BİA Medya Gözlem 2021 Raporu'nu yayımladı

BİA Medya Gözlem 2021 raporu açıklandı. “Haberciden özgürlük mücadelesi, yargıdan umut ışığı” başlığını taşıyan rapora göre, 2021’de 35 gazeteci 92 yıl hapse mahkum edildi, en az 41 gazeteci gözaltına alındı. Uzun yıllar dünyanın “en büyük gazeteci hapishaneleri”nden olan Türkiye’de, yargı, son üç yıldır gazetecilere yönelik pratikte “adli kontrol”e ağırlık veriyor. Artık tutuklanma ve gözaltına alınma sırası sokakta röportaj yapan yurttaş gazetecilere geldi.

"MEDYA KURULUŞLARINI DİZE GETİRMEK İÇİN SEFERBELİK"

İktidar, 2021 yılında, 2023 yılı seçimleri öncesinde, “öz denetleyici” adı verilen ve tarafsız olması beklenen Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), Basın İlan Kurumu (BİK), Basın Kartı Komisyonu ve Sulh Ceza Hakimlikleri ve benzeri kurum ve araçları, eleştirel, araştıran ve sorgulayan gazetecileri ve medya kuruluşlarını dize getirmek için seferber etti.

Tutuklu iş insanı Osman Kavala’yı tahliye etmediği için Avrupa Konseyi’nin Türkiye’yi ihlal prosedürüne tabi tutması, 2021’de de ülkede “örgüt propagandası”, “hakaret” ve “Cumhurbaşkanı’na hakaret”ten hukuka aykırı yargılamaların devam etmesine engel olmadı. 180 ülkeli RSF Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde 153. sırada gösterilen Türkiye, darbe girişimiyle birlikte sekiz gazeteciyi keyfi tutukladığı gerekçesiyle sadece 2021’de Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) önünde ağır tazminata mahkum oldu.

2021’DE 35 GAZETECİ 92 YIL HAPSE MAHKUM

2021’de yayımlanan dört ayrı BİA Medya Gözlem Raporu, 35 gazetecinin Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) “hakaret”, “Cumhurbaşkanına hakaret”, “örgüt üyeliği”, “örgüte bilerek yardım”, “gizli belge temin ve açıklama” veya “casusluk” gibi suçlamaları temelinde, Terörle Mücadele Kanunu’nun (TMK) “terör örgütü propagandası” vb. düzenlemeleri uyarınca toplam 92 yıl 6 ay 24 gün hapis cezasına mahkum edildiğine işaret etti.

2021’de yayımlanan dört ayrı BİA Medya Gözlem Raporu'na göre 6’sı “Cumhurbaşkanına hakaret”ten olmak üzere, toplam 64 gazeteci TMK ve TCK, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) kapsamında yargılandıkları davalarda beraat etti.

RTÜK, BİK VE CİB’NİN DERDİ ‘ELEŞTİREL MEDYA’

CHP’li Bülent Tezcan, Basın İlan Kurumu’nun (BİK) resmi ilan ve reklam kesme yetkisinin kaldırılması için 13 Ekim 2021'de yasa teklifi verdi. Kurum yüzde 90’ı iktidarın kontrol ettiği ulusal medya kuruluşlarından eleştirel olanlara acımıyor: Evrensel gazetesi 835 gündür ilan alamazken Sözcü gazetesi de Saygı Öztürk’ün, AKP milletvekilinin partizanlığına dair yargının “basın özgürlüğü” saydığı iki köşe yazısından ilan kesme ceza aldı. Cumhuriyet gazetesine de yıl içinde 74 günlük ilan kesme cezası verildi. Ayrıca Korkusuz, BirGün, Karar, Millî Gazete, Yeniçağ ve Yeni Asya, BİK’in 2021’de resmi ilanı çok gördüğü gazetelerden oldu.

