Bütçe yılın ortasını göremedi: Mızrak çuvala sığmadı

Birkan BULUT
Ankara

Enflasyonun önünü tamamen açan AKP politikaları bütçenin de nefesini kesti. İktidar yılın ortasını görmeden ek bütçe hazırladı. 880 milyar ödenek kaydedilen ek bütçede, büyük çoğunluğu vergi gelirleri olmak üzere toplam 1 trilyon 8 milyar lira gelir artışı öngörüldü. Hükümetin bütçeye yük olmadığını savunmasına rağmen 21 milyar harcadığı kur korumalı mevduat için ise ek bütçede 40 milyar lira ödenek ayrıldı. Muhalefet ülke kaynaklarının enflasyon ve sermaye çevrelerine yedirildiğine dikkat çekerken, Prof. Dr. Oğuz Oyan ek bütçenin de yetersiz kalabileceği uyarısında bulundu.

İktidarın 2022 yılı bütçesi 6 ay yetmedi. Cumhurbaşkanının Meclise sunduğu teklifle, bütçeye 880 milyar 474 milyon 775 bin lira ödenek eklenmesi öngörüldü. Teklife göre genel ve özel idareli bütçelere 880 milyar lira ek ödenek tahsis edilecek, bütçe geliri tahmini ise 1, 08 trilyon lira artacak. Gelir artışının neredeyse tamamının vergi gelirlerinden sağlanması öngörülüyor. Daha önce yaklaşık 280 milyar lira olarak öngörülen 2022 bütçe açığı tahmini ise yaklaşık 80 milyar lira olarak kaydedildi.

EK BÜTÇE GEREKÇESİ: ENERJİ VE PERSONEL GİDERLERİ

Ek bütçenin gerekçeleri arasında başta doğal gaz ve elektrik olmak üzere fiyat seviyelerindeki önemli artışlar, fiyat artışının tüketicilere yansıtılmaması için BOTAŞ’a yapılan kaynak transferleri, enflasyon nedeniyle kamu emekçilerinin maaş ve ücretlerinde yapılan artışlar, emekli maaşları ile mal ve hizmet alım giderlerindeki artışlar gösterildi.

Ek bütçeye eklenen giderlerin 16,8 milyar lirası personel giderleri, 86,7 milyar lirası mal ve hizmet alım giderleri, 89,4 milyar lirası faiz giderleri, 421 milyar lirası cari transferler, 74,1 milyar lirası sermaye giderleri, 13,6 milyar lirası sermaye transferleri, 140 milyar lirası borç verme giderleri ve 38,9 milyar lirası yedek ödenek için ayrıldı. Personel giderleri ve personel sosyal güvenlik giderleri kalemi yüzde 40,5 oranında artırıldı. Ayrıca iç borç faiz giderlerine ek 44 milyar lira, dış borç faiz giderlerine ek 32 milyar lira ayrıldı.

BOTAŞ’A MİLYARLAR AKTI AMA FATURALAR İKİ KATINI AŞTI

Enerji fiyatlarındaki artışın tüketiciye yansımaması gerekçesiyle BOTAŞ’a ve Türkiye Taş Kömürü Kurumuna 120,5 milyar lira sermaye transferleri, BOTAŞ ve EÜAŞ’a 14,5 milyar lira görevlendirme gideri ayrıldığı belirtiliyor. Ancak Elektrik Mühendisleri Odasının geçtiğimiz günlerde hazırladığı rapora göre, birincil enerji kaynaklarının tüm dünyada en yüksek değerlere ulaştığı belirtilen temmuz 2021-nisan 2022 arasındaki dönemde, OECD genelinde tüketicilere yansıyan zam oranı yüzde 26 ile sınırlı kaldı. Türkiye’de ise bu rakam 4 katına çıkarak yüzde 102 düzeyinde gerçekleşti.

BÜTÇEYE YÜK DEĞİL DİYORLARDI: KKM’YE 40 MİLYAR LİRA

Ek bütçede en dikkat çeken gider ise kur korumalı mevduata ayrıldı. Hazine ve Maliye Bakanlığının “mevduat ve katılma hesaplarının kur artışlarına karşı korunmasına ilişkin giderler” için 40 milyar TL harcayacağını öngördü. Oysa Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, kur korumalı mevduatın ‘bütçe üzerine 12,5 milyar TL yük getireceğini’ öngörmüştü. Ayrıca bütçede kur korumalı mevduat için bir ödenek olmamasına rağmen milyarlarca lira harcanması tepkilere yol açmış, iktidar bunun için ek bütçeye gerek olmadığını savunmuştu. Öte yandan Merkez Bankası kasasından da kur korumalı mevduat sahiplerine ödeme yapılıyor.

