Ev hayal, kira kabus oldu

Meltem AKYOL
Eylem NAZLIER
İstanbul

Ahmet: Mühendisim, 2 Mayıs’ta baktığım 1 milyon 400 bin liralık ev 10 Mayıs’ta 2 milyon 200 bin lira oldu. Ev alma konusu bizim için bir hayal oldu. Tren kaçtı.

Mehmet: Emlakçıyım, eskiden 3+1 bir ev kiralayacağınız paraya şimdi bir oda kiralayamıyorsunuz.

Canan: 1100 lira kiram, ev sahibi arttıracak. Ben bunu bile zor ödüyordum, artarsa ne yaparım. Allah aşkına 2 milyon falan deniyor, evimize ekmek alamıyoruz. Ne ev alması…

Ev fiyatları da kiralar da büyük dertti memlekette bir süredir. Herkes farkında, hepimiz yaşayarak biliyoruz. Bu alıntıladıklarımız, yaşadıklarımızın özeti... İktidara da bu yönlü çok tepki var, biliniyor. Cumhurbaşkanı bu konuda çözüm ürettiklerini iddia ederek 9 Mayıs’ta bir paket duyurdu.

Pakete göre ilk defa ve tek konut sahibi olacaklara, fiyatı 2 milyon liraya kadar olan sıfır evler için 10 yıl vadeyle yüzde 0.99 faizli kredi verilecek. Bu faiz oranına göre 2 milyon lira kredi kullanırsanız aylık 28 bin 500 lira, 1 milyon lira kredi kullanırsanız da 14 bin 300 lira ödemeniz gerekiyor. Daha paketin dumanı tüterken ev fiyatları da kiralar da uçtu gitti.

Son dönemde tartışmalı açıklamaları ile gündem olan Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati “Fahiş artışları takip ediyoruz” dedi. Biz de takip edelim dedik, sokağa çıktık.

BAZI İLANLARDA FİYAT YOK, SÜREKLİ DEĞİŞİYOR DİYE...

İstanbul’un çeşitli ilçeleri için İstanbul’da emlakçıların kapısını çaldık önce.

Bahçelievler’de bazı emlakçılar kapanmış, ilanları duruyor hâlâ camlarında; açık olanların bazılarındaki ilanlarda fiyatlar bile yazmıyor. Sürekli değişiyor diye fiyatlar... Kapısından girdiğimiz bir emlakçı konuşmak istemediğini söylüyor, sürekli değişen fiyatları hatırlatıp ‘Fırsatçılık mı bu’ diye sorduğumuz soruya yanıt veriyor bir tek: “Evet fırsatçılar vardır ama bu işin asıl sorumlusu onlar değil, onların önünü de açan, piyasayı mahveden de belli. Yani fırsatçıyı burada aramayacaklar.”

45 YILLIK EMLAKÇI: BEN ANLATAYIM, SEN YAZ…

Bahçelievler’e bağlı Şirinevler Mahallesi’nde dolaşıyoruz. Bir emlakçının önünde oturan iki kişi var. Buyur ediyorlar, oturuyoruz. Onlardan biri emekli Metin ağabey. Ev almış Beylikdüzü’den emekli olunca. Bir yıl sonra da kredisi bitecek. “Şimdi olsa hayalini bile kuramazdım ev almanın, aldım ama” diyor. Sohbete gelmemiş aslında Şirinevler’e: “Emekli olduktan sonra da çalıştım, hâlâ da bir iş çıkar mı diye geliyorum. Şurada karşıda bir daire var, 30 küsur senelik, 750 bin lira diyordu, bu paketten sonra 900 bin diyor. Evler de iğrenç yani. Şimdi belki daha da arttırmıştır. Parası olan alıyor ancak, olmayan... Asgari ücretlinin ev alma hayali kalmadı, bitti artık, yok öyle bir dünya. Ülkeyi mahvettiler.”

Sonra dükkan sahibi emlakçı geliyor... Derdimizi anlatıyoruz, “Ben doğruları anlatayım sen yaz” diye başlıyor anlatmaya: “45 yıldır emlakçıyım, Trabzonluyum. Son 5-6 ayda iki katından fazla uçtu, 500-600 bin lira olan daireler şimdi 1 milyon 400 bin. Bunlar eski binalar ha, 30 yıllık falan. Kiralara gelince, burada 1200 liralık evlere 2 bin 500 diyorlardı. Şimdi 3 bin 500, 4 bin diyorlar. Bahçelievler’de 6-7 binden başlıyor. Eskiden insanlar ‘Birkaç sene kirada oturalım, sonra kendi evimize geçeriz’ diye düşünüyordu. Yıllarca bu hayalle birikim yapanların parası pul oldu, ev fiyatları uçtu. Yoksullar için hayaldi ev almak, şimdi neredeyse bir evde kiracı olmak hayal olacak… Daha ne diyelim işte…”

3 +1 FİYATINA ŞİMDİ ODA KİRALAYAMIYORSUNUZ

İstanbul’un farklı bölgelerinde müşterileri olan emlakçı Mehmet ile konuşuyoruz.

Örneklerle anlatıyor: “Örneğin Sultangazi’de takip ettiğimiz bir ilan var, 1 Şubat’ta 470 bin lira olan 2+1 olan ev, Erdoğan’ın açıklamasından sonra 565 bine çıktı. Kadıköy’de zaten fiyatlar çok hızlı bir şekilde yükseliyordu, artık uçtu demek bile yetersiz. Kadıköy Bostancı’da 3+1 bir ev, bugünkü fiyatı 3 milyon 850 bin. Nisan başında evin fiyatı 3 milyon 350 idi. 1 ayda 500 bin lira artmış. Kadıköy Erenköy Mahallesi’nde mart 2022’de 100 metrekare bir ev ortalama 8 bin 500 liraydı. Şu an 10 bin lirayı geçmiş durumda. Ki bunu en alt fiyat gibi düşünün.”

