında Taliban’a uluslararası düzeyde kabul görecek bir hükümetin kurulmasını şart olarak öne sürdüğü belirtiliyor. Afganistan’a ekonomik ve askeri yardımların ancak bu çerçevede sürebileceği dile getiriliyor. Taliban liderlerinin de şimdilik bu görüşten yana oldukları ifade ediliyor. Ancak, iktidarını sağlamlaştırdıkça kendisi dışındaki kesimleri yok ermeye başlayacağı yönündeki endişeler de fazla.

AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Afganistan’a yapılacak kalkınma yardımlarının insan hakları şartına bağlanması çağrısında bulundu. Önümüzdeki yıllar için Afganistan’a bir milyar avro kalkınma yardımında bulunmayı planlayan AB Komisyonu, şimdilik yardımı dondurduğunu açıkladı. Paranın, Taliban’ın atacağı adımlara bağlı olarak aşamalı olarak serbest bırakılabileceği ifade edildi. Diğer AB ülkelerinin de Talibanlı Afganistan ile ilişkilerde benzer kriterler koyması bekleniyor.

G7 Zirvesi sonrasında NATO Genel Sekreteri'nden Afganistan açıklaması

G7, Talibanlı Afganistan'ı görüşmek üzere toplanıyor