Fakir Baykurt kimdir?

“Şunu biliyorum ki, Fakir Baykurt ve kuşağının yazarları Türkiye koşullarının yarattığı yazarlardır. Bu bakımdan yüzde yüz bizimdirler.”
(Şair Hasan Hüseyin Korkmazgil)

Fakir Baykurt,1929 yılında Burdur'un Yeşilova ilçesine bağlı Akçaköy'de doğdu.

Baykurt'un doğum tarihi net bilmemese de kendisi bir sohbetinde şöyle der: "1929 doğumlu olduğum doğru. Ay, gün bilinmiyordu. Anamla konuştuk. Köyde orak mevsimi. Tarlada sancılanıp eve gelmiş. Haziran ortasıdır..."

Çocukluğundan itibaren hem okuyup hem çalışmak zorunda kalan Baykurt, dokumacılık da yaptı, ırgatlık, çobanlık, suculuk, köy katipliği de…

Yazın hayatına şiirle başladığı bilinen Baykurt, Gönen Köy Enstitüsünde eğitimine devam etti. Bu yıllarda da şiir yazmaya devam eden Fakir Baykurt’un ilk şiiri Fesleğen Kolum, Eskişehir'de çıkan Türke Doğru dergisinde yayımlandı. 1947 yılında Köy Enstitüleri ve Kaynak dergilerinde şiirleri yayımlanmaya devam etti.

ÖĞRETMENLİK YILLARI

1948 yılında köy öğretmenliğine başladı. Bu dönemde Ege ve Göller Bölgesi Türkiye Köy Öğretmen Dernekleri Federasyonunu örgütleme çalışmalarında öncü oldu.

1953 yılında Gazi Eğitim Enstitüsüne girdi. 1955’te Edebiyat Bölümünü bitirip Türkçe öğretmeni oldu. Aynı yıl ilk kitabı Çilli'yi, mektup yoluyla tanıştığı Samim Kocagöz'ün desteğiyle yayımlattı.

YILANLARIN ÖCÜ KİTABININ SÜRECİ

Yılanların Öcü romanı ile 1958 yılında Cumhuriyet gazetesinin düzenlediği Yunus Nadi Roman Ödülleri'nde aralarında Halide Edib Adıvar, Orhan Kemal, Behçet Necatigil, Haldun Taner'in de bulunduğu Seçiciler Kurulu tarafından Yunus Nadi Ödülü'ne değer görüldü.

Eser, Cumhuriyet gazetesinde tefrika edildi. Yılanların Öcü'nün tefrika edilmesinden sonra dönemin Milli Eğitim Bakanı Tevfik İleri'nin talimatıyla Baykurt ve gazete hakkında soruşturma açıldı; savcı tarafından takipsizlik kararı verildi.

Yılanların Öcü romanı 1961 yılında tiyatroya uyarlandı ve Devlet Tiyatrolarında sahnelenmek istendi. Ancak Mecliste ve Cumhuriyet Senatosunda romanla ilgili tartışmalar yapıldı, "kuvvetli sol görüşler taşıdığı" öne sürüldü ve oyunun provaları durduruldu. Eser, 1962'de filme uyarlandı. Sansür Kurulu tarafından Türkiye içinde ve dışında gösterilmesi reddedilen film, Mecliste milletvekillerinin izleyip gösterim iznine karar vermesi kabul edildi. Gösterilen tepkiler ve yaşanan tartışmalar üzerine Mecliste planlanan gösterim yapılmadan sansür kaldırıldı. Ankara'daki Ulus sinemasında yapılan gala gecesinde Fakir Baykurt, saldırganlar tarafından darbedildi. Altmışa yakın sinema, filmin gösteriminin yapıldığı ilk gün saldırıya uğradı.

TÖS ÖRGÜTLENMESİ

Baykurt, Amerika Birleşik Devletleri'ne giderek, Bloomington'daki Indiana Üniversitesinde göze kulağa hitap eden ders araçları ve yetişkinler için yazma öğrenimi gördü. 1963 yılında yurda dönerek Ankara İlköğretim müfettişliği görevini sürdürdü. 

