"Enerji kesintisi emekçiye fatura edilmesin"

Hasret Gültekin KOZAN
Gebze

Sanayiye yönelik önce doğal gaz, sonra da elektrik kesintisi üretimin büyük oranda durmasına neden oldu. İran gazında yaşanan kesintisi, BOTAŞ'ın santral ve sanayiye yönelik gaz kısıntısının ardından Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ) de sanayide elektrik kısıtlamasına gidildiğini açıkladı.

TEİAŞ, başta OSB'ler olmak üzere fabrikalarda elektrik kesintisi yaşanacağını patronları tek tek arayarak duyurdu. Patronlara yazılı bir belge yollanmazken, 72 saatlik kesintiye uymayacaklar için “Cezai müeyyidesi olacak” denildi. İran’dan sağlanan doğal gazın "Teknik arıza" sebebiyle gaz akışında kısıtlamaya gidileceği iddia edildi.

Bu durumdan işçiler tedirginlik yaşadı. Örgütsüz, sendikasız işyerlerinde patron ya işçinin yıllık izninden kullandıracak, ya da ücretsiz izne çıkartacak. Yıllık izin veya ücretsiz izin kullandırılmasının hukuka aykırı olduğunu söyleyen Çalışma Ekonomisi Doktoru Murat Özveri, “Bu kesintiler işverenin iradesi dışında olan bir durum. İş kanunun 64. maddesinin ön gördüğü gibi, hukuka uygun bir şekilde telafi çalışması yaptırılması gerekiyor” dedi.

"ÜCRETSİZ İZİN VERİLMESİ HUKUKA AYKIRI"

Türkiye sanayisinde ilk kez böyle bir şeyin yaşandığının altını çizen Özveri, “Bu tipik bir zorunlu neden. Bu kesintiler işverenin iradesi dışında olan bir şey. İş kanunun 64.maddesinin ön gördüğü gibi, hukuka uygun bir şekilde telafi çalışması yaptırılması gereken bir durum var ortada. Duruş 3 gün ise, işveren bu 3 günü telafi çalışması yaptırarak işçilerden kapatılmasını isteyebilir. Bu 3 güne izin verebilir ama bunun dışında bu günler için işçiye ücretsiz izin verilmesi hukuka aykırıdır. Ücretsiz izin için işçinin yazılı onayı olması gerekir. İşçinin açık onayı olmaksızın işveren tarafından verilen ücretsiz izin iş sözleşmesinin feshi anlamına gelir. Bunun gerekçesi ne olursa olsun işçi olur vermediği sürece çalışılmayan bu süreler ücretsiz izinle ikame edilemez” dedi.

"TELAFİ ÇALIŞMASI DEVREYE SOKULMALIDIR"

Yıllık izin tartışmalarını sorduğumuz Özveri, “Her şey yıllık izinden mahsup ediliyor. Bu yıllık iznin varlık nedenine de, yasal düzenlemesine de aykırı” dedi. Yıllık iznin bölünememezliği kuralını hatırlatan Özveri, “Yıllık iznin en az 10 gün kullandırılmasına ilişkin kural var. Yıllık izin, işçinin izin hakkını anayasal güvence altına alan yasal bir düzenlemedir. Bu tür afaki durumlarda yıllık izinden mahsup edilmesi hukuka aykırı, dolayısıyla yıllık izinden mahsup edemezler. İşverenlerin böylesi bir durumda hukuka uygun yapabilecekleri tek iş telafi çalışmasını devreye sokmaktır” dedi. Telafi çalışmayı değerlendiren Özveri, “Telafi çalışması olağan iş günü içerisinde 3 saati aşmayacak bir şekilde yaptırılabilir. İşveren telafi çalışmasını 4 ay içerisinde yaptırmak zorundadır. Telafi çalışması sebebiyle günlük ya da haftalık çalışma süresinin aşılması işçiye fazla çalışma isteme hakkını vermez. Ancak işveren de günlük çalışma saatini 11 saatin üstünde, hafta tatili ya da genel tatillerde telafi çalışması da yapamaz. Her şeye rağmen işveren telafi çalışması yapmaz, işçiye izin verirse işveren ücret kesintisi yapamaz” diye konuştu.

