Sözleşmede söz hakkı istiyor

Peki ya, kadın işçiler? Sayıları erkek işçilere oranla az olsa da sendikanın aldığı kararların bir parçası olamamaktan en çok mağdur olan onlar… Hiçbir sözleşme döneminde varlıkları akla gelmeyen, talepleri dikkate alınmayan kadın işçiler, yaşanan gelişmeleri yakından takip ediyor. Kocaeli’de kurulu Ford Otosan’da 10 yılını geride bırakmış bir kadın işçi, bu durumu, “Herkes ‘bizde neden eylem olmuyor’ diye birbirine soruyor. Herkes tepkili aslında, herkes konuşuyor. Görüşmeler henüz başlamadı herkes imzalanacak rakamı merak ediyor” sözleriyle ortaya koyuyor.  Otomotiv sektöründe ağır çalışma koşullarına karşılık ücretler çok düşük. 10 yıllık bir işçinin cebine ay sonunda 1300 lira para ancak giriyor. Bu yüzden sendikanın ücret zammı talebini yüzde 18’de tutması, 8 yıl ve üzeri işçilerin 40 kuruşluk ek iyileştirmenin dışında bırakılması tepkiyi en çok çeken şey oldu. Taslağın açıklanmasının ardından sendikanın şube binasında düzenlediği toplantıya katılan kadın işçi, toplantı boyunca en çok kadın işçilerin söz aldığını ve tepki gösterdiğini anlatıyor.
Geçmişte sendika işçilerle gruplar halinde toplantı yaparak sözleşmeden beklentilerini alıyormuş. Kadın işçilerle onların taleplerini alan toplantılar yapılıp yapılmadığını soruyorum 8 yıllık bir kadın işçiye. Hiç yapılmadığını söylüyor. Fabrikada kadın temsilci varmış ama kadınlar sadece 8 Mart’ta yapılan işçi kadın kurultayında yanyana geliyormuş. Onun dışında ne sözleşme döneminde ne de fabrikada yaşanan sorunlara ilişkin kadın işçilerle ayrıca toplantılar yapılmıyormuş.
“Olsa nasıl olur?​” diye soruyorum. Yani kadın işçilerin sözleşmeye ilişkin talepleri ne olur? Ford Otosan’da 350’yi aşkın kadın işçi çalışmasına rağmen fabrikada kreş yok. Ama 0-6 yaş arasında çocuk başına 400 lira bakım yardımı alıyormuş kadın işçiler.  Bant sistemi ile 7,5 saat ayakta çalışılan fabrikada kadın işçiler hamilelik boyunca hafif işlerde ve sadece gündüz vardiyasında çalıştırılıyorlarmış. Doğum izninin ardından bantta çalışmaya başlasa da kadın, bir yıl boyunca gündüz vardiyasında çalışmaya devam ediyormuş.  Şüphesiz bunlar önemli kazanımlar. Ama kadın işçinin itirazı var: “Bu haklar sözleşmede yer almıyor. Fabrika yönetimi ve sendika arasında iyi niyet çerçevesinde sözlü olarak anlaşılmış şeyler. Hakların garanti altına alınmasının yolu sözleşmede yer alması. Sadece Ford’da değil, sektörde diğer fabrikalarda çalışan kadın işçiler için de bir kazanım olabilir o zaman.”
Toplu sözleşme sürecinin kazanımla sonuçlanması şüphesiz metal işçilerinin etkin bir rol alabilmesi ile mümkün olacak. Sendika içi demokrasinin dün olduğundan daha fazla tartışıldığı bu günlerde kadın işçilerin sürece dâhil olabilmesi için daha özel bir çabaya ihtiyaç olduğu da bir gerçek. İşyerlerinde temsilcilik seçimlerinin yapılması, kadın işçilerin temsilcilik ve sendika yöneticiliği gibi görevlerde yer almalarının sağlanması, işyerlerinde ve şubelerde kadın komisyonlarının oluşturulması ve toplu sözleşme taslaklarında kadın işçilerin kadın olmaktan kaynaklı taleplerinin yer bulması… Sendika içi demokrasinin tam anlamıyla tesisi kadın işçilerin talepleriyle birlikte bu mücadelenin bir parçası olmasından geçiyor.

BANTIN HIZINA YETİŞMEK MÜMKÜN DEĞİL

Fabrikada çalışma koşulları ağır. Bant sistemi ile çalışılıyor ve bandın hızı sürekli artıyor. O hıza yetişmek için azami bir çaba harcıyor kadın işçiler; yetişemeyip iş kaçırırsan hemen uyarı alıyorsun çünkü. Hızlı bir tempoda, sürekli aynı işi yapmak bir süre sonra bel, boyun fıtığı gibi rahatsızlıklara neden oluyor. “Senden robot gibi olman bekleniyor. Sürekli bir tempo... Bazen tuvalete bile izin vermiyorlar.  Bel, boyun ağrıları da cabası… Ben işe başladığım ilk ay boyunca sağ kolumdaki ağrıdan gözüme uyku girmiyordu. Sabaha kadar acı içinde kıvranıp işe geliyordum” diye anlatıyor Ford işçisi kadınlardan biri. Kadınlar, bu durumun sözleşmede gündeme gelmesini istiyor. “Bandın hızı ile kafalarına göre oynayamamalılar; sendika denetlemeli” diyorlar.

SEÇİLMİŞ TEMSİLCİYİ GÖREVDEN ALIP ATAMA YAPTILAR

Kadın işçiler açısından önemli bir talep de işyerlerinde kadın temsilcilerin olması. Ford Otosan’da bir kadın temsilci var. Fakat kadın işçiler bu aralar öfkeli; çünkü kendi seçtikleri temsilci taslağın açıklanmasının hemen ardından sendika tarafından görevden alınarak yerine başka biri atanmış. Kadın işçiler seçilmiş temsilcinin görevden alınarak atama yapılmasını kabul etmiyor. İki yıldır Ford’da çalışan bir kadın işçi, “Ancak seçtiğimiz temsilci üzerinde bir denetimimiz, yaptırımımız olabilir. Ayrıca bizi gerçekten temsil edebileceğine, sorunlarımızı çözmek için çaba sarf edeceğine inanacağımız kişiyi seçebilmeliyiz” diyor.