Dil Haritası Projesi'nin sonuçları yayımlandı: Kürtçe ikinci resmi dil ve hizmet dili olsun

Kürt Çalışmaları Merkezi, Friedrich-Ebert-Stiftung (FES) Türkiye’nin desteği ve RAWEST Araştırma’nın da sahadaki desteği ile 4 ilde (Diyarbakır, Mardin, Van ve Urfa) yürüttükleri “Dil Haritası Projesi” nin sonucunu kamuoyuna sundu. Paylaşılan sonuçlara göre; Kürtlerin yaşadığı bölgelerde “Kürtçe” ikinci resmi dil olarak kabul edilmeli, anadili Türkçe olmayan çocuklar için okullarda anadilin olduğu dersler de olmalı ve  son olarak Kürt vatandaşların yaşadığı illerdeki belediyelerde Kürtçe hizmet de verilebilmeli.

Kürt Çalışmaları Merkezi ve RAWEST Araştırma tarafından yürütülen bu çalışmanın amacı "dil barometresi” oluşturarak; dilin kullanımının periyodik olarak izlenmek, bir veri tabanı oluşturmak ve dil temelli taleplerin yoğunluğunu inceleyerek, bu verilere dair kamuoyunun bilgilendirilmesini amaçlıyor.

EĞİTİM DÜZEYİ YÜKSELDİKÇE DİLİ BİLME VE KULLANMA AZALIYOR

Bu kapsamda Diyarbakır, Van, Urfa ve Mardin’de, 5 bin 96 kişi (%79’u Kürt, %11’i Arap ve %9’u Zaza) ile bir araya gelindi. Anadilin gündelik hayatta kullanımının zayıfladığı gözlemlenen çalışmada erkeklerin kadınlara nazaran dili bilip ve kullanmasının yüksek olduğu görüldü. Kırsalda anadil kullanımının merkezden daha fazla olduğu, çalışmaya katılanların aile ve çocuklarla konuşma tercihinde anadil kullanımında azalma olduğu görüldü. Eğitim düzeyi yükseldikçe ise dilin bilinme ve kullanımda ise azalma olduğu kaydedildi.

Çalışmanın yapıldığı illerden sonuçlar şöyle:

Diyarbakır:

• Diyarbakır’da katılımcıların %32,9’u ebeveynleriyle iletişimde sadece ana dili tercih ederken; %9,5’i ise sadece Türkçe kullanıyor.
• Eş/sevgili ile konuşurken sadece ana dili kullananların oranı %12,8 iken sadece Türkçe kullananların oranı %20,4.
• Katılımcıların dörtte biri çocuklarla konuşurken sadece Türkçe’yi kullanıyor. Sadece ana dil kullananların oranı ise %8,8.

Diyarbakır’da katılımcıların yüzde 90’ı Kürtçe’yi farklı düzeylerde de olsa konuşabildiklerini ve anlayabildiklerini paylaşırken; tamamına yakını anadillerinin eğitim sistemine alınmasını istiyor. Büyük çoğunluğu ise Kürtçe’nin Türkçe ile bir arada verildiği sistemi istiyor. Son olarak ilde ebeveynle konuşma ile çocukla konuşma arasında sadece anadili kullananların oranı dörtte üç oranında azaldığı görülüyor.

Van:

• Van’da katılımcıların %30,9’u ebeveynleriyle konuşurken sadece ana dilini kullanıyor.
• Eş/sevgili ile konuşurken sadece ana dili kullananların oranı ise %14,1.
• Çocuklarla konuşmada sadece ana dil kullananların oranı %7,4’e geriliyor.
• Ebeveynle konuşma ile çocuklarla konuşma arasında sadece ana dil kullananların oranı dörtte üç oranında azalıyor.

Van’da katılımcıların tamamına yakını Kürtçe’yi farklı düzeyde de olsa okuyabildiklerini ve anlayabildiklerini ifade edebiliyorken; tamamına yakını ana dilin eğitim sistemi içinde yer alması gerektiğini düşünüyorlar. Yine katılımcıların büyük çoğunluğu Türkçe ile ana dilin bir arada
verildiği bir sistemi tercih ediyorlar.

URFA’DA ARAPLAR ANADİLİNİ KÜRTLERE KIYASLA DAHA YAYGIN KULLANIYOR”

Urfa:

• Ana dilinin konuşma ve anlamada Arapların oranı Kürtlerden yüksek iken okuma-yazma oranlarında geride kalıyor.
• Ebeveynle konuşmada sadece ana dil kullananların oranı Kürtlerde %16,2 iken Araplarda %23,3.
• Ebeveynlerle konuşurken sadece veya çoğunlukla ana dil kullananların toplam oranı Kürtlerde %55,4, Araplarda ise %74,2.
• Çocuklarla konuşmada sadece ana dil kullananların oranı Kürtlerde %4,6 Araplarda bu oran %4,5.
• Çocuklarla konuşurken sadece veya çoğunlukla ana dil kullananların toplam oranı Kürtlerde %26,2 iken Araplarda %34.

Urfa’da katılımcıların tamamına yakını ana dillerini farklı düzeylerde de olsa konuşabildiklerini ve anlayabildiklerini paylaşıyorlar. Öte yandan anadilini iyi derecede bilenlerin oranı Araplar içinde %75-80 arasında iken bu oranın Kürtlerde %55 civarında olduğu gözleniyor. Ebeveynle konuşma ile çocuklarla konuşma arasında sadece ana dil kullananların oranı her hem Kürtlerde hem Araplarda çarpıcı şekilde azalıyor. Bununla birlikte Araplar ana dillerini Kürtlere kıyasla daha yaygın kullanıyorlar.

MARDİN’DE KÜRTÇE ARAPÇAYA KIYASLA DAHA YAYGIN KULLANILIYOR

Mardin:

• Ebeveynle konuşmada sadece ana dil kullananların oranı Kürtlerde %35,4 iken Araplarda %17,4.
• Çocuklarla konuşmada sadece ana dil kullananların oranı Kürtlerde %15
• Araplarda %4,7.
• Ebeveynle konuşma ile çocuklarla konuşma arasında sadece ana dil kullananların oranı her hem Kürtlerde hem Araplarda çarpıcı şekilde azalıyor. Bununla birlikte Mardin’de Kürtler ana dillerini Araplara kıyasla daha yaygın kullanıyorlar

Sonuç olarak; Kürtlerin yaşadığı bölgelerde “Kürtçe” ikinci resmi dil olarak kabul edilmeli, anadili Türkçe olmayan çocuklar için okullarda anadilin (Kürtçe-Arapça) olduğu dersler de olmalı ve  son olarak Kürt vatandaşların yaşadığı illerdeki belediyelerde Kürtçe hizmet sağlanmalı. (Ankara/EVRENSEL)