Bir protesto aracı olarak müzik

Servet TAN
Turgut Özal Üniversitesi 

Türkiye’de pop müzik denildiğinde akla ilk gelen isimlerden olan Mega Star Tarkan “Geççek” ismini taşıyan şarkısı ile ülke gündeminde yer aldı. Çoğu kişi şarkıyı politik bulurken sağcı kesim ise bundan kaçındı. Ben de bu şarkıdan ve politik müzik gündeminden sonra Türkçe rapin protest yönü ile ilgili bir şeyler yazmak istedim. 1991 yılında King Size Teror grubunda yer alan Almanya doğumlu Alper Ağa’nın “Bir Yabancının Hayatı” isimli parçası ilk Türkçe sözlü rap müziği örneği olarak kabul edilir. 1995 yılında iki rap grubu ve Erci E’nin birleşmesi ile ortaya çıkan Cartel grubu ise Türkçe rap müziğin ilk klibini “Bir numara en büyük, cehennemden çıkan çılgın Türk” diyerek piyasaya sürmüştür. Aynı yıllarda yine Almanya’da yaşayan, kimi dinleyiciye göre Türkçe rapin üstadı-babası kabul edilen Fuat Ergin de önemli çalışmalara imza atmıştır. Türkiye halkının Türkçe rap müziği ile tanışması ise Ceza ve Sagopa Kajmer ile olmuştur. 90’lı yıllardan günümüze birçok konuyu anlatan, yeri geldiğinde dışlanan, hor görülen ama şimdi ise kendi zirvesini yaşayan Türkçe rapteilgimizi çeken yönlerden birisi ise rapin protest, sistemi eleştiren ve tahtları sallayan yanıdır. Bu yazıda da protest rap denildiğinde aklımıza gelen bazı Türkçe rap sanatçılarını inceleyeceğiz.

İngilizce bir kelime olan “protest” Türkçe’de fiil olarak kullanıldığında itiraz etmek, karşı çıkmak, protesto etmek, reddetmek, iddia etmek, teminat vermek; isim olarak kullanıldığındaihtarname, protesto, itiraz, karşı gelme anlamlarına gelmektedir.

Protest müzik ise siyasi ve toplumsal içerikli lirik yapısı ile muhalif bir görüşü dile getiren müzik türüdür. Yerelden evrensele kadar uzanabilecek bir bakış açısına sahip olabilir. Marş türevi katı ritim yapısının aksine ağıt tınıları içeren sanatsal kompozisyon özelliği de taşıyabilir. Dünyada Amerikalı Rapçi Vinnie Paz ve Block McCloud’un projesi olan “ End of Days” ve bir başka Amerikalı Rapçi Immortal Technique’in “ The 3rd World” isimli projeleri buna örnek verilebilir. Ülkemizde ise Şanışer, Rapzan Belagat, Ezhel, Hidra, Joker, Saian, Sokrat st, Ozbi, K”st, Barni Barnas, Mehmet Toksoy, Rota, Hayki, MT, Barış Baran, Pit10/Server Uraz gibi isimler akla geliyor.

MÜZİK İLE SÖZ SÖYLEMENİN BEDELLERİ

Protest rap alanında Türkiye’de geniş kitlelere en çok hitap eden parça Susamam oldu. Çok fazla övgü almasının yanında yer yer linç de edilen şarkının ardından başta Şanışer olmak üzere yirmi sanatçı iktidar yanlısı medya tarafından çeşitli suçlamalara maruz kaldı. Şarkının klibi bazı TV kanallarında sırf yaftalamak için detay arayan sunucular tarafından didik didik tarandı ve akla mantığa sığmayacak suçlamalar yönetildi.

Düşüncelerini hiçbir zaman sakınmayan rap sanatçılarımız gerçekleri anlattıklarından dolayıdefalarca ifade vermiş kimisi ise yaptıkları parçalar yüzünden içeri girip çıkmıştır. Rota, “Ağla” isimli parçasındaki göndermeler yüzünden gözaltına alınmış, ondan daha önce de“Kukla” isimli parçasından dolayı bir süre hapis yatmıştır, Joker, Hidra, Şiirbaz, İnfaz, Kdr ve Kafi’nin yer aldığı “Çare Var” şarkısı ise mahkeme kararı ile çoğu dijital platform ve YouTube’dan kaldırılmış, sanatçılar ifade vermişlerdir. Onun haricinde yine toplumsal olaylara ilişkin bir parça olan Şampiyon şarkısından dolayı Hayki akıl almaz suçlamalara maruz kalmıştır. Kendisi bu süreci “Nedeni Ne?​” isimli şarkısında şöyle anlatıyor:

“Şampiyon’u duyup dediniz: ‘Darbeci!’

Ben o sıra B1R’i yazıp ağlıyorken gece

Hainin tekiyim, yalan öz kardeşim”

Hayki’nin belki de Türkçe rapteki en iyi parçalardan birisi olan B1R ile toplumda birliği, kardeşliği istemesinin ardından yargılanması da kabul edilebilir değil. Aynı zamanda müziğin doğruları ve gerçekleri çoğu zaman yandaş medyaya oranla daha iyi anlatması, bu anlatımı da özellikle rap şarkılarında görmemiz ve zaman zaman bazı rap parçalarının marş gibi dilden dile dolaşması rapin mücadeledeki yerini ve önemini gösteriyor. Ülkemizde konuşan herkesin susturulmaya çalışıldığı, “Silivri soğuktur” denilerek isyan edenlerin seslerinin bastırıldığı günlerde Rota içeriden çıkar çıkmaz “Soğuk Değil” isimli bir parça yapıyordu. Son dönemlere geldiğimizde de hükümetin politikalarından dolayı toplumdaki korkunun arttığı, halkın yaşadıklarını kendi içinde sindirdiği ve korkudan bir şey yapamayacak durumda olduğu bu süreçte başta Rap olmak üzere müziğin kendisi duygularımızı en iyi ifade edecek araç olarak önümüzde duruyor. Herkesi sanatçıların konuşmasını beklemeden kendini ezdirmemeye, doğruyu konuşmaya, korkusuzca bir mücadelenin içinde yer alması gerektiğini davet ederken konumuz olan Türkçe protest rapten birkaç tavsiye ile yazımı bitiriyorum.

Şanışer – Susamam

Ezhel – Yarınımız Yok

Ozbi – Asi

Hidra – Neden Mi İllegal?

Saian – Suç  

Rapzan Belagat – Unutma

Mehmet Toksoy – Slogan

Saian & K”st – Kapalı Kapılar

MT – Amerika