2002'de 1,5 TL olan dolar 2021'de 18 TL'ye nasıl geldi, sonuçları ne oldu?
AKP’nin iktidara geldiği gün 1,67 TL olan dolar, 19 yılda 18 TL’ye çıktı. Bu duruma nasıl gelindi, dolardaki yükselişin etkisi ne oldu?
Fotoğraf: Pixabay
AKP’nin iktidara geldiği gün 1,67 TL olan dolar, 19 yılda 18 TL’ye çıktı.
İşte, 2002 – 2021 yılları arasında dolar kurundaki değişimler:
2002 1,50 dolar/TL
2003 1,49 dolar/TL
2004 1,42 dolar/TL
2005 1,34 dolar/TL
2006 1,43 dolar/TL
2007 1,30 dolar/TL
2008 1,29 dolar/TL
2009 1,54 dolar/TL
2010 1,50 dolar/TL
2011 1,67 dolar/TL
2012 1,79 dolar/TL
2013 1,90 dolar/TL
2014 2,18 dolar/TL
2015 2,72 dolar/TL
2016 3,02 dolar/TL
2017 3,64 dolar/TL
2018 4,81 dolar/TL
2019 5,67 dolar/TL
2020 7,01 dolar/TL
2021 (12 Kasım) 10 dolar/TL
2021 (18 Kasım) 11 dolar/TL
2021 (23 Kasım) 12 dolar/TL ve ardından 13 dolar/TL
2021 (13 Aralık) 14 dolar/TL
2021 (16 Aralık) 15 dolar/TL
2021 (17 Aralık) 16 dolar/TL ve ardından 17 dolar/TL
2021 (17 Aralık) 17 dolar/TL
2021 (18 Kasım) 18 dolar/TL
Son yükselişin ardından dolar kuru 9 yılda 12 kat artmış oldu.
DOLAR, 1 LİRADAN 5 LİRAYA 17 YILDA, 5 LİRADAN 10 LİRAYA 3 YILDA, 10 LİRADAN 18 LİRAYA 1 AYDA TIRMANDI!
Dolar/TL kuru 1 liradan 5 liraya 17 yılda yükselirken, 5 liradan 10 liraya 3 yılda, 10 liradan 18 liraya ise sadece 1 ayda (1 ay 5 gün) tırmandı.
3 Kasım 2002’de AKP’nin iktidara geldiği gün dolar 1,67 TL, avro 1,66 TL seviyesindeydi.
6 Nisan 2017 anayasa referandumunda dolar 3,68 TL, avro 3,90 TL’ydi.
17 Haziran 2018’de MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin erken seçim çağrısı yaptığı gün dolar 4,09 TL, avro 5,07’ydi.
19 Haziran 2018 tarihinde Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın “Yetkiyi verin; faizle, şununla bununla nasıl uğraşılır göreceksiniz” dediği gün dolar 4,75 TL, avro 5,49 TL oldu.
2021 başında dolar 7,34 TL, avro 9 TL seviyesini gördü.
19 Mart 2021’de Naci Ağbal’ın Merkez Bankası görevinden alınmasından bir gün önce dolar 7,26 TL, avro 8,65 TL seviyesindeydi.
Merkez Bankası 23 Eylül'deki toplantıda politika faizini 100 baz puan düşürerek yüzde 19'dan yüzde 18'e indirdi. 24 Eylül itibarıyla dolar 8,82 TL, avro 10,34 TL oldu.
14 Ekim’de faiz kararlarında oy hakkı bulunan iki Merkez Başkanı Yardımcısı ile bir Para Politikaları Kurulu üyesi Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından görevden alındı. Gelişmeler TL'deki değer kaybında yeni bir ivmeye neden oldu, dolar/TL kuru 9,15 TL'yi aşarak tarihi zirveye ulaştı.
21 Ekim’de Merkez Bankası’nın faizlerde 200 baz puan indirim yapmasının ardından da dolar kuru 9,49 TL'ye kadar çıktı.
O günden bu yana da ardı ardına rekor kıran dolar/TL kara paranın aklanması ve terörle mücadelede uluslararası standartlar kuran Mali Eylem Görev Gücü (FATF) tarafından Türkiye'nin gri listeye alınması ve Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın büyükelçilere dair açıklamalarının siyasi tansiyonu yükseltmesiyle 9,84’e yükseldi.
