Kalıcı yaz saati uygulaması ne zaman başladı, kış saati neden uygulanmıyor?

Türkiye’nin batısında özellikle çocuklar ve emekçi kadınlar için ciddi bir mağduriyete sebep olan kalıcı yaz saati uygulaması 6. senesine girdi. Gün doğmadan uyanıp karanlıkta evden çıkmak zorunda kalan çok sayıda kişi, uygulamaya tepki göstermeye devam ediyor. AKP iktidarı uygulama sayesinde tasarruf edildiğini savunuyor. Uzmanların görüşü ise farklı.

UYGULAMANIN BAŞLAMA TARİHİ

Türkiye'de kalıcı yaz saati uygulaması, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın damadı Berat Albayrak'ın Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı döneminde, 7 Eylül 2016 tarihli Bakanlar Kurulu Kararnamesi ile başladı. Kararda "27 Mart 2016 Pazar günü saat 03.00'ten itibaren bir saat ileri alınmak suretiyle başlatılan yaz saati uygulamasının, her yıl, yıl boyu sürmesi kararlaştırılmıştır" denildi.

UYGULAMA YARGIYA TAŞINDI, DANIŞTAY YÜRÜTMEYİ DURDURDU

Uygulamaya karşı dava açıldı ancak idari mahkeme ve Danıştay 10. Dairesi davayı reddetti. Bunun üzerine karara itiraz edilip üst mahkemeye başvuruldu. Davayı inceleyen Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, 697 sayılı yasaya göre Bakanlar Kurulunun böyle bir karar vermeye yetkisi olmadığı vurgulayıp 14 Eylül 2017'de kararın yürütmesini durdurdu.

AKP İKTİDARININ İNADI SÜRDÜ

Ancak hükümetin uygulamadaki inadı sürdü, karara yanıt gecikmedi. Dönemin Başbakan Yardımcısı ve Hükümet Sözcüsü Bekir Bozdağ, Danıştay'ın sürekli yaz saati uygulamasını durdurmasının ardından, konuya ilişkin bir KHK çıkarılarak düzenleme yapılacağını duyurdu. 

Dönemin Enerji Bakanı Berat Albayrak da kararın hiçbir etkisi olmadığını savunup uygulama sayesinde tasarruf yapıldığını iddia etti.

27 Ekim 2017'de Resmi Gazete’de yayımlanan Bakanlar Kurulu kararıyla yaz saati uygulamasının 28 Ekim 2018'e kadar yıl boyunca sürmesi kararlaştırıldı.

TORBA YASAYA SOKULDU

Uygulamanın sürekli hale gelebilmesi için 7 Kasım 2017'de bir adım daha atıldı. TBMM Genel Kurulunda görüşülen Torba Kanun'un 6. maddesinde yer alan düzenleme kabul edildi. Buna göre, 26 Aralık 1925 tarih ve 697 sayılı Günün Yirmidört Saat Taksimine Dair Kanun'un 2. maddesinde yapılan değişiklikle, Bakanlar Kurulu'na bir saati aşmamak koşuluyla ileri saat uygulama yapma yetkisi verildi.

EKİM 2018'DE KALICI HALE GELDİ

"İleri saat" uygulaması, 2 Ekim 2018 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanan kararla kalıcı hale geldi. Cumhurbaşkanı kararında, bütün yurtta uygulanan mevcut ileri saat uygulamasının (tüm yıl yaz saati, GMT+3) her sene, yıl boyu sürdürülmesinin kararlaştırıldığı belirtildi. Başka bir deyişle milyonlarca insan -alınacak yeni bir karara kadar- karanlık kış sabahlarına mahkum edildi.

YAZ SAATİ, KIŞ SAATİ UYGULAMASININ SEBEBİ NE?

Anadolu coğrafyası, 26'ncı ve 45'inci doğu meridyenleri arasında yer alıyor. Ülkenin en doğusu ile en batısı arasında 19 meridyen ve 1 saat 16 dakikalık bir zaman farkı bulunuyor. Yani güneş, Iğdır'da, ülkenin en batısından 1 saat 16 dakika önce doğuyor.

