07 Nisan 2022 00:45

Eskişehir’den bir esnaf: Çay bile ısmarlanamaz oldu

Zamlar art arda geliyor, her yerde zamlar konuşuluyor. Eskişehir’de konuştuğumuz esnaf, geçinmekte zorlanan yurttaşların, artık bir çay bile ısmarlamadığını söyledi.

Fotoğraf: Evrensel

Paylaş

Andaç ARIDURU
Çağlar KAZAK
Eskişehir

Art arda gelen zamlar esnafın belini büktü. Kahvehaneler, manavları, tekel bayileri, tütün satıcıları… Konuşmak istemeyen de var sorularımıza hemen cevap veren de. Sokakta gündem zamlar. Esnafla sohbet ederken gelen müşteriler de zamlardan yakınıyor. Zamlar öyle ağır ki, bir kahveci insanların birbirine çay dahi ısmarlayamaz hale geldiğini söyledi. Kahvehane kültürünün bir parçası olan “yancılık” da zamlarla beraber rafa kalkmış. Bir kahveci şöyle anlattı: “Kahveye gidip gelenler bilirler, oyun masasında oyunu takip eden ve masadan çay içen bir ekip olur. Bu kişilere de ‘sinek’ denirdi. Şimdi sineklik müessesesi ortadan kalktı.”

Ekonomik kriz esnafı da yurttaşı da derinden etkileyerek hayatı zorlaştırdı. Eskişehir Gültepe Mahallesi’nde bir kahvehanede konuştuklarımız, yurttaşın temel gündeminin zam olduğunu gösteriyor. Kahvehane sahibi ismini vermek istemiyor: “Ülkede kabul etsinler etmesinler bir ekonomik kriz ve ekonomik istikrarsızlık var” dedi ve “Kimse önünü göremiyor. Bir ay sonrasını dahi planlayamıyoruz” diyen esnaf, “Çaycımız geliyor ‘Ağabey zam geldi’ diyor, şekercimiz geliyor ‘Ağabey zam geldi’ diyor” ifadelerini kullandı.

Yurttaşın tek gündeminin ‘zamlar’ olduğunu kaydeden esnaf, “Kiminle iki satır muhabbet etsem ‘Şuna da zam gelmiş, buna da zam gelmiş’ diye söze başlıyor. Herkeste müthiş bir karamsarlık hakim. Vatandaş ekonomide istikrar istiyor” dedi.

ARTIK DAHA AZ ÇAY İÇİLİYOR

Müşterilerin oyun oynarken daha az çay içtiğini söyleyen esnaf, “Öncesinde oyun oynanan masada 30-40 çay içilirdi, şimdiyse en fazla 8-10 tane içiliyor. Kahveye gidip gelenler bilirler, oyun masasında oyunu takip eden ve masadan çay içen bir ekip olur. Bu kişilere de ‘sinek’ denirdi. Şimdi sineklik müessesesi ortadan kalktı” dedi. Kahveci, oyun masasında artık kimsenin “sinek” istemediğini söyledi.

ÇAY ISMARLAMAK YOK

Krize dair bir başka gözlemini de aktaran esnaf sözlerini şöyle sürdürdü: “Örneğin 3-5 arkadaş gelir sohbet ederdi, çayların hesabını biri öder giderdi. Şimdi ise bu durumda değişti. Herkes kendi içtiği çayı ödemek zorunda kalıyor. Kahvede biri bir arkadaşına çay ısmarlayamaz duruma geldi. Kriz dönemlerinde kahvelere rağbet artar. Zira kahvede bir çay içersin 3-5 saat oturursun, kimse sana karışmaz, ‘çay iç’ diye baskı yapmaz. Tanıdığımız 2-3 müşterimiz var, bu arkadaşlar emekli. Sabah evden çıkıyorlar doğal gazı kapatıp gününü kahvede geçiriyor. 1-2 çay içiyor, gazete okuyor, eş dostla sohbet ediyor.”

“İKTİDARIN SÖYLEMİ TUTMADI”

Artan müşteriye rağmen cirosunun düşük olduğunu kaydeden esnaf, “Pandemi zaten en çok bizim belimizi büktü. Daha sonrasında açıldık ama bu sefer de krizden kaynaklı para kazanamıyoruz. Hükümet şimdi krizin bahanesini Ukrayna-Rusya savaşına yıkmak istiyor. Ama savaş başlayalı 40 gün oldu, mutlaka etkisi vardır fakat biz 40 gün öncesini de biliyoruz” diyerek sözlerini tamamladı.

ŞEKERİN FİYATI 8 LİRADAN 18 LİRAYA ÇIKTI

Başka bir Kahve İşletmecisi Hasan Uçan ise şeker ve çay fiyatlarına gelen zamdan dert yandı. “Aldığım şekerin fiyatı 8 liraydı, şimdi 18 lira. Kullandığım çay 35 liraydı şimdi 50 lira. Maden suyunun tanesi 95 kuruştu, şimdi bana gelişi 1.50 lira. Cam şişelerde gelen meşrubat 4.75 TL. Cam şişede meşrubat almayı bıraktık. 5 liradan satsam bile kimse bu meşrubata o kadar para vermek istemez, zaten satılmıyor. Sade soda haricinde başka meşrubat satmıyoruz o yüzden” dedi.

