Enflasyon emekçinin üzerinden buldozer gibi geçiyor: Metal bile eridi!

Uğur ZENGİN
İstanbul

Türkiye’nin en büyük sermaye gruplarının bünyesinde bulunan Türkiye Metal Sanayicileri Sendikası (MESS) grup toplu iş sözleşmesi kapsamındaki işyerlerinde işçilerin ücretleri büyüyen ekonomik kriz koşullarında eridi. MESS grup toplu iş sözleşmesi kapsamında 130 bin metal işçisi bulunurken, aileleriyle birlikte yaklaşık 600 bin kişiyi doğrudan ilgilendiren ücretlerin alım gücü son 11 ayda geriledi.

DİSK’e bağlı Birleşik Metal-İş, Türk-İş’e bağlı Türk Metal ve Hak-İş’e bağlı Özçelik İş Sendikalarına üye işçiler 01.09.2021- 31.08.2023 dönemini kapsayan sözleşme sürecinin ilk 6 ayında reel olarak kaybetti.

2021 yılı nisan ayı baz alındığında MESS grup toplu iş sözleşmesi kapsamında çalışan evli ve 2 çocuk sahibi bir işçi ortalama 6 bin 336 TL brüt ücret alıyordu. Sigorta, vergi ve primler dışarıda tutulduğunda işçinin net ücreti 4 bin 429 TL’ye düşüyor ve ücrete eklenen asgari geçim indirimi ile işçinin eline geçen net ücret 4 bin 932 TL oluyordu.

Nisan ayında işçinin eline geçen net ücret olan 4 bin 932 lirayı bir yandan enflasyon diğer yandan artan vergi dilimi eritti. Mayısta işçinin eline geçen net ücreti vergi dilimi nedeniyle 4 bin 785 liraya geriledi. Söz konusu ay gerçekleşen resmi enflasyon göz önüne alındığında, işçinin nisan ayındaki alım gücüne erişebilmesi için 4 bin 975 lira ücret alabilmesi gerekiyordu. Ancak işçinin ücreti reel olarak 190 TL geriledi. İşçinin bir aydaki dolar bazından ücret kaybı ise 33 dolar oldu.

Nisan ayından itibaren mayıs, haziran, temmuz ve ağustosta reel olarak gerileyen ücretler eylül ayında reel olarak değer kazandı. Ancak bu pozitif ivme sadece iki ay sürdü. Aralık ayından itibaren ücretler reel olarak geriledi. Örneğin, ocak ayında eline net 6 bin 466 TL geçen işçinin sadece nisan ayındaki alım gücünü koruyabilmesi için dahi 7 bin 71 lira kazanması gerekiyordu. Buna göre işçinin sadece ocak ayındaki kaybı resmi enflasyon karşısında dahi 605 TL oldu.

OCAKTA DOLAR CİNSİNDEN KAYIP BÜYÜK

20 Aralık’ta 17.50 seviyesini aşan dolar/TL kuru nedeniyle işçilerin dolar karşısında alım gücü eridi. Aralık ayının 20.gününe kadar dolar almak isteyen bir işçi, nisana göre 150 dolar daha az alabildi. 21 Aralık’ta hükümetin kur korumalı mevduat uygulaması nedeniyle gerileyen dolar/TL kuru ve ocak ayında düşen vergi dilimi nedeniyle işçiler bu ayda aynı brüt ücrete rağmen 77 dolar daha fazla alabildi.

11 AYDA 3 BİN 687 LİRA BUHAR OLDU

MESS grup toplu iş sözleşmesi kapsamında bulunan bir fabrikada çalışan bir işçinin nisan ayı ücretinin dolar karşılığı korunabilseydi 11 ayda 6 bin 171 dolar kazanacaktı. Ancak, ücretler dolar karşısında eridi. İşçi, 11 ayda 5 bin 507 dolar kazandı. Eriyen ücretler bir işçinin 11 ayda 664 dolar (dünkü kur ile TL karşılığı 9 bin 684 TL) daha az kazanmasına neden oldu.

İşçilerin resmi enflasyon karşısında alım gücü geriye gitti. 11 ayda işçilerin sadece alım gücünü koruyabilmeleri için dahi 3 bin 687 TL daha fazla kazanmaları gerekiyordu.

EV ALIM GÜCÜ YÜZDE 52 GERİLEDİ

BETAM’ın hazırladığı konut piyasası görünümü raporuna göre, nisan 2021’de Türkiye’de konutta ortalama metrekare fiyatı 3 bin 830 TL oldu. 100 metrekare bir konut için gereken 383 bin lira için, 2021 nisan ayında bir işçi 77.6 aylık (6 yıl 5 ay) ücret tasarruf etmesi gerekiyordu.

