Ekvador: Yerli halk ayaklanması ve toplumsal değişim

Jaime Chuchuca SERRANO
periodicoopcion.com

Yerli halk ayaklanması, CONAIE’nin 10 talebiyle hükümeti yeniden yönlendirmek için bir program önerdi, ancak ben size hükümetin bahsettiği “gizli gündemi” açıklayacağım. Gabriel García Márquez şöyle derdi: Latin Amerika bir çocuk gibidir, ağladığında bunu sadece ağlamasını tetikleyen şey yüzünden değil, aynı zamanda geçmişteki diğer sorunlar yüzünden de yapar. 

Hükümetin “gizli gündem” görüşü komplocu bir yanılsama; gerçekte olan şey, onlarca yıllık sefalet, yeni sömürgecilik, işsizlik, ayrımcılık ve devletin yerli ve kırsal topluluklara yönelik siyasi ilgisizliğinin etkili değişim hareketinin temelini oluşturması ve onlara, aynı yoksulluk durumunda olan düzinelerce kentsel örgütün katılmış olması.

Ayaklanma kapitalist sistemin, devlet kurumlarının ve sivil toplumun çoklu çatlaklarını ortaya koyuyor. Lasso’nun çözüme kavuşturmadığı talepler eylemleri devam ettiren faktörlerden biri; aynı şekilde (COANIE Lideri) Leonidas Iza’nın gözaltına alınması ve en az 6 kişinin ölümüyle devlet terörüne dönüşen baskıcı çevreleme politikaları da hareketi körüklüyor. 

Hükümet, hareketin önerilerini dikkate almadan zayıflamasını beklemek gibi kaba bir strateji izliyor. Yanlış bir şekilde “aşamalı güç kullanımı” olarak adlandırılan devlet terörü, insanları yaralayarak ve öldürerek yıpratmak istemektedir.

Hareketin büyük bölümü (başkent) Quito’da yoğunlaşmış olsa da (bazı günler 100 bin kişiye ulaşıyor) tüm ülke seferber olmuş durumda. Bu olaylar, UNES’in (Meclisteki sol koalisyon) 47 meclis üyesi tarafından sunulan Başkan Guillermo Lasso’nun görevden alınması önergesine ilişkin yasama tartışmasına yol açtı. Lasso’nun Meclisi feshetmemesi halinde bu konu karara bağlanacak. Bu iki alternatiften herhangi biri başkanlık ve parlamento seçimlerini öne çekecektir; ancak ikincisi Lasso’nun 6 ay boyunca Meclis olmadan yönetmesine, yani anayasal bir diktatörlüğe izin verecektir.

YERLİ HAREKETİ İÇİNDEKİ ÇELİŞKİLER

Bu durum Ulusal Meclis’in yanı sıra hareketin güçleri arasında da çelişkilere yol açıyor. Mecliste bir yanda büyük değişiklikler olmadan her şeyin olduğu gibi kalmasından yana olan, diğer yanda ise iç karışıklıklarla baş edemediği için Lasso’nun görevden alınmasından yana olan milletvekilleri var. CONAIE ve (Yerli partisi) Pachakutik’te Ekim 2019’daki halk ayaklanmasındakine benzer bir iç çelişki ortaya çıktı. Bir tarafta Leonidas Iza liderliğinde taleplerinin karşılanmasını ve Lasso’nun görevden alınmasını isteyen hareketin çoğunluğu, diğer tarafta ise görevden alınmasını istemeyen ve Salvador Quishpe liderliğinde eylemleri sona erdirmek isteyen Lasso yanlısı bir kesim var; bu kesim birincisini Correacı (eski devlet başkanı Rafael Correa kastediliyor) olarak damgaladı. Correa karşıtlığı, Guillermo Lasso hükümeti ve medyası tarafından yerli hareketin yanı sıra işçiler, kadınlar, gençler, siyasi, sosyal ve diğer halk örgütleri gibi mobilize güçler arasında bölünme yaratmak için de kullanılıyor.

Yakın geçmişteki büyük Latin Amerika deneyimleri, Şili’deki zamlara karşı mücadele gibi somut taleplerle başlayan bazı hareketlerin alışılmadık boyutlarda bir halk ayaklanmasına dönüştüğünü gösterdi. Bir Kurucu Meclis oluşturdular, Pinochet anayasasını değiştirdiler. Yeni bir başkanı, Gabriel Boric’i seçtiler. Tüm belediyelerde kurumsal değişim, demokratik ve radikal programların yerine getirilmesini sağladılar ve tüm bu değişikliklere rağmen halk harekete geçmeye devam ediyor. Kolombiya’daki ayaklanma da geniş kapsamlı olmuş ve ilk solcu devlet başkanı Gustavo Petro’nun zaferine katkıda bulunmuştur. 

Ekvador’daki Yerli Halk Ayaklanmasının da, tarihi toplumsal dönüşümlere yol açıp açmayacağı ya da Ekim 2019’da olduğu gibi durgunlaşarak sona erip ermeyeceği de, harekete geçirilen güçlere ve onların liderliğine bağlı.