ESNAF ZAMLARIN GERİ ALINMASINI İSTİYOR

Ekonomik açıdan sarsıldıklarını söyleyen Uçan “Elektriği, doğal gazı, suyu, kirası, şekeri, meşrubatı, muhasebecisi, işçiliği derken bizim elimizde bir şey kalmıyor. 4 tane lamba yanıyor, bir dolap var gelen elektrik faturası 1200 lira, doğal gaz 1500 lira nasıl geçinelim” ifadelerini kullandı. Sabahtan beri kahvede 3 masanın olduğunu ve 30 çay satabildiklerini söyleyen Uçan, “60 lira para yapar. Zaten günlük kiramız 150 lira. Çayı şimdi 35 liradan, şekeri 50 liradan alıyorum ama çayı hala 2 TL’den satıyorum. Ciromuz doğal olarak düşüyor. Zaten çayın fiyatını arttırırsak kimse artık kahveye de çıkamaz. Çayı 5 liradan satsak da bizi kurtarmaz. Bir an evvel ekonominin düzelmesini, yapılan zamların geri alınmasını istiyoruz” dedi.

İŞÇİ RAHATSIZ

Bir esnafın yanında sohbetimize dahil olan bir Paşabahçe işçisi ise “Pazardan geliyorum 15 TL’nin altında bir şey yok. Vatandaş pazarda geziyor ama bir şey alan yok. Pazar arabaları bomboş” dedi. Yaptığı 3 torba pazar alışverişini gösteren işçi, “10 yıl önce Paşabahçe işçisi 3 asgari ücret alıyormuş. Ben şimdi asgari ücretten 1250 TL fazla ücret alıyorum. Ücretler eridi. Zammı aldık ancak gerçekten hiçbir işe yaramadı” ifadelerini kullandı.

“PARAYI UNUTMUŞUM” DİYEREK EKMEK İSTEYEN VAR

Bir tekel bayii sahibi esnaf ismini vermek istemiyor. Şikayetlerini dile getirmeye başlıyor. Dükkanını elden çıkarmak istediğini ama alıcı bulamadığını belirterek, “Vatandaşın durumu çok kötü. Veresiye defterine 1 ekmek alıp yazdıran var. ‘Parayı unutmuşum 1 ekmek verir misin’ diyen de var” dedi. Sigara ve alkol satışlarının gelen zamlardan sonra yüzde 50 düştüğünü söyleyen esnaf, “Bu zamlarla yaşanmaz” dedi.

“FİYATLAR KATLANDI, CİRO AYNI”

Bir başka tekel bayiideyiz. Yıllardır aynı yerde esnaflık yaptığını belirten Dursun Orak, “Zamların hiç bu kadar belimizi büktüğünü hatırlamıyorum” dedi. Müşterilerinin de zamlardan şikayetçi olduğunu söyleyen Orak, “Sadece marketlerdeki ürünler el yakmıyor. Bugün mahallede pazar kuruldu. Dükkana uğrayan herkes zamlardan yakınıyor” dedi. Zam gelmeyen hiçbir ürünün olmadığını söyleyen Orak özellikle şeker fiyatlarına dikkat çekti. Geçen sene toz şekerin çuvalına 135-180 TL arasında bir fiyat öderken şimdi aynı ürünün 750 TL’ye çıktığını kaydeden Orak, “Tüm ürünlerin fiyatı artıyor ama bizim cirolar artmıyor. Küçük esnaf için çember gittikçe daralıyor. Günlük cirom 3-5 bin TL arasında. Bu bizim ayakta durmamıza yetmiyor. Benim günlük ciromun 10 bin TL olması lazım ki rahat bir yaşam süreyim. 1-2 sene öncesinde cirom 3-5 bin TL olduğunda yetiyordu ama şimdi yetmiyor” dedi. Vatandaşın artık daha çok zincir marketlere gittiğini ve ürünlerin muadillerini aldığını söyleyen Orak “Vatandaş haklı ben olsam ben de öyle yaparım” diye konuştu.

VATANDAŞ SİGARA ALMIYOR

Sigara ve alkol zamları nedeniyle bu ürünlere ilginin azaldığını dile getiren Orak, “Vatandaş tütüncülere gidiyor, sigara ihtiyacını şimdi oradan karşılıyor. Zaten bizim sigaradan çok bir kârımız yok ama sigara almaya gelen vatandaş yanında 1-2 şey daha alıyordu. Şimdi bu elimizden gitti” dedi. “Ekmek ve sigarayı sadece bakkallar satacak diye bir gündem vardı, bu ürünleri zincir marketler satmayacaktı. O gündem de unutuldu. Böyle bir uygulama olsaydı biz de bir rahat nefes alabilirdik” diyen Orak, “Ramazan pidesinin fiyatı 5 TL. Bu çok abartılı bir fiyat. Zaten halk ekmek büfelerinde pide 2.5 TL. Vatandaş tabii ki orayı tercih edecek. Ramazanın 1. günü 40 tane pide aldım 34 tanesi iade oldu” ifadelerini kullandı.

Toptancıdan aldığı ürüne her hafta zam geldiğini kaydeden esnaf, “Cipsten tutalım da kola, bisküvi, yoğurt, süt… Dükkanda gördüğün ne varsa hepsi zamlandı. Hem de neredeyse yüzde yüz. Hükümet artık esnafın da vatandaşın da bu durumunu görmeli. 13 TL’ye cips mi olur, 15 TL’ye kola mı olur! Bunu vatandaşa bu fiyata nasıl satarsınız” diyerek sözlerini tamamladı.