2022 yılı şubat ayında Türkiye ortalamasında konut fiyatları 1 yılda yüzde 119 arttı. Türkiye’de konutta ortalama metrekare fiyatı 7 bin 965 TL oldu. Buna göre 100 metrekare konutun fiyatı ortalama 383 bin TL’den 765 bin TL’ye çıktı.

Bir işçi, 2021 nisan ayında 77.6 aylık toplam ücreti ile 100 metrekare ev alabilirken, şubat 2022’de 118 aylık (9 yıl 10 ay) toplam ücreti ile aynı evi alabilir hale geldi. Buna göre söz konusu işçinin alım gücü 100 metrekarelik ev için yüzde 52 geriledi.

DOĞAL GAZ ZAMMI ÜCRETİN ÜSTÜNDE

Eylül ayında konutta 1 metreküp için ortalama 1 lira 92 kuruş doğal gaz ödenirken, 2022’de bu tutar 2 lira 30 kuruşa çıktı. Eylülde net ücretiyle 3 bin 45 birim doğal gaz alabilen işçi, şubat 2022’de artan ücretine rağmen 2 bin 811 birim doğal gaz alabilir hale geldi. Ücret zammı, doğal gaz zammı karşısında eridi.

11 AYDA EN AZ 2 ÇEYREK ALTIN KAYIP

Bir işçi, 2021 yılı nisan ayındaki ücreti ile 6.3 adet çeyrek altın alabiliyordu. Aynı işçi bu ay net ücretiyle 4.5 çeyrek altın alabildi.

YÜZDE 27 DAHA AZ AYÇİÇEĞİ YAĞI ALABİLDİ

2021 nisan ayında bir markaya ait 5 litrelik Ayçiçeği yağının fiyatı 78 lirayken, bu fiyat 2022 şubat ayında 140 liraya çıktı. İşçi 2021 nisan ayında 63 adet 5 litrelik Ayçiçeği yağı alabilirken, 2022 şubatta sadece 46 adet 5 litrelik Ayçiçeği yağı alabilir hale geldi. Ayçiçeği yağı karşısında alım gücü yüzde 27 geriledi.

BEBEK BEZİ FİYATLARI KARŞISINDA ALIM GÜCÜ YÜZDE 30 ERİDİ

2021 nisan ayında bir markaya ait 93’lü bebek bezinin fiyatı 175 lirayken, bu fiyat 2022 şubat ayında 330 liraya çıktı. İşçi 2021 nisan ayında 28 paket bebek bezi alabilirken, 2022 şubatta sadece 19.5 paket bebek bezi alabilir hale geldi. Bebek bezi fiyatları karşısında alım gücü yüzde 30.3 geriledi.

MERCİMEKTE ALIM GÜCÜ YÜZDE 45 ERİDİ

2021 nisan ayında bir markaya ait 5 kg kırmızı mercimek + 5 kg yeşil mercimekten oluşan gıda paketinin fiyatı 108 lirayken, bu fiyat 2022 şubat ayında 250 liraya çıktı. İşçi 2021 nisan ayında bu paketten 45 adet alabilirken, 2022 şubatta aynı paketten sadece 25 adet alabilir hale geldi. Mercimek fiyatları karşısında alım gücü yüzde 44 geriledi.

MESS ŞİRKETLERİ MİLYARLARCA LİRA KÂR ETTİ

MESS grup toplu iş sözleşmesi kapsamında bulunan şirketler 2021’de kârlarını artırdı. Bazı şirketlerin kârı şöyle kayda geçti:

• Türkiye’nin en büyük otomotiv üreticisi ve ihracatçısı Ford Otosan’ın 2021 yılı net kârı beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Beklentilerin 6.69 milyar TL olduğu 2021 yılında ihracatın güçlü artışı, net kârı 8.8 milyar TL’ye yükseltti.
• Koç Holding bünyesindeki Arçelik 2021 yılında 3.06 milyar TL net kâr elde etti.
• Otokar 2021’de esas faaliyet kârını bir önceki yıla oranla yüzde 69 artırarak 1 milyar 76 milyon TL’ye, net kârını ise 1 milyar 42 milyon TL’ye çıkardı.
• Federal Mogul 2021’de kârını yüzde 64 artırdı.
• Anadolu Isuzu’nun 2021 yılı net kârı 211 milyon 426 bin 746 TL oldu. Net kâr bir yılda yüzde 1449 artış gösterdi.
• Türk Traktör 2021’de net kârını yüzde 70 yükseltti. 2021 yılı toplam net kârı 1.3 milyar TL’ye ulaştı.