Ayçiçeği yağı konusunda savaş bahane değil!

Yusuf YAVUZ

Türkiye’nin gündemi bir yandan ekonomik kriz diğer yandan ise Rusya-Ukrayna savaşı. Ancak iki ülkenin savaşı, Türkiye’de mutfaklarda
yaşanan yangını daha da alevlendirdi. Yılda 900 bin ton civarında ayçiçeği yağı tüketimi olan Türkiye’deki yerli üretim bunun ancak yarısını
karşılayabilir durumda. Yağ açığını ithalatla kapatma yoluna giden Türkiye, dünyanın en büyük ithalatçısı konumunda. En fazla ayçiçeği yağını ise Rusya’dan alıyoruz.

“Görevden affını isteyen” bakanlar arasına katılan Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli’nin “Paramız var ki ithalat yapabiliyoruz” sözlerinin sıklıkla anımsandığı bugünlerde ayçiçeği yağının litresi 50 TL seviyesini aştı. Bakanlığın ayçiçeği üreticisine verdiği dekar başına toplam 34 TL’lik destek ise bir litre ayçiçeği almaya yetmiyor.

"TÜRKİYE AYÇİÇEĞİ YAĞINDA DÜNYANIN EN BÜYÜK İTHALATÇISI OLDU"

Ayçiçeği yağında dünyanın en büyük ithalatçısı olan Türkiye’nin üretimi tüketiminin ancak yarısını karşılayabiliyor. Kişi başına yıllık ayçiçeği
yağı tüketimi ortalama 40 litreyi bulurken yıllık tüketim yaklaşık 900 bin ton seviyesinde. Türkiye’de üretilen ayçiçeğinden elde edilen yağ miktarı 400-450 bin ton civarında. İhtiyacın geri kalanını ithalatla karşılamak zorunda kalan Türkiye’nin en fazla ithalat yaptığı ülke ise Rusya ve Ukrayna. Türkiye’de ayçiçeği üreticisine mazot ve gübre dahil toplamda dekar başına 34 TL destek veriliyor. Dekar başına verilen desteğin tutarı ile bugün bir litre ayçiçeği yağı dahi alınamazken, ithalatta yapılan gümrük indirimleri yerli üreticinin toprağa küsmesine neden oluyor.

"BAKANLIĞA BAĞLI KURULUŞUN RAPORU BİR YIL ÖNCE UYARMIŞ"

Tarım ve Orman Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı (TEPGE) tarafından Haziran 2021’de hazırlanan Ayçiçeği Raporu, aslında Rusya-Ukrayna savaşının başlamasından bir yıl önce sektördeki çarpıcı tabloyu gözler önüne seriyor. Bakanlığa bağlı bir kurumun hazırladığı raporda, dünyada ve Türkiye’deki ayçiçeği üretimine ilişkin veriler ve beklentilere yer veriliyor.

"HALKIN TÜKETTİĞİ AYÇİÇEĞİ YAĞININ YARISI İTHAL GELİYOR"

Türkiye’de gerek hızlı nüfus artışı ve gerekse kişi başına artan tüketim sonucu bitkisel yağ tüketiminde sürekli bir artış gözlendiği ve yağ
üretiminin, tüketimi karşılayamadığı kaydedilen raporda, "Bu nedenle giderek artan yağ açığını karşılamak için ithalat yoluna gidilmektedir.
2019/2020 döneminde kişi başına tüketim 40 kg iken yeterlilik derecesi %60,1’dir. Türkiye’nin ithalat ve ihracat verilerine bakıldığında 2020 yılı ihracatı 2,5 bin ton, ithalatı ise 1,04 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. 2021 yılı yılın ilk dört ayında ayçiçeği ihracatı 118 bin ton, ayçiçeği
ithalatı ise 853 bin tondur” bilgisine yer veriliyor.

"YILLIK TÜKETİM 900 BİN TON, ÜRETİM 400-450 TON CİVARINDA"

Türkiye’deki ayçiçeği yağı tüketiminin yıllık yaklaşık 900 bin ton olduğu belirtilen raporda, "Ancak ülke mahsulünden elde edilen ayçiçeği yağı ise yıllık yaklaşık olarak 400-450 bin ton olmaktadır. Ortaya çıkan bu açık ithalat ile karşılanmaya çalışılmaktadır. Bu nedenle ayçiçeği, ülkemizin önemli ithal kalemlerinden biri olup, Türkiye dünyada en büyük ithalatçı ülke konumundadır” ifadelerine yer veriliyor.

"DÜNYANIN EN BÜYÜK AYÇİÇEĞİ ÜRETİCİSİ RUSYA VE UKRAYNA"

2020/21 pazarlama yılında dünyada en fazla ayçiçeği tarımı yapılan ülkelerin Rusya, Ukrayna, AB, Arjantin ve Çin olarak sıralandığı raporda;
Rusya, Ukrayna ve AB ülkelerinin dünya ayçiçeği üretiminin yüzde 72,9’unu gerçekleştirdiği kaydedilerek şu bilgilere yer veriliyor: "2021/2022
pazarlama yılında dünya ayçiçeği üretiminde %10 oranında bir artış beklenirken, bir önceki pazarlama yılına göre Rusya’nın ayçiçeği üretiminde %9,3, Ukrayna’da ise %18,4 oranında artış olacağı öngörülmektedir. 2020/2021 pazarlama yılında, ayçiçeği tohum ihracatında, AB %18,9 ile ilk sırada yer alırken, bir önceki yıl %33,6’lık payla ilk sırada yer alan Rusya %18,1 ile ikinci sırada yer almaktadır.

"DÜNYA İTHALATININ YÜZDE 62’SİNİ AB VE TÜRKİYE’YE"

Söz konusu pazarlama yılında toplam ihracatın %75,1’i AB, Moldova, Çin, Kazakistan ve Rusya tarafından yapılmaktadır. 2020/2021pazarlama yılında dünya ayçiçeği tohum ithalatının %62,9’u Avrupa Birliği ve Türkiye tarafından gerçekleştirilmiştir. Aynı pazarlama yılında AB ayçiçeği ithalat miktarında bir önceki pazarlama yılına göre %28,4 oranında, Türkiye ayçiçeği ithalat miktarında ise %15,1 oranında bir azalış gerçekleşmiştir.

"TÜRKİYE’DEKİ AYÇİÇEĞİ EKİM ALANI YÜZDE 3 AZALDI"

Türkiye’de 2020/2021 sezonunda ayçiçeği ekim alanı bir önceki sezona göre %3,2 oranında azalarak 728 bin hektar olmuştur. 2020 yılında Türkiye yağlık ayçiçeği ekim alanı 650 bin ha’dır. Tekirdağ (142 bin ha), Edirne (90 bin ha), Adana (60 bin ha), Kırklareli (77 bin ha) ve Konya (66 bin ha) yağlık ayçiçeği ekim alanının %67’sini oluşturmaktadır. Ayçiçeği üretimi; Türkiye’de 2020/2021 sezonunda ayçiçeği üretim miktarı bir önceki sezona oranla %1,6 oranında azalarak 2 milyon ton olmuştur. Bunun 1,9 milyon tonu yağlık olarak üretilmiştir. 2020 yılı yağlık ayçiçeği üretiminde Tekirdağ (353 bin ton), Konya (278 bin ton), Adana (195 bin ton), Edirne (240 bin ton) ve Kırklareli (226 bin ton) ilk sıralarda yer almıştır. 

Ayçiçek yağının ikamesi olabilecek ürünlerde gümrük vergisi sıfırlandı