Şanlı efendim, bir kadının ne yapabildiğini size göstereceğim*

Buket ATEŞ

Nuri Pakdil Anadolu Lisesi

Sultangazi/İstanbul

Artemisia Gentileschi, 17. yüzyıl şartlarında İtalyan Barok resminin önemli bir ismi haline gelen, dönemin kadınlara yaşamı dar eden cinsiyetçi yapısına ve zor koşullarına göğüs gerip kendisi ve sanatı için mücadele etmiş bir ressamdır. Babasının, sanatının geliştirilmesi için verdiği uğraşlarla küçük yaşlardan itibaren resim eğitimi almaya başlayan Artemisia’nın 17 yaşında, hocası Tassi tarafından tecavüze uğraması ve ardından gelişen tecavüz davası yaşamını ve sanatını etkilemiştir, sanatının gelişimine gölge düşürmüştür. Çok zorlu bir süreci geride bırakıp eşiyle birlikte Floransa’ya taşındıktan sonra, mahkemelerin tecavüz için verdiği ceza kararlarının o dönemde de uygulanmaması Artemisia’yı büyük bir öfkeyle doldurmuştur. O da yaşamındaki zorlukları eserlerine yansıtarak sanat dünyası içerisinde erkek egemen bakış açısına karşı resmiyle ayağa kalkmıştır. Öyle ki ayağa kalktığı günden itibaren kat ettiği yolla birlikte kadın ressamların toplumda ve gündelik yaşamda henüz kabul görmediği Floransa’da “Accademia d’Arte del Disegno”ya, yani resim akademisine kabul edilen ilk kadın sanatçı olmuştur. 

KADINLAR SANATIN MERKEZİNE GEÇİYOR

Artemisia, eserlerinde o döneme kadar yer verilmeyen güçlü ve acı çeken kadınların hikayelerine yer verir ve bunların kaynağını İncil ve mitlerinden alır. Resim yapan kadınların eserlerini babaları veya eşleri haricinde bir isimle imzalayamadıkları koşullarda Artemisia, hem korkusuzca kendi sanatını göstermiş hem de kadınları sanatın merkezine koymuştur. En bilinen eseri Judith’in hizmetçisi ile Holofernes’in kafasını kesmesidir. Kanlı ve korkunç bir şekilde Holofernes’in kafasının kesilişini konu edinir. Artemisia, bu esere kendi yorumunu katmıştır. Caravaggio’nun eserindeki Judith’in güzelliğine odaklanmış olmasına karşın bunu bir tepki olarak yaptığı da söylenebilir. Artemisia, kadın dayanışmasının ruhunu daha iyi yansıtabilmek için eserde Judith ve hizmetçisinin yaşlarını yakın bir şekilde yeniden resmetmiştir. Caravaggio’nun tasvirinde ise Judith’in hizmetçisi daha yaşlı ve hain bir şekilde resmedilmitşir. Artemisia, kadınların erkekler için var olduklarının düşünüldüğü bu dönemde birçok işten vazgeçmiştir. Özellikle de resim sanatından vazgeçtiği bir dönemde, cinsiyet eşitliği için savaşan ve sanat dalında usta olan bir kadındı. Kadın olması sadece hayatında değil aynı zamanda kariyerinde de etkiliydi, bu durum yeteneğinden bile şüphe edilmesine sebebiyet vermişti. Artemisia Gentileschi yine de vazgeçmeyerek daha çok diretip kadınlık ve gücü hakkındaki sanatsal olguları yıkmak için kendisini ve Judith’i resmetti.

GENTİLESCHİ’NİN BIRAKTIĞI YERDE BİZLER OLACAĞIZ

Bugün de neslinin en ilerici ve etkileyici ressamlarından biri olarak kabul görmekte olan Artemisia Gentileschi’yi, yaşamı boyunca kadın olduğu için yok sayılan, sanatına saygı gösterilmeyen bir hayatın içinde her ne koşulda olursa olsun direnen ve mücadele eden bir kadın olarak hatırlıyoruz ve saygı duyuyoruz. Şu an günümüzdeki koşullara bakacak olursak, sanata verilen önem, değer ve olanaklar neredeyse yok diyebiliriz. Günümüz koşulları, sanatı unutulmaya yüz tutmuş ve lüks olarak görülen bir hale getirdi. Her zaman sanata ilgisi olan, bunun için uğraş veren kadınlar, bireyler olacaktır eminim. Bizler de Artemisia Gentileschi gibi mücadelemizi ve direnişimizi sürdürüp sanat için sesimizi daima duyuracağız.

* Artemisia Gentileschi’nin bir sözü.