Medya Ombudsmanı Faruk Bildirici, 2020 için, gazetelere toplam 803 gün ilan kesme cezası verildiğini, BİK’in Cumhuriyet’i 110 gün, Birgün’ü 112 gün, Evrensel’i 65 gün, Korkusuz’u 29 gün, Sözcü’yü de 17 gün boyunca ilandan yoksun bıraktığını açıklamıştı. Bildirici, “Demek ki, BİK’in 2020 yılı içerisinde İstanbul’daki gazetelere verdiği cezaların yüzde 88’i bu beş gazeteye verilmiş!” demişti.

On yıllarını meslekte geçiren gazeteciler Nadire Mater, Aydın Engin ve Kazım Güleçyüz ile Evrensel gazetesi Ankara Temsilcisi Birkan Bulut, verilemeyen veya yenilenmeyen basın kartları için Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’na (CİB) karşı hukuki mücadele veriyor; iktisatçı gazeteci Mustafa Sönmez ise mücadelesini kazandı.

RTÜK: 2021’DE 31 MİLYON 630 BİN TL CEZA

Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), 2021'de Fox TV, Halk TV, Tele1 ve KRT gibi eleştirel veya sorgulayıcı yayın yapan kuruluşları cezalandırmakla meşguldü. RTÜK üyesi İlhan Taşçı, bu kuruluşlara 21 milyon 500 TL tutarında 71 ceza verilirken iktidarı destekleyen kanallara, “100 bin şikayete rağmen” işlem yapılmadığını duyurdu. RTÜK, 2021'de televizyon kanalları başta olmak üzere görsel işitsel medyaya 158 para cezası, 48 program durdurma ve yayın durdurma cezası verdi. RTÜK’ün verdiği cezaların toplamıysa 31 milyon 629 bin 996 TL’yi buldu.

Son beş yılda haber ve program yayınlarından dolayı 227 program durdurma cezasına hükmeden RTÜK, 692 para cezası karşılığında da yayıncı kuruluşlarına toplam 88 milyon 69 bin 808 TL adli para cezası verdi. 

SIRA YURTTAŞ GAZETECİLERE GELDİ

2021 yılında en az 41 gazeteci gözaltına alındı. Uzun yıllar dünyanın “en büyük gazeteci hapishaneleri”nden olan Türkiye’de, yargı, son üç yıldır gazetecilere yönelik pratikte “adli kontrol”e ağırlık veriyor. Artık tutuklanma ve gözaltına alınma sırası sokaktaki yurttaşla röportaj yapan yurttaş gazetecilere geldi.

Emniyet Genel Müdürlüğü’nün 27 Nisan 2021 tarihli “Ses ve Görüntü Kaydı Alınması” Genelgesinin daha ilk günlerinde İstanbul’daki LGBTİ eylemini izleyen AFP foto-muhabiri Bülent Kılıç’ın arkadan kelepçelenip, boğazına basılarak gözaltına alınması gazeteci örgütlerinin OHAL ilanından beri gerçekleştirdiği ilk toplu protesto eylemine yol açtı.

Son beş yılda toplam 270 haberci özellikle toplumsal eylemleri kamuoyuna yansıtmaya çalışırken gözaltına alındı. 2017’de 85, 2018’de 47, 2019’da 49 gazeteci, 2020’de 48 haberci gözaltına alınmıştı.

2021’DE 56, SON BEŞ YILDA 141 HABERCİYE SALDIRI

2021'de en az 56 medya temsilcisi görev başında saldırıya uğrarken, medya çalışanlarından Bursa’da yaşayan radyocu Hazım Özsu yorumlarını beğenmeyen bir dinleyicisi tarafından evinin girişinde öldürüldü. Kasım’da Danıştay tarafından yürürlüğü durdurulana dek polis müdahalelerinin görüntülenmesine yasak getiren "Ses ve Görüntü Kaydı Alınması" Genelgesi, medya temsilcilerinin keyfi şekilde engellenmesi, gözaltına alınması veya saldırıya uğramasına zemin oluşturdu.