1965 yılında Türkiye Öğretmen Dernekleri Milli Federasyonu içinden gelen 92 öğretmen ile birlikte Türkiye Öğretmenler Sendikasının (TÖS) kuruluşunda yer aldı ve sendikanın ilk genel başkanı seçildi.

Bu arada ilköğretim müfettişliğinden uzaklaştırılarak 1966 yılında yeni kurulan Milli Folklor Enstitüsüne uzman olarak atandı.

TÖS'teki çalışmaları nedeniyle sık sık kovuşturma geçiren yazar Gaziantep Fevzipaşa Ortaokulu Türkçe öğretmenliğine gönderildi. 

Baykurt, 1969 yılında dört günlük "Büyük Öğretmen Boykotu"nu gerçekleştirmek için TÖS yöneticileri ile birlikte Türkiye'yi dolaştı. 15-18 Aralık'ta gerçekleşen eyleme Türkiye'de tüm öğretmenlerin yüzde 70’ini oluşturan 109 bin öğretmen katıldı. Eyleme katıldıkları için 50 bin 300 öğretmen kovuşturma geçirdi. Baykurt da öğretmenler boykotuna katıldığı için 1969'da bir kez daha açığa alındı.

12 Mart 1971 Muhtırası'ndan sonra TÖS Davası'nda bir numaralı sanık olarak yargılanan Baykurt, uzun süre tutuklu kaldı. Tutukluluğu sırasında kapatılan TÖS'ün yerine arkadaşları ile sendikanın yerine bir dernek kurulması için çalıştı. Tüm Eğitim Öğretim Emekçileri Birleşme ve Dayanışma Derneği (TÖB-DER) kuruldu.

TÖS Davası bitmeden kamuoyunun baskısıyla af yasası çıktı. Ancak Baykurt ve arkadaşları aftan yararlanmayı reddetti ve tutuklulukları devam etti.

1975 yılında Askeri Yargıtayda TÖS Davası'ndan beraat etti.

ALMANYA YILLARI

1976 yılında Sosyal Sigortalar Kurumu'ndan emekli olan Baykurt, Madaralı Roman Ödülü'nün kuruluşuna yardımcı oldu. 1977 yılında İsveç’te öğretmen yetiştirme çalışmalarına katıldı.

Almanya, Hollanda ve İsviçre’ye geziler yapıp göçmen işçilerle iletişim kurdu.

1979’da Almanya, Duisburg’a gönderilerek ‘Yabancı Çocuk ve Bölgesel Çalışma Kurumu’nda eğitim uzmanı olarak çalıştı. Rur Havzası’nda Türkiyeli işçi çocukları için başlatılan bir programda görev aldı.

Türkiye’de “Barış Derneği İkinci Davası”nda sanık olarak aranan Baykurt, Türkiye Yunanistan Dostluk Gelişimi’nin Avrupa’da kuruluşunda görev aldı.

Aralarında birçok yabancı dile çevrilen kitaplarının da bulunduğu 19 kitabı Yaşar Kemal, Orhan Kemal, Aziz Nesin, Halikarnas Balıkçısı, Mihail Şolohov, Ernest Hemingway, İvan Gonçarov, Tolstoy, Gogol, Panait Istrati gibi yazarlarla beraber gerekçe göstermeden yasaklandı.

1992 yılında, bugün Literaturcafé Fakir Baykurt adıyla varlığını sürdüren Duisburg Edebiyat Kahvesi'ni kurdu.

1995 yılında Almanya’da öğretmenlik yaptığı Pestalozzi Okulu’ndan emekliye ayrıldı.

Bu dönemde Evrensel gazetesinde köşe yazıları yazdı.