Küresel olarak kabul gören "Greenwich Mean Time" yani Greenwich Saati (GMT), başlangıç meridyenini merkezine alıyor. Kalıcı yaz saati uygulaması öncesi Türkiye, yılın 5 ayında, kış saati uygulamasıyla 30. doğu meridyeninin saatini kullanıyordu. Bu aylarda ülkenin saati, başlangıç meridyeni saatinden 2 saat ileride (GTM+2) işliyordu. Yılın 7 ayında ise yaz saati uygulamasıyla 45'inci doğu meridyeninin saati kullanılıyordu. Yani tüm ülke saatlerini bir saat ileri alarak GTM+3'e geçiyordu. Yaz saati uygulaması (saatlerin bir saat ileri alınması) martın son pazar günü başlatılıyor ve ekimin son pazar günü bitiriliyordu.

Uygulama sayesinde kısa kış günlerinde ülkenin batısı da güneşli sabahlara uyanabiliyordu.

ÜLKENİN BATISI KARANLIĞI KARANLIĞA MAHKUM

Geçilen kalıcı yaz saati (GTM+3) uygulaması sonrası ise 17 Kasım 2021 tarihinde Iğdır'da gün doğumu saat 06.51'de gerçekleşiyor. Aynı tarihte Edirne'de ise saat 08.05'te güneş doğuyor. Aynı gün, yoğun İstanbul trafiğinde saat 08.00'de başlayan mesaisine yetişmek için saat 06.00'da uyanıp evinden çıkan bir yurttaş, güneşin doğuşuna şahit olamıyor. Başka bir deyişle, gecenin kör karanlığında evinden çıkıp saatlerce karanlıkta yolculuk yapmak zoruda kalıyor. Ülkenin batısında çocuklar okula karanlıkta gidiyor, emekçi kadınlar karanlık sokaklarda taciz ve saldırı endişesiyle işlerine gitmek zorunda kalıyor.

GERÇEKTEN TASARRUF SAĞLIYOR MU?

AKP iktidarı, bu uygulama sayesinde eneji tasarrufu sağlandığını savunuyor. Ancak Elektrik Mühendisleri Odasının (EMO) çalışmasına göre kış saati uygulamasından vazgeçilmesi tasarruf sağlamadığı gibi tüketimi artırdı.

EMO’nun TEİAŞ elektrik tüketim istatistiklerini temel alarak yaptığı çalışmaya göre; 2016 Kasım ayında elektrik tüketimi bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 6,5 düzeyinde rekor artış gösterdi ve 22,7 milyar kilovat saat ile o döneme kadar olan en yüksek düzeye ulaştı.

EMO Yönetim Kurulu Üyesi Olgun Sakarya, Sözcü'ye yaptığı açıklamada, "Batıda yaşayanların gün ışığından en az sürede yararlanması tüketimi artırıcı bir etken. Ayan beyan ortada olan bir durum konusu. Bunun israf olduğunu her platformda söyledik” dedi.

BBC Türkçe'ye konuşan Cambridge Üniversitesi'nden Dr. Sinan Küfeoğlu da "2016 yılında Enerji Bakanlığının iddiası çok ciddi miktarda tasarruf yapılabileceği yönündeydi. Bizim bulduğumuz kadarıyla böyle bir tasarruf söz konusu değil. Son 5 yıldaki elektrik verilerini aldık, inceledik. Aynı şekilde atmosferik değişkenleri alıp inceledik. Bunları modellediğimizde şunu gördük: Yaz saatinden kış saatine geçmemenin -çünkü biliyorsunuz geçmedi Türkiye son 5 yılda- elektrik tüketimi üzerinde gözlemlenebilir veya ölçülebilir bir etkisi olmamış. İspatlanabilir bir etkisi yok" dedi. (İstanbul/EVRENSEL)

Yılda iki gün çalışan kurum: ‘Saatleri Ayarlama Enstitüsü’