Türkiye’de son beş yılda, en az 141 haberci görev başında saldırıya uğradı. 2017’de 20 gazeteci ve iki medya kuruluşu, 2018’de 19 gazeteci ve bir medya kuruluşu; 2019’da 26 gazeteci, 2020’de de 18 haberci şiddetin hedefi olmuştu. 2016 ve 2017 yıllarında iki Suriyeli gazeteci kendi ülkelerinin muhalifleri tarafından Türkiye’de öldürülürken 2018'de Suudi gazeteci Cemal Kaşıkçı, Suudi Arabistan’ın İstanbul Konsolosluğu’nda bu ülkeden özel olarak gelen bir infaz timi tarafından öldürülmüştü.

"CUMHURBAŞKANI’NA HAKARET": YEDİ YILDA 70 GAZETECİ MAHKUM

AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Cumhurbaşkanı seçildiği Ağustos 2014’ten 1 Ocak 2022’ye kadar en az 70 gazeteci, “Cumhurbaşkanı’na hakaret” başlıklı Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 299. maddesi gerekçesiyle hapis, ertelemeli hapis ve para cezasına mahkum edildi. Avrupa Konseyi’nin çağrılarına rağmen iktidarın onca yıldır yürürlükten kaldırmaya yanaşmadığı bu düzenleme uyarınca geçen yıl mahkum edilen medya temsilcilerinin sayısı yediydi.

BİR YILDA 975, BEŞ YILDA 5 BİN 976 ONLİNE HABERE SANSÜR

AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sosyal medyayı “dijital faşizm” sözüyle hedef aldığı, diğer iktidar temsilcilerinin de “yabancı fondan yararlanan medya kuruluşları”nı tehdit ettiği 2021 boyunca, internet haber mecrasında yayımlanan 975 habere Sulh Ceza Hakimlikleri ya da Erişim Sağlayıcıları Birliği kararıyla erişim engeli getirildi.

AYM’DEN BEŞ YILDA 49 GAZETECİYE TAZMİNAT

2021 yılında İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ve MHP lideri Devlet Bahçeli’nin hedefi olan Anayasa Mahkemesi (AYM), dokuz gazeteci ve üç medya kuruluşunun yaptığı başvurularda devleti, tazminat ve mahkeme gideri dahil toplam 139 bin 225 TL ödemeye mahkum etti. Son beş yılda, 49 gazeteci ve 12 medya kuruluşunun başvurusunda AYM’nin hükmettiği tazminat tutarı 443 bin 658 TL’yi buldu.

2021’DE 79, SON BEŞ YILDA 807 İŞSİZ

2021 yılında toplam 79 gazeteci, programcı ve medya çalışanının işine özellikle Cumhuriyet, Gazete Duvar, Halk TV ve Haber Global gibi iş yerlerinde yaşanan krizlerin yanı sıra çeşitli yayın anlaşmazlıkları veya istifaya zorlamalar gibi nedenlerle son verildi. 10’u 20 yılı aşkın süredir emek veren 24 Cumhuriyet çalışanı gazeteden ayrılırken “Gazetede tek adam yönetimi”ni eleştirdi. TRT bir Twitter paylaşımı nedeniyle 22 yıllık şef montajcısı Deniz Salmanlı’yı işinden etti. Devlet Bahçeli tarafından açıklanan Anayasa taslağının konuşulduğu yayın sonrası MHP’nin hedef aldığı HaberTürk TV Ankara temsilcisi Bülent Aydemir’in işine son verildi, kanalın genel yayın yönetmeni Kürşad Oğuz istifa etti.

2016 darbe girişimde 2 bin 708 gazeteciyle sektörü ağır şekilde etkileyen işsizlik, son beş yılda da toplam 807 haberciyi etkiledi. 2020’de 215, 2019’da 190, 2018’de 157, 2017’de166 medya çalışanı işsiz kalmıştı. (MEDYA SERVİSİ)