4 binadan biri orta ya da ağır hasar görecek

Eylem NAZLIER
İstanbul

Yaklaşık 18 milyon insanın yaşadığı İstanbul’da hissedilen her deprem pek çok kaygı ile birlikte depreme ne kadar hazırlıklı olduğumuz sorusunu gündeme getiriyor. Geçtiğimiz hafta Zonguldak Ereğli açıklarında meydana gelmesine rağmen İstanbul’un pek çok bölgesinde hafif şekilde hissedilen 4.4 büyüklüğündeki depremde de “Olası büyük İstanbul depremine hazır mıyız?​” sorusu milyonlarca İstanbullunun gündemine taşındı. Yıllardır Marmara Bölgesi ve çevresinde yaşanan her depremde bu soru gündeme gelmesine rağmen maalesef uzmanlar ve yetkililerin yanıtları kaygıları büyütüyor. Yetkililerin soru her gündeme geldiğinde sessizliğini koruması ve yıllardan bu yana gerekli önlemleri almaması kaygıları perçinliyor.

2019 yerel seçimlerinin ardından İstanbul Büyükşehir Belediyesinde (İBB) yaşanan yönetim değişikliği sonrası depreme hazırlık konusunda çeşitli adımlar atıldı. Atılan kısmi adımlar sonrası depreme hazır olduğumuz söylenebilir mi, evlerimiz, kamu binaları ne durumda? Bu soruları İBB Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel İyileştirme Daire Başkanı Özlem Tut ile konuştuk.

‘AFET ODAKLI PROJELER YAPIYORUZ’

İBB’de yönetim değişikliği sonrasında başlatılan çalışmalarla başlayalım, ne aşamadayız, neler yapıldı bugüne kadar?

Deprem en önemli gündemlerimizden biri. İstanbul’un kentsel dayanıklılığının arttırılması için emek harcıyoruz. 2019 haziran itibarıyla risk azaltma çalışmalarımızı başlattık. Bu kapsamda tüm ilçelerde hızlı tarama ile binaların deprem güvenlik sınıfını tespit ediyor, bina envanterimizi güncelliyoruz. Afet odaklı kentsel dönüşüm projeleri yapıyoruz, 14 ilçede yeni kentsel dönüşüm projeleri başlatıldı. 5 ilçede projelendirme çalışmaları devam etmekte. Ruhsatlı binalarını dönüştürmek isteyen fakat bina yapım tarihindeki yapılaşma hakları korunmayan binalar için imar planı notları hazırladık.

Temel afet bilinci başta olmak üzere eğitimler veriyoruz. İstanbul’un tamamında eksik kalan yer bilimsel çalışmaları tamamlıyoruz. Hizmet binalarımızı yapı sağlığı izleme sistemleriyle izliyoruz. İştiraklerimiz tarafından İstanbulluların olası depreme karşı dayanıksız olduğunu düşündükleri yapıların yenilenmesi sürecinde yardımcı ve yol gösterici olan İstanbul Yenileniyor Platformu kuruldu.

39 ilçe için mahalle bazında deprem risk raporlarını, heyelan envanterini hazırladık. 17 ilçe için mahalle bazında tsunami risk analizi ve eylem planı raporlarını hazırladık.

260 BİNE YAKIN BİNA HASAR GÖRECEK

İstanbul’da olası bir büyük depremde yıkılacak ya da hasar görecek kaç yapı var?

İstanbul’un risk haritasını çıkarmak üzere bina tespit çalışmasını başlattık. Öncelikle 2000 yılından önce inşa edilmiş binaları ele aldık. İstanbul genelinde 90 bin 644 bina ziyaret ettik. Bina taramasını kabul eden 25 bin 955 binanın yarıya yakını yüksek risk ve orta risk grubunda yer almakta.

İstanbul’da 1 milyon 166 bin bina bulunuyor. Daha önce yapılmış “İstanbul olası deprem hasar tahmin çalışması” sonucunda 7.5 büyüklüğündeki bir deprem senaryosunda yaklaşık 48 bin binanın ağır veya çok ağır, 146 bin binanın ise orta hasar alacağı tahmin ediliyordu.  Ancak yaptığımız tarama sonuçlarında bir önceki çalışmaya oranla ağır veya çok ağır hasar alacağı tahmin edilen bina sayısının 1.8 kat; orta hasar alacağı tahmin edilen bina sayısının ise 3.3 kat arttığı görülmektedir.

7.5 büyüklüğündeki bir deprem senaryosuna göre tahmini olarak 91 bin 81 bina ağır veya çok ağır; 167 bin 116 bina ise orta hasar alacak.

HALİÇ’İN BATISI VE TEM’İN GÜNEYİ İÇİN UYARI

İstanbul’un en riskli bölgeleri nereler?