EK BÜTÇENİN DE YETMESİ ZOR GÖRÜNÜYOR

İktisatçı Prof. Dr. Oğuz Oyan, bütçe dengelerinin başta döviz kuru olmak üzere enflasyon karşısında sarsıldığını belirterek, “2022 bütçesinde doların 9,27 olacağı hedefine rağmen bugün iki katına yaklaşıldı. Ara mallar üzerinden çok ciddi enflasyon da kışkırtıldı. Dolaysıyla hedeflenen enflasyonun çok üzerindeyiz. Muhtemelen hedefin 10 katına çıkacağız” dedi. Bütçenin yılın ilk 5 ayında 120 milyar fazla verdiğini kaydeden Oyan, şöyle konuştu: “Bu nedenle aslında kaynak var görünüyor. Çünkü özellikle kurumlar vergisinden, ithalatta alınan KDV’den, yurt içi alınan vergiler de fiyatlarla birlikte artmış durumda. Örneğin arabadan ÖTV alınırken, fiyatla birlikte vergi miktarı da artıyor. Enflasyon görülmemiş hızda yükseldi ve bu bütçe gelirlerinin artışına neden oldu. Kârların çok sıçramasıyla birlikte kurumlar vergisi gelir vergisinin iki katına çıktı. Dolayısıyla kaynak sorunu olacağını sanmıyorum. Enflasyon, TL-döviz paritesinin çok değişmesi dengeleri bozdu, ek bütçe kaçınılmazdı. Ancak bu ek bütçenin yetmesinin de zor olacağını düşünüyorum.”

“240 MİLYAR FAİZE, 89 MİLYAR DAHA”

CHP Parti Sözcüsü Faik Öztrak: Milletimizi perişan etme pahasına, yandaşların, beslemelerin, oligarkların arşa çıkmış borçlarını enflasyon canavarına yedirerek eritmeye çalışanlar, şimdi ilave harcama yapabilmek için TBMM’nin kapısını çalıp, yetki istiyor. Bunların tercihi millet değil; yandaş ve faiz lobileri. Ek bütçede faiz lobilerinin daha da ihya edilmesi unutulmamış. Bu yıl faiz ödemesi için alınan 240,4 milyar lira ödeneğe; 89,4 milyar lira ilave ediliyor. Bu bir rekor!

“BÜTÇE ÖLÜ DOĞMUŞTU"

HDP Eş Genel Başkan Yardımcısı Garo Paylan: 2022 yılı bütçesi geldiğinde ölü doğduğunu açıklamıştık. Çünkü 2022 yılı için dolar varsayımı 9.27 liraydı. Bütçeyi ekim ayında görüşürken, dolar 11-12 lirayı zaten geçmişti. Bütçenin kaynakları saraylara, yandaşlara ve savaşlara aktarılmıştı. Bu bütçenin halkın bütçesi olmadığını, halkın taleplerini içermediğini, yoksulların değil zenginlerin bütçesi olduğunu söyledik. Buna rağmen bu bütçenin virgülünü bile değiştirmeden geçirdiler. Bunun sonucunda getirilen bütçe 6 ayda çöktü. Şimdi ise aynı bütçeyi yalnızca 880 milyar lira artırıyorlar ve aynı hedeflerle artırıyorlar. Asgari ücret 4 bin 253 lirayken, Cumhurbaşkanının maaşını yüzde 40 artırmayı göze alabiliyorlar.

İYİ Parti Meclis Grup Başkanı İsmail Tatlıoğlu: Bu tam bir beceriksiz ve zihniyet olarak savrulmuş bir yönetimin gelmiş olduğu nokta. Dünyada böyle bir şey yok. 6 Eylül’de bütçeyi konuşurken 211 milyar dolardı, bütçe geçerken 111 milyar dolara düştü. Şimdi tekrar bütçeyi 170 milyar dolara yükseltmeye çalışıyorlar. Bir hükümet eğer enflasyonu ve döviz tahminini tutturamazsa, başka hiçbir şeyle uğraşmasına gerek yok. Her şey savrulur, bunlar da savrulmuşlar. Enflasyon ve döviz tahmini tutmayan bir bütçenin peşinde koşuyorlar. Bunlar seyis ama at önde koşuyor.

Cumhurbaşkanı işçiye "şükredin" dedi, kendisine yüzde 40,4 zam istedi

CHP sözcüsü Faik Öztrak: Ek bütçede faize 89 milyar lira daha! Bu bir rekor