Malatya Ermeni kilisesi küllerinden doğuyor

Özlem ERTAN

Geçmişte Anadolu Ermeni kültürünün en yoğun yaşandığı kentlerden biri olan Malatya’da bulunan Surp Yerortutyun Ermeni Kilisesi, Malatya Büyükşehir Belediyesi tarafından restore edilerek yeniden ibadete açıldı. Hem kilise hem de kültür merkezi olarak kullanılacak yapının açılış töreni 28 Ağustos Cumartesi günü, Türkiye Ermenileri Patriği Sahak Maşalyan’ın da katılımıyla yapıldı. 29 Ağustos Pazar sabahı ise ayin icra edildi. Bu, 1915’ten sonra Surp Yerortutyun Ermeni Kilisesi’nde yapılan ilk ayin olması nedeniyle büyük önem taşıyor.

DİĞER ERMENİ KİLİSELERİNDEN FARKLI

Surp Yerortutyun Ermeni Kilisesi ve Taş Horan Kültür Merkezi olarak hizmet verecek yapının restorasyon sürecine dahil olan MalatyaHAYder’in (Malatyalı Hayırsever Ermeniler Derneği), bu sürecin hızlanmasında ve uygun bir şekilde yürütülmesinde de kilit rolü bulunuyor. 2010 yılının ağustos ayında kurulan ve İstanbul’da faaliyete gecen Malatyalı Hayırsever Ermeniler Derneğinin Danışma Kurulu üyelerinden Garabed Orunöz’den konu hakkında bilgi aldık.

1878 senesinde yapımına başlanan kilisenin 1893’te tamamlandığını ifade eden Garabed Orunöz, bu ibadethanenin Rum bir mimar tarafından inşa edildiğini, bundan dolayı da planının Anadolu’daki diğer Ermeni kiliselerinden farklı olduğunu söylüyor. 1915’te son ayinin yapıldığı kilise, zaman içinde bir hayli hasar görmüş ve kubbesi yıkılmıştı.

Bu tarihi yapının Malatya’daki Ermeni cemaatinin düğün, vaftiz gibi dini törenlerinde kullanılacağını ve dini bayramlarda da açık olacağını öğreniyoruz Garabed Orunöz’den.

MALATYALI ERMENİLER DÜNYAYA YAYILDI

Şu an Malatya’da 60 kişilik bir Ermeni cemaati bulunduğunu, Türkçe isim kullanarak kentte yaşamayı sürdüren Ermenilerin sayısının ise bilinmediğini ifade eden Orunöz, “Patrikhane bu kilise için din adamı tayin etmeyecek, ama Hatay Samandağ’da görev yapan Peder Avedis Tabaşyan buradaki ayinleri ve törenleri yürütmek için zaman zaman Malatya’ya gelecek,” diyor.

Surp Yerortutyun Ermeni Kilisesi ve Taş Horan Kültür Merkezi açılışının gerek bölge turizmi gerekse dünyanın her tarafına dağılmış Malatyalı Ermenilerle yöre halkının yeniden diyalog kurup birbirini tanıması adına önemli bir adım olduğundan bahseden Garabed Orunöz, dünyada Malatyalı Ermenilerin kurduğu 48 dernek olduğunu vurguluyor.

BİR RESTORASYONUN ÖYKÜSÜ

Kilise restorasyonunun öyküsünü ise başkanlığını Nuran Gezdirici’nin yürüttüğü Malatyalı Hayırsever Ermeniler Derneği tarafından hazırlanan basın bülteninden öğreniyoruz. Buna göre, derneğin 2010’da kurulmasının amacı, dünyanın her tarafına dağılmış Malatya Ermenilerini yeniden memleketleriyle buluşturmak ve kentteki Ermeni mezarlığını onarmaktı. Bu amaç gerçekleştirildi ve çevre düzenlemesi de yapılan mezarlık 2013’te açıldı. Derneğin O Dönemki Başkanı Hosrof Köletavitoğlu, bir basın toplantısında Kültür Bakanlığı ve KUDEB tarafından onarımına başlanan kilisedeki çalışmaların kaynak yetersizliğinden dolayı ağır aksak ilerlediğini belirtti.

Selahattin Gürkan’ın Malatya Büyükşehir Başkanı seçilmesinden sonra, 2019 yılında kilisenin restorasyon süreci hızlandı. 2020’de ihale süreci başladı ve 2021’in temmuz ayında Surp Yerortutyun Ermeni Kilisesi’nin restorasyonu tamamlandı.

28 Ağustos günü yapılan açılış törenine Malatya Büyükşehir Belediye Başkanı Selahattin Gürkan, Malatya Valisi Aydın Baruş, siyasiler ve Malatyalı Ermeniler de katıldı. Başta Belediye Başkanı Gürkan olmak üzere, restorasyona katkıda bulunanlara plaket veren Malatyalı Hayırsever Ermeniler Derneği, içinde kütüphanesi de bulunan kilise ile kültür merkezinin Anadolu halklarının birliğine, kardeşliğine katkıda bulunmasını umuyor.