Deprem senaryolarında, fay hattına yakın, yeterli mühendislik hizmeti almamış yapılardan oluşan ve zemin yapısının zayıf olduğu bölgelerin en büyük hasarı alacağı öngörülmektedir. Bu bölgeler Haliç’in batısı ve TEM otoyolunun güneyindeki ilçeler: Fatih, Bayrampaşa, Güngören, Avcılar, Zeytinburnu, Esenyurt, Bahçelievler, Küçükçekmece, Beylikdüzü, Esenler, Bakırköy, Bağcılar, Büyükçekmece.

Bir binanın riskli olduğu tespiti sonrası nasıl bir yol izleniyor?

Hızlı tarama ile tespit işleminden sonra bina riskli yapı ilan edilmeyecek, yıkım ve tahliye kararı çıkmayacak ama bina sahibi bilgilenmiş olacak. Binalarının deprem güvenlik sınıfı “yüksek riskli” çıkarsa; bina sakinleri 6306 sayılı Kanun kapsamında bireysel başvuru yaparak binasının güçlendirilmesi veya yenilenmesi sürecini başlatabilirler. Belediyemiz iştiraklerinin ortak hizmeti olan İstanbul Yenileniyor Platformu üzerinden binalarının yenilenmesi için başvuru yapabilirler. 2012’den bu yana İstanbul’da Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca 79 bin 891 bina riskli yapı olarak tespit edildi. Bunlardan 72 bin 490’ının yıkımı gerçekleştirildi.

‘KENTSEL DÖNÜŞÜM GELİR GETİRİCİ OLARAK GÖRÜLÜYOR’

Kentsel dönüşüm sürecinde ne tür sorunlar yaşanıyor?

Müteahhitlerin yaşadığı finansal zorluklar nedeniyle tamamlanmamış inşaatlardan kaynaklanan mağduriyetler yaşanıyor. İnşaat maliyetlerindeki artış nedeniyle vatandaşlar ekonomik zorluklar yaşıyor. Kentsel dönüşümün yerinden edilme ve yıkımla özdeşleşmiş olması sonucunda da yaşanan zorluklar var.

Kentsel dönüşüme hazırlık safhasında kat maliklerinin önlerindeki süreci anlamalarına imkan sağlayacak teknik hizmetlerde yaşanan yetersizlikler ve belirlenmiş standartların olmaması, maliklerin kendi aralarında ve inşaat firmaları ile yaşadıkları güven sorunları, uzlaşma süreçlerinde yaşanan sorunlar, kentsel dönüşümün afet odaklı olmak yerine gelir getirici bir araç olarak görülmesi de yaşanan sorunlar arasında.

‘MALİYET ARTIŞLARI KENTSEL DÖNÜŞÜMÜ YAVAŞLATACAK’

İnşaat maliyeti katlandı. Bu dönüşüm sürecini nasıl etkileyecek?

Maliyet artışlarının kentsel dönüşüme ilave yükler getireceği ve sürecin yavaşlayacağı açıktır. Sürecin hızlanması için yeni düzenlemeler yapılmalı.

Riskli yapıların dönüşümüne başlaması İstanbul’un dev bir şantiyeye dönüşmesi demek. Burada nasıl bir sıralama olacak?

İstanbul için riskin en yüksek olduğu ilçelerden başlayarak etaplar halinde sürecin ilerletilmesi önemli. Bu alanlara dair önceliklendirme yapılması için kurumların ortak çalışması gerekmekte.

ACİL TOPLANMA ALANI SAYISI 5 BİN 599

Depremle toplanma alanları da sürekli gündeme geliyor. Bu konuda yapılan çalışmalarda hangi noktaya gelindi?

İçişleri Bakanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı ve AFAD ile birlikte İstanbul afet sonrası tahliye, yerleştirme ve hayatın sürdürülebilirliğinin planlanması çalışmalarına devam ediyoruz. 5 bin 599 acil toplanma alanı, 130 çadır alanı, 28 hayvan barınağı, 36 kültür ve mali değer tahliye alanı, 197 transfer alanı belirlendi. Belirlenen toplanma ve geçici barınma alanı bilgilerini AFAD’a teslim ettik. İstanbul dinamik bir şehir olduğu için toplanma ve barınma alanlarının takibi ve güncellenmesi gerekmekte.

Tüm bu tablo karşısında “İstanbul olası bir depreme hazır mı?​” sorusuna yanıtınız nedir?

Geçen uzun süre içerisinde ne yazık ki etkin bir çalışmanın yürütülemediğini görüyoruz. Kurum olarak biz planlamalarımızı yapıyoruz. Depreme hazırlık konusunda başarıya ulaşabilmemiz için merkezi idareden başlayarak bakanlıklar, belediye, kitle örgütleri ve İstanbulluların birlikte çalışması gerekiyor.

Dr. Savaş Karabulut: "Her geçen zaman depremin büyüklüğünü artırıyor"