“Evrensel gazetesi’de neden yazıyorsun?” sorusuna şu cevabı verdi: “Evrensel gazetesinin Foto Muhabiri Metin Göktepe devletin karakolunda öldürülünce sözcüğün tam anlamıyla dondum kaldım. Bu nasıl memleket? Devletin karakoluna sağ giren yurttaş ölü çıkar mı hiç? Bundan sonra Evrensel’de yazmaya başladım. Yakın okurlar eksik olmasın, ‘Niçin çok okunan bir yerde yazmıyorsun?’ diyerek beni uyardılar. Anlamıyorlar mı; Metin’in ölüsüne sahip çıkmak ve daha yayım dünyasına adımını atar atmaz hakkında bir sürü dava açılan o gazeteyi, isterse tek okuru olsun, desteklemek istedim. Hem ben ne zaman güçlüden yana oldum? Sürekli zayıfların yanında, mağdurların kolundayım...”

Baykurt, 1999 Nisan genel seçimlerinde Özgürlük ve Dayanışma Partisi İzmir milletvekili Adayı oldu. 11 Ekim 1999 Pazartesi günü tedavi gördüğü Almanya’da Essen Üniversitesi Kliniği’nde pankreas kanseri nedeniyle hayatını kaybetti.

Romanları

• Yılanların Öcü (1954)
• Irazcanın Dirliği (1961)
• Onuncu Köy (1961)
• Amerikan Sargısı (1967)
• Tırpan (1970)
• Köygöçüren (1973)
• Keklik (1975)
• Kara Ahmet Destanı (1977)
• Yayla (1977)
• Yüksek Fırınlar (1983)
• Koca Ren (1986)
• Yarım Ekmek (1997)
• Kaplumbağalar (1980)

Öyküleri

• Çilli (1955)
• Efendilik Savaşı (1959)
• Karın Ağrısı (1961)
• Cüce Muhammet (1964)
• Anadolu Garajı (1970)
• On Binlerce Kağnı (1971)
• Can Parası (1973)
• İçerdeki Oğul (1974)
• Sınırdaki Ölü (1975)
• Gece Vardiyası (1982)
• Barış Çöreği (1982)
• Duirsbug Treni (1986)
• Bizim İnce Kızlar (1992)
• Dikenli Tel (1998)

Toplum ve Eğitim Yazıları

• Efkar Tepesi (1960)
• Şamaroğlanları (1976)
• Kerem ile Aslı (1974)
• Kale Kale (1978)
• Kaplumbağalar (1980)
• Çocuk kitapları
• Topal Arkadaş
• Yandım Ali
• Sakarca
• Sarı Köpek
• Dünya Güzeli (1985)
• Saka Kuşları (1985)

Şiir

• Bir Uzun Yol
• Dostluğa Akan Şiirler

Aldığı ödüller

• 1958 Yunus Nadi Roman Ödülü (Yılanların Öcü)
• 1970 TRT Sanat Ödülleri (Tırpan)
• 1970 TRT Sanat Ödülleri (Sınırdaki Ölü)
• 1971 Türk Dil Kurumu Roman Ödülü (Tırpan)
• 1974 Sait Faik Hikâye Armağanı (Can Parası)
• 1978 Orhan Kemal Roman Armağanı (Kara Ahmet Destanı)
• 1979 Tiyatro 79 Dergisi tarafından Yılın Oyunu Ödülü (Sakarca)
• 1980 Avni Dilligil Tiyatro Ödülü (Tırpan)
• 1984 Berlin Senatosu Çocuk Yazını Ödülü (Barış Çöreği)
• 1985 Alman Endüstri Birliği (BDI) Yazın Ödülü (Gece Vardiyası)
• 1997 Sedat Simavi Edebiyat Ödülü (Yarım Ekmek)
• 1998 Yaşam Radyo Ustalara Saygı Onur Ödülü
• 1999 Pir Sultan Abdal Derneği Ödülü

Wikipedia'dan yararlanılmıştır

Fakir Baykurt'a saygı

Fakir Baykurt ve örgütlü öğretmen mücadelesi

Sevgili öğretmenim ve arkadaşım Fakir Baykurt

Fakir Baykurt'un düşleri