Umudun ve direncin yarattığı miras: Başın Öne Eğilmesin

İsmail BİÇER

Sabahattin Ali’nin, bu dünyadan ayrılışının üzerinden 73 yıl geçmiş. Ama o, çağdaş edebiyatımızın özgün ve unutulmaz isimlerinden biri olmaya devam ediyor.  

“Bu dünyadan ayrılışının” dediğime bakılmasın; özgürlüğün, eşitliğin, gelecek güzel günlerin yılmaz savunucusu olarak, Türkiye-Bulgaristan sınırına yakın bir yerde (2 Nisan 1948’de) katledildi.

Yazınsal ve sanatsal kimliğini gerçekçilik anlayışından yola çıkarak estetik olgular üzerine inşa etmiş, 1930’lu yıllarda öykü dünyamıza yeni bir soluk getirmiş olan Sabahattin Ali’nin ilk yazıları, Balıkesir’de çıkan Irmak dergisinde (1925-1926) yayımlanmıştır.

Sabahattin Ali, 41 yıllık kısa yaşantısına “Dağlar ve Rüzgâr” (şiir, 1934), “Değirmen” (öykü, 1935), “Kağnı” (öykü, 1936), “Ses” (öykü, 1937), “Kurbağanın Serenadı” (şiir, 1937), “Öteki Şiirler” (şiir, 1937), “Kuyucaklı Yusuf” (roman, 1937), “İçimizdeki Şeytan” (roman, 1940), “Yeni Dünya” (öykü, 1943), “Kürk Mantolu Madonna” (roman, 1943), “Sırça Köşk” (öykü, 1947) ve 1937’de Varlık dergisinde tefrika edilen “Esirler” adlı oyunu sığdırmayı başarmış ender isimlerdendir. Dönemin güçlü ve muhalif mizah dergisi Markopaşa’yı da çıkaran Sabahattin Ali’nin burada kaleme aldığı yazıları ise, 1986 yılında, Hikmet Altınkaynak tarafından “Markopaşa Yazıları ve Ötekiler” adıyla hazırlanarak kitaplaştırılmıştır.

Sabahattin Ali, eserlerini toplumcu ve gerçekçi bir zemine oturtur. Bu eserler, kentlerden kasabalara, kasabalardan köylere ve buralarda yaşayan insan halleri üzerine derin, etkileyici bir anlatıma sahiptir. Ezilenden yana; eşitsizlikler, adaletsizlikler karşısında onların düştükleri durumları ve sancıları unutulmaz bir armoniyle ortaya koyar.  

Cumhuriyet Dönemi edebiyatının en çok okunan yazarları arasında yer alan Sabahattin Ali, tüm eserlerinde incelikli bir dil sergiler. Eserlerinin dünden bugüne uzanıp gelmesinin altında yatan en temel nedenlerinden biri, anlatımda yarattığı güç ve büyüdür. Kuşkusuz; Sabahattin Ali, eserlerinde yarattığı bu gücü umutlu, dirençli, bilginin ve özgürlüğün yaşama kattığına inandığı dünya görüşü ve estetik bilimine olan inancından alır. Sabahattin Ali, gerek yaşamında gerek eserlerinde kabalığa itibar etmemiştir. Belki de ona dair tüm güzel şeylerin kökeninde bu tutumu yatıyor.

VEFA YÜKLÜ BİR YAPIT

“Başın Öne Eğilmesin”, Kartal Belediyesi ile Türkiye Yazarlar Sendikasının birlikte yarattıkları, editörlüğünü Şair, Yazar Nalan Çelik’in üstlendiği bir yapıt.

Katledilişinin üzerinden 73 yıl geçmiş olan edebiyatımızın baş eğmez ismi Sabahattin Ali üzerine daha önce böyle bir çalışma gerçekleştirildi mi bilmiyorum; sanmıyorum da…

Şiir, edebiyat ve düşünce dünyamızın farklı kuşaklarını (onların Sabahattin Ali üzerine deneme-inceleme türündeki yazılarını) bir araya getiren kitap, her açıdan titiz bir çalışma örneği…

İsa Çelik’in, kitaba da adını veren “Başın Öne Eğilmesin” adlı portre çizimini kapağa taşıyan yapıtın sunum yazıları; Kartal Belediye Başkanı Gökhan Yüksel ve Türkiye Yazarlar Sendikası Başkanı, Yazar Adnan Özyalçıner’e ait.

Kartal Belediye Başkanı Gökhan Yüksel, Sabahattin Ali’yi yaşatmanın ve ona dair incelikli ve nitelikli bir çalışmaya imza atmanın gereğini “Sabahattin Ali Bir Mirastır” başlıklı sunumunda dile getirirken; Adnan Özyalçıner ise, Sabahattin Ali’nin “baş eğmeyen bir yazar” olduğuna vurgu yapıyor.

Yeri gelmişken, kitaba (Sabahattin Ali gibi bir değerimize) katkı sunan şair, yazar ve sanatçılarımızı da selamlamak istiyorum:

Hıfzı Topuz, Zeki Büyüktanır, Rüstem Aziz, İsa Çelik, Hikmet Altınkaynak, Ahmet Özer, Tahsin Şimşek, Çetin Yiğenoğlu, Cengiz Tosun, Emin Karaca (Kısa bir süre önce kendisini sonsuzluğa uğurladık; ışıklar içinde olsun), Gülsüm Cengiz, Güray Öz, H. Hüseyin Yalvaç, Öner Yağcı, Alper Akçam, Murat Tuncel, Âba Müslim Çelik, İlhan Cem Erseven, Haydar Ergülen, Tahir Şilkan, Mehmet Ergün, Mustafa Köz, Sabri Kuşkonmaz, Erdal Atıcı, Medine Sivri, Aliya Suleymanova-Mark Kozintcev, Sabri Gürses, Mehmet Fırat Pürselim, Rahime Sarıçelik, Yasemin Şengör, Yılmaz Demir ve edebiyatımızın en genç isimlerinden Melih Yıldız.

“Başın Öne Eğilmesin” (diğer adıyla “Sabahattin Ali Kitabı”) vefa yüklü, örnek bir çalışma… Sabahattin Ali severlerin ve edebiyattan yolunu ayırmayanların bu yapıtla mutlaka buluşması gerektiğine inanıyorum.        

*“Başın Öne Eğilmesin”, Kartal Belediyesi Kültür Yayını, Ağustos 2021

İsmail Biçer'in yeni şiir kitabı “Şer Zaman Mezmurları”