Merkez Bankasının art arda gelen indirimlerinin ardından “faiz indirimi” beklentisiyle Türk lirasının dövizler karşısında yaşadığı erime büyüdü.
12 Kasım 2021'de Dolar/TL seviyesi rekor görmeye devam ederek 10 TL'yi aştı.
Merkez Bankasının bir faiz indirimi daha yaptığı 18 Kasım'da ise 11 TL'yi aştı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın 22 Kasım'da kabine toplantısı sonrası düşük faiz politikalarında kararlı olduklarını yinelemesi sonrası dolar/TL yükselişini sürdürdü. Dolar 23 Kasım'da önce 12 TL'yi ardından 13 TL'yi aştı.
Dolar/TL kuru kasım sonu ve aralık başı Merkez Bankasının da doğrudan döviz satımı gibi müdahaleleriyle 13 lira bandındaki değerini korumaya çalıştı. Ancak bu girişimler de dolardaki yükseliş eğilimini durduramadı; dolar TCMB'nin yeni faiz kararını açıklayacağı haftanın ilk iş gününde (13 Aralık Pazartesi) 14,75 TL'ye kadar ulaştı.
Dolar Merkez Bankasının faiz kararını açıklayacağı (16 Aralık Perşembe) gün 15 TL'yi aştı.
Merkez Bankası faiz indirim kararı, 2022 asgari ücretinin açıklanmasıyla yükseliş seyrini sürdüren dolar/TL 1 günde 1 lira dolayında artarak 17 Aralık 2021 sabahı 16 TL'yi aştı. Gün içinde hızlı yükselişini sürdüren dolar 17 TL'nin de üzerine çıktı.
18 Aralık'ta ise 18 TL'yi geçti.
DOLARIN YÜKSELMESİNİN SONUÇLARI
4 Ocak 2021'de dolar 7,37 TL iken asgari ücretle çalışan 383 dolar alabiliyordu. 2 bin 825 TL olan asgari ücretlinin geliri, dolar 18 TL’ye yükseldiğinde sadece 157 dolar ediyor. Ara zam ile 5,500 TL'ye çıkarılan asgari ücret ise dolar 17 TL olduğunda 323 dolar ediyor.
Üretim atölyesi olara anılan Pekin’de asgari ücretler 350 dolar civarında. Türkiye’deki asgari ücretliler Çin’dekinden daha ucuza çalışıyor.
Kurlar enflasyonu artırıyor, yoksulluk derinleşiyor. Birileri altın-döviz üzerinden vurgun elde ederken ücret ve maaşlar eriyor. Kredi borçları tavan yapıyor.
Hem üretimde hem finansta dışa bağımlılığın sonucu olarak dış borç durduğu yerde artıyor, vergiler hizmet olarak dönmüyor, finans sermayeye akıyor, müteahhitler kurdaki artıştan daha fazla gelir elde ediyor. İhracat yapanlar, yüksek dövize sahip zümreler servetlerine servet katıyor.
TÜİK verilerine göre enflasyon haziranda yıllık bazda yüzde 78,62 oldu. Bu rakamla birlikte yıllık tüketici enflasyonu son 24 yılın en yüksek seviyesine çıktı. Enflasyon Araştırma Grubuna (ENAG) göre ise haziranda yıllık enflasyon yüzde 175,55, son 6 aylık oran ise yüzde 71.44 olarak gerçekleşti.
TÜFE yıllık değişim oranları (%), Haziran 2022 | Grafik: TÜİK
TÜRKİYE, DÜNYANIN EN YÜKSEK 6. ENFLASYONUNA SAHİP ÜLKE
Türkiye, yüzde 78,62 ile enflasyon oranı ile dünyanın en yüksek 6. enflasyonuna sahip ülke.
Grafik: tradingeconomics.com'dan alınmıştır
Dolardaki artışla TL’nin değer kaybetmesi de enflasyon artışı anlamına geldiği için fiyatlara peş peşe zam geliyor. Toplu iş sözleşmeleri sıfır ile TÜİK’in güven vermeyen enflasyon rakamı arasındaki bir makasta imzalanmak isteniyor, alım gücü düşüyor. (EKONOMİ SERVİSİ)