"HAYAT PAHALILIĞI KATLANARAK ARTACAK"

TMMOB Makine Mühendisleri Odası Kocaeli Şube Sekreteri Mehmet Ali Elma, “Bu uygulanacak karar ile birlikte Kocaeli’de, Sakarya’da ve Düzce’de alternatif enerji kaynağı olmayan fabrikalarda ciddi duruşların olması bekleniyor. Alternatif enerjisi olan fabrikalar dışında doğal gazile çalışan fabrikaların duracağı, tam kapasite çalışmayanların ise yüzde 40 seviyesinde doğal gaz ile üretimi kısmi olarak sürdürebileceği, bu durumda üretimin ne kadar etkileneceği ise tahmin edilemiyor” dedi.

“Doğal gazın üretimlerinde sınai girdi olduğu sanayi tesisleri, yüzde 345 oranındaki fiyat artışlarını maliyetlerine ve ürün satış fiyatlarına yansıtacaklardır” diyen Elma, “Doğal gaz arzında yaşanan kısıtlamalar sanayi kuruluşlarının ve çevrim santrallerinin üretimlerinin düşmesine neden olacak. Bütün bunlar geneldeki fiyat artışlarını daha da hızla yükseltecek, hayat pahalılığını katlanarak artıracaktır” dedi.

"ELEKTİRİK ÜRETİMİ VE DAĞITIMI SÖMÜRÜ ALANI HALİNE GELDİ"

Milyonlarca yurttaşı soğuk ve karanlık günlere mahkum edecek politikalara itiraz ettiklerini vurgulayan Elma, “Bir ülke için en stratejik alanlardan biri olan elektrik üretimi ve dağıtımının, piyasalaştığında nasıl büyük bir sömürü alanı haline gelip, ülkenin diğer üretim alanlarını, istihdamı, insanca yaşama imkanlarını kısıtladığını yaşayarak görmekteyiz. Isınma, aydınlanma, ulaşım, eğitim, sağlık, belediye hizmetlerine, temel ihtiyaçlara erişim hakkımızı geri istiyoruz. Üretim altyapısında kamunun ağırlık kazanması şarttır. Kamu elindeki santralların özelleştirilmesi derhal durdurulmalı, özel santrallar kamulaştırılmalıdır” dedi. Elma acil taleplerini de şöyle sıraladı:

• Elektrik ve doğal gaz fiyatlarındaki artışlar fahiştir, kabul edilemez. Zamlar geri alınmalıdır.
• Elektrikte konutlar için düşük tarife sınırı aylık 230 kWh`a yükseltilmelidir.
• Konutlarda elektrik, doğal gaz ve suda KDV oranı yüzde 1`e düşürülmelidir.
• Maddi imkansızlık nedeni ile faturalarını ödeyemeyenlerin elektrik, gaz ve suyu kesilmemeli, kamu kaynaklarından sağlanacak desteklerle, yurttaşların karanlıkta, soğukta ve susuz kalmaları önlenmelidir.
• Hızla artan fiyatlar karşısında düşük ücretleri de hızla gerileyen çalışan ve emeklilerin gelirleri insanca yaşamalarına imkan verecek düzeye yükseltilmelidir.

"KULLANDIRA KULLANDIRA YILLIK İZİN BIRAKMADILAR"

Gebze Organize Sanayi Bölgesinde (GOSB) kurulu Mitsuba'da patron bu süreçte işçinin yıllık iznini kullandıracak. “Yıllık iznimizi kullandıra kullandıra izin bırakmadılar” diyen bir Mitsuba işçisi, “Yazın memlekete gidecek izin kalmadı. Bizim dışımızda olan bir şeyin cefasını neden biz çekiyoruz? Jeneratör getirsinler ya da başka bir çözüm bulsunlar biz gidip çalışalım” dedi.

"ELEKTRİK, DOĞAL GAZSIZ KALMAK KORKUTUYOR"

Yine GOSB'da yer alan Legrand’da ise üretim jeneratörlerle devam edecek. Üretime devam edeceklerini söyleyen Legrand işçisi, “İnsanlar bu kesintilerin devam etmesinden, evlerde kesintilerin olmasından korkuyor. Bu karda kışta elektriksiz, doğal gazsın kalmak korkutuyor insanları. Odun sobası alan, `Kesinti yaşandığında en azından onu kurarım’ diyeni bile var” diye konuştu.  

Darıca’da bulunan Kroman Çelik’te ise enerji ve doğal gazdan kaynaklı 4 gün üretimde duruş olacak ama işçiler fabrikaya gitmeye devam edecek. 4 gün boyunca fabrikada genel bakım olacak.

BOTAŞ: Sanayi ve santrallerde doğal gaz kısıtlamaları yapılacak

OSB'lerdeki elektrik kesintisi başladı, üretim durdu

İzmir Çiğli'de elektrik arızası işçiye fazla mesai olarak döndü