Prof. Dr. Aziz Konukman: Bütçe kadük; ek bütçe hazırlığı hemen şimdi

Prof. Dr. Aziz KONUKMAN

2022 bütçesi bağlanırken verilen ödenekler Orta Vadeli Program'da (OVP) 2022 yılı için öngörülen ortalama dolar kurunun 9,27 TL olacağı varsayımına göre hesaplanmıştır. Öngörülen ortalama dolar kurunda faiz düşüşü sonucu ortaya çıkan olağanüstü artışlar nedeniyle şimdiden kamu idarelerinin bütçelerindeki ödeneklerin yetersiz kalacağı açıktır. Bu yönüyle mevcut bütçe teklifi aslında kadük olmuştur. Yok hükmündedir. Bu acı gerçeğe rağmen, kaçınılmaz olarak AKP ve MHP iktidar bloğunun TBMM çoğunluğu nedeniyle, bütçe teklifi yasalaşacak ve Ocak 2022’de yürürlüğe girecek.

Kamu idarelerinin bu bütçe ödenekleriyle yılı tamamlaması mümkün değil. Bu durumun önüne geçilebilmesi için kur düzeltmesi yapılarak yetersiz ödeneklerin yükseltilmesi kaçınılmazdır. Bunun yolu ek bütçeden geçiyor. Ek bütçe 5018 sayılı Yasa’nın Merkezi Yönetim bütçe kanun teklifinin görüşülmesi başlıklı 19’uncu Maddenin son fıkrasında düzenleniyor. Bu fıkrada ‘’Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçelerindeki ödeneklerin yetersiz kalması halinde veya öngörülmeyen hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla, karşılığı gelir gösterilmek kaydıyla, kanunla ek bütçe yapılabilir’’ deniliyor. Bu yasal bir zorunluktur.

Ek bütçenin çıkarılmaması durumunda, bütçe kanununda öngörülen ödeneklerin yetersiz kalması sonucu ödenek üstü harcama yapılması kaçınılmaz hale gelecektir. Yani siyasal iktidar Meclisin yetki verdiği ödeneğin ötesinde harcama yapmış olacaktır. Oysa 5018 sayılı Yasa’nın 20’nci Maddesinin d bendi buna olanak tanımıyor. Söz konusu bentte ‘’Kamu idareleri, bütçelerinde yer alan ödeneklerin üzerinde harcama yapamaz’’ deniliyor. Ek bütçeye gitmeyip ödenek üstü harcama yapılması kasten bütçe hakkının ihlal edilmesi anlamına gelir. Dolayısıyla, ek bütçeye gidilmesi yasal bir zorunluluktur.

Ek bütçe söz konusu Yasa’nın Merkezi Yönetim bütçe kanun teklifinin görüşülmesi başlıklı 19’uncu Maddenin son fıkrasında düzenleniyor. Bu fıkrada ‘’Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçelerindeki ödeneklerin yetersiz kalması halinde veya öngörülmeyen hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla, karşılığı gelir gösterilmek kaydıyla, kanunla ek bütçe yapılabilir’’ deniliyor. Bu yasal bir zorunluktur.

Ek bütçeye gidilmesinin bir diğer avantajı, resmi adı ‘’2022 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Teklifi ve Bağlı Cetvellerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’’ olan Ek Bütçe Teklifinin yasalaşmış olacak mevcut bütçede değişiklik yapılmasına olanak tanıyacak olmasıdır.

Ek bütçeyle önce mevcut ödeneklerde kur düzeltmesi yapılarak ödeneklerin yetersiz kalması sorununa çözüm bulunmuş olacak. Bu düzeltmenin yanı sıra, kur patlamasının başta emekçiler olmak üzere geniş halk yığınları üzerinde yaratacağı gelir yetmezliği sorunu ve yaratacağı yeni yoksulluklar nedeniyle öngörülmeyen yeni sosyal hizmetlerin yerine getirilmesi olanağı yaratılmış olacak. Ayrıca ne OVP’de ne de mevcut bütçede 2022 yılı için bir ödenek tahsisinden söz edilmiyor. Sürmekte olan salgına duyarsız olan ve salgın tedbirleri kapsamında bir ödenek ayırmayan mevcut bütçenin bu eksikliği giderilebilmiş olacaktır. OVP’de ve bütçe gerekçesinde 2021 yıl için salgın desteği gerçekleşme tahminine yer veriliyor ancak öngörülen destek tutarı açıklanmıyor ve dolayısıyla salgın desteği noktasında siyasal iktidarın performansı belirlenemiyor. Ek bütçe bu açıdan da bir fırsattır. Ek bütçe hazırlanırken salgın tedbiri kapsamında bir ödenek tahsis edilebilir ve geçmişe yönelik bir değerlendirme yapılabilir. Bu fırsat değerlendirilmelidir.

Yukarıda ayrıntısıyla açıkladığımız gerekçelerle, resmi adı ‘’2022 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Teklifi ve Bağlı Cetvellerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’’ olan Ek Bütçe Teklifi’nin bütçenin yürürlüğe gireceği ocak ayından sonra geciktirilmeksizin en geç üç ay içerisinde hazırlanıp Cumhurbaşkanı tarafından TBMM’ye sunulması gerekiyor. TBMM ise gerçek anlamda bütçe hakkına sahip çıkmak istiyorsa, Ek Bütçe Teklifinin bir an evvel TBMM’ye gelmesi yönünde ısrarcı olmalıdır.

Meclis’te muhalefet partileri CHP, İyi Parti, HDP ve TİP sözcüleri bu ihtiyacı bugünden itibaren bütçe görüşmelerinde söz aldıkları her konuşmada usanmadan bıkmadan dile getirmeli. Meclis dışı sosyalist partiler ile emekten yana tüm sendikalar ve demokratik kitle ve meslek örgütleri bunun takipçisi olmalıdırlar.

TBMM'de 12 gün sürecek 2022 yılı bütçe görüşmelerinde ilk gün

Kılıçdaroğlu: Bu bütçe Türkiye Cumhuriyeti'ne yapılmış bir kumpas bütçesidir

Prof. Dr. Konukman: Yurttaşa yıl bitmeden 156,7 milyar TL salgın desteği sağlanabilir

"CHP'nin 'Ekonomik Sosyal Konseyi topla' çağrısı sermaye yanlısı düzenlemeleri meşrulaştırır"