Yeni yıl denilince “Jingle Bells”i mırıldanmak

Ulaş TÜRKOĞLU

İstanbul Üniversitesi

Son dönemde gençlik kesimleri tarafından her yıl sonunda en çok dile getirilen söylemlerden biri de bitirilen yılın geçmiş yıllara göre en kötü yıl olduğudur. Tabii ki de bu söylemlerin kaynağında ekonomik krizle beraber yaşadığımız hayat zorlukları var. Şaşırtıcı olmayacak şekilde yıllar öncesindeki gençlerin de benzer şekilde düşündüğünü söyleyebiliriz. Böyle günlerde belki de gençlerin kendini anladığı, anlattığı ve anlık da olsa olumsuzlukları unutmak için bir araya geldiği zamanlarda da müzik gençler için bir kaçış noktası oluyor. Bu noktada her kış bir şekilde hatırladığımız melodilerden biri de Jingle Bells’dir.

“JİNGLE BELLS” PARÇASININ TARİHİ

Belki de ülkemizde yılbaşı, kimi ülkelerde de Noel kutlamaları ile özdeşleştirilmiş bu parça, melodisi veya sözleri ile hepimizin hafızasına kazınmıştır ancak ilginç olan, parçanın orijinal çıkışı ne yılbaşı ne de Noel kutlaması için yazılmıştır. İsmi bile bugün geldiğimiz noktada farklı olan parçanın orijinal ismi “The One Horse Open Sleigh”dir. Parça James Lord Pierpont tarafından 1850 yılında kimine göre “Şükran Günü”nde söylenmesi için kimine göre de kızak yarışlarına ithafen yazılmıştır. Parçanın bestesi, en popülerleri Bing Crosby (1945), Frank Sinatra (1948), Barbara Streisand (1967), Smokey Robinson, The Miracles (1970) ve başka birçok sanatçı tarafından Amerika orijinli olsa da İngiltere, Fransa, İspanya, Almanya ve Rusya’da da geçmişte ve hala yeni ve farklı versiyonları bestelenmektedir.

“JİNGLE BELLS” VE ONUN DEĞİŞİMİ

Peki “Jingle Bells” bu popülerliğini neye borçlu? İşin özeti aslında parçanın 4’lük nota dizilimi ve kolayca hatırlanabilen bir melodiye sahip olması. Aynı zamanda kimi versiyonlarında yılbaşı ve Noel ile bağlantısı kurulan kızak çanlarının sesleri de eklenmektedir ama her ne kadar yapısı itibariyle benzer olsa da ilk yazıldığı tarihten bugüne “Jingle Bells” sözleri ve melodisinde değişiklikler yaşamıştır. Hem orijinal sözlerinin dönemin değerleri dahilinde içeriklere sahip olması hem de ilerleyen yıllarda dilin bazı değişimleri ile anlamı benzer yeni kelimeler parçaya girmiştir. Melodisi, hem hatırlanabilir oluşu hem de dönemin müzik trendleri doğrultusunda daha da basit bir hal almıştır. İngilizce versiyonları dışında diğer dillerdeki adaptasyonları genel olarak melodik ve ritmik olarak parçayı korumuş ama parçanın sözlerini değişmiştir. Fransızca versiyonu Vive le vent d’hiver (Kış Rüzgârı Çok Yaşa), Almanca versiyonu Ein Kleiner Weisser Schneemann (Küçük Bir Beyaz Kardan Adam), İtalyanca versiyonu Din Don Dan farklı dillerdeki adaptasyonlarına verilebilecek örneklerden bazılarıdır. Parçanın geçirdiği değişimler bir yana parça her ne kadar kendi başına yılbaşı açısından bir anlam ifade etmese de zamanla yılbaşı parçası olarak özellikle kış aylarında dinlenmesi sonucu anlam kazanmıştır. Bir yandan da yılın diğer özel günleri gibi yılbaşına ithafen yazılan parçaların az olmasından da kaynaklı boşluk da bu anlam yüklemesine katkıda bulunmaktadır. Parçanın 1940’lı yıllarda çıkan versiyonlarında da yılbaşı ağaçları, kar gibi imgeler yoluyla bu imaj daha da etkili kullanılmıştır. Nihayetinde Jingle Bells ve türevi diğer yılbaşı şarkıları, unutulmamakta ve yeni türlerle beraber yeni versiyonları çıkmaktadır.