Norveç’in ABD ile askeri üs anlaşması protesto edildi

Mahmut ALGÜNERHAN
Oslo

Norveç’in ABD ile yaptığı üs anlaşması bugün mecliste oylanacak. Oylama öncesi dün başkent Oslo’da anlaşma protesto edildi, ve meclise “Hayır deyin” çağrısı yapıldı.

“ABD ile Yapılan Üs Anlaşmasına Karşı Eylem” grubu (Aksjon Mot Baseavtale Med USA) tarafından örgütlenen protesto gösterisi akşam meclis binası önünde gerçekleştirildi. Eyleme bazı partiler, barış örgütleri, sendikalar ve gençlik örgütleri de katıldı. Eyleme meclisteki partilerden Sosyalist Sol Parti (SV), Çevre ve Yeşiller Partisi (MDG) ve Kızıl Parti’den (RØDT) de birer milletvekili de katılarak, oylamada üs anlaşmasına hayır diyeceklerini söylediler.

İKTİDAR PARTİSİNİN GENÇLİK ÖRGÜTÜNDEN HAYIR ÇAĞRISI

Anlaşmaya evet diyen iktidardaki İşçi Partisi’nin (AP) gençlik örgütü AUF yöneticisi de eyleme katılarak, kendi partilerinin ve meclisteki diğer partilerin, gençliğin geleceği için anlaşmaya hayır demesi gerektiğini söyledi.

Eylemde yapılan konuşmalarda, Norveç’in bağımsız bir savunmaya sahip olması, bunun için de Norveç topraklarında herhangi bir yabancı askeri üs ve savunmaya dair tesisinin bulunmaması, ABD deniz piyadelerinin Værnes ve Setermoen’deki üslerden çekilmesi ve Norveç sularındaki nükleer denizaltıların yasaklanması talep edildi.  “Burada toplanan insanlar belki her konuda aynı düşüncede değiller. Ancak ABD ile yapılan yeni üs anlaşmasına hayır konusunda aynı düşüncedeler ve anlaşmaya hayır diyorlar” denildi.

ABD’YE NORVEÇ YASALARINI ÇİĞNEME HAKKI

Ayrıca anlaşmanın Norveç Anayasası’na aykırı olduğuna da vurgu yapıldı.  ABD ile Yapılan Üs Anlaşmasına Karşı Eylem grubu da “Yeni üs anlaşması ABD kuvvetlerine, personel barındırma, kuvvet konuşlandırma, silah ve malzeme depolama için mutabık kalınan alanlara sınırsız erişim ve kullanım sağlıyor. Amerikalıların, Norveç yasalarını ve düzenlemelerini basitçe göz ardı etme riski var ve Norveçli yetkililerin erişimini engellemekte özgür olacaklar. Anlaşma, Norveç makamlarının Amerikan güçlerini kovuşturma konusundaki hakkından da feragat ediyor. Bu, Norveç egemenliğini baltalıyor” denildi.

Norveçlilerin, ABD üslerinde ne yapıldığını kontrol edemeyeceğinin vurgulandığı açıklamada, “Nükleer silahları oraya götürürler mi, asla bilemeyeceğiz. Ancak nükleer denizaltıların Norveç kıyıları boyunca ilerleyip Tromsø’ya yanaşacağını biliyoruz ve bunun Norveç’i daha belirsizliğe sürüklediğini biliyoruz. Norveç topraklarında, Norveç egemenliği olmalıdır. Daimi askeri mevcudiyet, gözetim ve istihbarat, Norveç kuvvetleri tarafından ve Norveç siyasi ve askeri kontrolü altında gerçekleşmelidir” denildi.

Norveç’te Temmuz 2021’de Sağ Parti’nin (H) başkanlığında iktidarda olan eski hükümet, Norveç ile ABD arasında ülkeye 4 Amerikan üssünün kurulmasına ilişkin ilk etapta on yıl geçerli olacak ikili bir ek anlaşma imzalamıştı. Bu anlaşmaya göre ABD Rygge, Sola, Evenes’teki hava üsleri ile deniz üssü olarak da Kuzey Norveç’te Ramsund Orlogsstasjon’da bulunan Norveç Deniz Savunma Lojistik üssünü kullanacak.

“ABD ile Yapılan Üs Anlaşmasına Karşı Eylem” gurubu, ilk olarak 2020’de “Amerika ile yeni üs anlaşmasına hayır” başlıklı bir imza kampanyasıyla mücadeleye başladı. Kampanyanın ardından sonra “ABD ile Yapılan Üs Anlaşmasına Karşı Eylem” ismini alarak devam etti.

MECLİSTE KABUL EDİLMESİ BEKLENİYOR

İşçi Partisi (AP) ile Merkez Partisi’nin (SP) mevcut koalisyon hükümeti de bu anlaşmayı destekliyor. Birçok kurum ve örgütün karşı çıktığı anlaşma çoğunluk iktidar partilerinde olduğu için Norveç meclisi tarafından onaylanması bekleniyor.

Norveç Savunma Bakanı Odd Roger Enoksen, Klassekampen gazetesine 16 Şubat’ta anlaşma ile ilgili konuşmuş ve anlaşma için “ABD ile uzun vadeli ve güvene dayalı bir işbirliğinin devamı olarak görülmelidir” demişti.

Norveç, üs politikasını ilk olarak 1949'da NATO’ya katılmasına bağlantılı olarak, bir deklarasyonla ilan edildi. Burada hükümet, “Norveç’e saldırılmadığı veya tehdit edilmediği sürece Norveç topraklarında yabancı ülkelerin kuvvetlerine üs açılmayacağını” duyurdu.

16 Nisan 2021’de ise Oslo'da, aynı tarihteki bir kraliyet kararına uygun olarak, Norveç ve Amerika Birleşik Devletleri arasında savunma iş birliğine ilişkin ek bir anlaşma (SDCA) imzaladı. ABD ise anlaşmayı 31 Mart 2021 de Washington D.C’de imzaladı.