Sonra da ekliyor: “Eskiden 3+1 bir ev kiralayacağımız paraya şimdi bir oda kiralayamıyorsunuz.”

Kadıköy Selimiye Mahallesi’nden bir başka emlakçı ile konuşuyoruz, daha önce 2 bin liraya kiraya verilen evlerin 6-7 bin liradan başladığını anlatıyor ve ekliyor: “Yani o fiyata bulmak mucize gibi. Üst sınırı yok. Bu şartlarda tek başına bir insanın bu kirayı vermesi çok zor.”

PAKETTEN SONRA 1 MİLYON 200 BİN LİRALIK EV 2 MİLYON OLDU

Esenyurt’ta da durum aynı. Konuştuğumuz bir emlakçı o kadar öfkeli ki. “Paket açıkladı, 1 milyon 200 binlik olan evler bir anda 2 milyona çıktı. Ev sahipleri fiyat değiştiriyor. Müşterilerden gün aşırı sürekli fırça yiyorum” diyor. Peki kiralar… Anlatıyor: “Kiralar da uçtu, 4 tane kiralığım var, gelip bakıp bakıp gidiyorlar. Alt tabaka için ev sahibi olmak hayaldi, kiralık ev bulmak bile hayal olacak. Onlar şu an kiralarını ödeyebilecek durumda değiller. Çok isyan ediyorlar ama isyanı bize yapıyorlar. Ama bizim elimizden gelen bir şey yok ki...”

"EV ALMAK HAYAL, TREN KAÇTI BİZİM İÇİN"

Bir de ev alma hayali kuranlar var. Ahmet onlardan biri. İzmir’de yaşıyor. Mühendis, iyi bir şirkette çalışıyor. Evli; -çocuktan sonra ara verse de- eşi de çalışıyor. Hikayesinin kalanını o anlatsın: “1+1 ev aldık, sonra daha büyük ev alırız, bu evi de peşinat olarak kullanırız hayali ile. Çocuk yapmayı da uzun süre erteledik, borcun içine doğmasın diye. Ancak ev alamadığımız için artık pes ettik, çocuk yapmaya karar verdik. iki sene önce bir oğlumuz oldu. Biz yine de bütçemize uygun bir şeyler bulabilir miyiz diye aramaya devam ettik. 2 Mayıs’ta bir eve baktım, fiyatı 1 milyon 400 bin lira. 10 Mayıs’ta aynı ev 2 milyon 200 bin lira. 8 günde 800 bin lira artmış. Paketten sonraki artış oranı 300 bin… Anlatmak istediğim artık ev alma konusu bizim için bir hayal oldu. Tren kaçtı. Ev alamayacağız, artık ondan vazgeçtik. En azından 1+1 evimizle çocuğumuz için iyi bir gelecek sunabilecek miyiz, eğitim masraflarını karşılayabilir miyiz onu düşünüyoruz. ‘Müjde’ diye açıklanıyor ya, akıllı olan herkes o müjdenin kimler için yapıldığını biliyor. Bakın 1 milyon kredi çekeceksin, 14 bin lira aylık kredi ödeyeceksin. 2 milyon çekse 28 bin ödemesi. Hangi dar gelirli yapacak bunu ya? Asgari ücret ne kadar bu ülkede bilmiyorlar mı? Türkiye’de 28 bin maaş alan bir mühendis yok. Bırakın dar gelirliyi, 28 bin lira kredi ödeyecek yönetici kaç tane? Her şey ortada.”

"YA EV SAHİBİM FİYAT YÜKSELTİRSE YA DA ÇIK DERSE..."

Ev fiyatları yükseldi, kiralar da üstesinden gelinemeyecek duruma geldi. Barınma herkesin ortak derdi. Asgari ücretle geçinen bir aile için görece iyi bir semtte kirada oturmak artık neredeyse mümkün değil. Beyaz yakalılar, kamuda çalışanlar gibi orta gelire sahip kişiler ise artan kiralar sonucunda maaşlarının yarısını kiraya bağlamış durumda. Sokakta çevirip konuştuğumuz pek çok kişi kira öderken ne kadar zorlandığını anlatıyor. Kirası düşük olanlar da “Ben eski kiracıyım ama” diye başlıyor söze ve şöyle sürdürüyor: “Ev sahibim çık derse ya da çok arttırırsa ne yaparım bilmem.”

Canan bir çocuk annesi. Edirne’de yaşıyor. Merdiven temizleyerek, patik örerek hayatını sürdürmeye çalışıyor tek başına. Kirası 1100 lira. Ev sahibinin kirayı arttırmağını söylüyor. “İşsizlik oranları yüksek, kontratı olduğu halde çeşitli bahanelerle kiracıları çıkarmaya çalışan ev sahipleri var. 2.5 ay kaldı senemin dolmasına, 1600 lira olacak. Ben bunu bile zor ödüyordum, artarsa ne yaparım” diyor. Ev sahibi olmanın hayalini bile kurmuyor o yüzden: “Allah aşkına 2 milyon falan deniyor, evimize ekmek alamıyoruz. Ne ev alması…”

Bahçelievler’de bir sokak başında rastladığımız Ali’ye soruyoruz fiyatları. Ali kuaför, işyeri kira. “Kiralar” diye başladığımız soruyu tamamlamadan yanıtlıyor: “Geçen sene 12 bin liraydı kiram, şimdi 18 bin lira. Bunu yazsan yeter...”