BİK, Basın Ahlak Esasları’nı değiştirdi | Sansür yasasındaki hükümlere uyum ve hazırlık niteliğinde
Basın İlan Kurumu Basın Ahlak Esasları’nı değiştirdi. 11 basın meslek örgütü tepki gösterdi: “Sansür yasasındaki hükümlere uyum ve hazırlık niteliğinde... Hukuki girişimleri başlatıyoruz."
Fotoğraf: Pixabay
Basın İlan Kurumu 28 yıl aradan sonra Basın Ahlak Esasları’nı değiştirdi.
Değişiklikler “Basın Ahlak Esaslarına Dair 216 sayılı Genel Kurul Kararı” başlığıyla bu sabah Resmi Gazete’de yayımlandı.
Karara göre Basın İlan Kurumunun Basın Ahlak Esasları’nda yaptığı değişiklikler arasında yalan ve yanlış haber, hakaret ve sövme, terörü meşrulaştırma, lekelenmeme hakkı, ailenin korunmasına dair düzenlemeler var.
İNTERNET HABER SİTELERİ VE GAZETELERİN SOSYAL MEDYA HESAPLARI DA KAPSAMA ALINDI
Kararda resmi ilan yayımlayan gazetelerin internet sitelerinin ve sosyal medya hesaplarının da Basın Ahlak Esasları’na uyması gerektiği belirtildi.
Değişiklik gereği “Terörü özendirecek yayın yapılamaz” maddesi “Terör örgütleri, bunların üyeleri ve olaylar hakkında bilgi ve görsellere, bu örgütleri meşru gösterecek şekilde yer verilemez” şeklinde genişletildi ve “Suçu ve suçluyu övecek, halkı kin veya düşmanlığa tahrik edecek yayın yapılamaz” ilkesi esaslara eklendi.
DEZENFORMASYON VE LEKELENMEME HAKKI
Haberlerde suçlu olduğu kesinleşmiş yargı kararıyla sabit olmayan insanların suçlu ilan edilemeyeceğini öngören suçsuzluk ilkesinin korunmasına dair maddeye “lekelenmeme hakkı ihlal edilemez” ibaresi de eklendi.
Doğruluğu teyit edilemeyen içerikler ve dezenformasyona yönelik ihlallere dair düzenlemelere de değişiklikte yer verildi.
Gazetelerde yayımlanan içeriklerin “dezenformasyon, terörü meşrulaştırma, hakaret, sövme, iftira, milli ve toplumsal değerlere saygı gibi ilkeleri ihlal ettiğinin” Basın İlan Kurumu Yönetim Kurulu tarafından resen ya da şikayet üzerine tespit edilmesi durumunda ilgili gazeteden savunma isteyip içeriğin çıkarılması, erişimin engellenmesi ya da düzeltme yayımlanmasıyla sonuçlanabileceği belirtildi.
11 BASIN MESLEK ÖRGÜTÜNDEN TEPKİ: AHLAK BEKÇİLİĞİNİ REDDEDİYORUZ
Basın İlan Kurumu’na keyfi tutumla geniş bir sansür yetkisi getiren yeni Basın Ahlak Esasları’na tepki gösteren 11 basın meslek örgütü, “Basın İlan Kurumu’nun ahlak bekçiliğini reddediyoruz” dedi.
Açıklamada, “Sansür yasasındaki hükümlere uyum ve hazırlık niteliğinde olan bu kararın, yasa geri çekilmesine karşın Resmi Gazete’de yayımlanması “ben yaptım oldu” anlayışının yeni bir tezahürüdür” denildi.
Açıklamada devamında şu ifadelere yer verildi:
“Basın İlan Kurumu tüm yazılı ve dijital medyanın RTÜK’ü olmaya hazırlanıyor. Bunu kabul etmeyeceğiz. Sansürü arttıracak yeni ahlak ilkelerine karşı hukuki girişimleri başlatıyoruz.
Basın İlan Kurumu Genel Kurulu’nda gazeteci üyelerin itirazlarına karşın 27 Mayıs 2022’de kabul edilen yeni Basın Ahlak Esaslarına Dair Genel Kurul Kararı bugün (6 Temmuz 2022) Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Dezenformasyon bahaneli sansür yasasının geri çekilmesi sağlanmasına karşın yasaya hazırlık niteliğinde olan, henüz yasanın Meclis müzakereleri başlamadan alınan bu Genel Kurul kararını reddediyoruz. Çünkü bu kararla Basın Ahlak Esaslarına getirilen güncelleme İletişim Başkanlığı’nın daha önce Danıştay tarafından yürütmesi durdurulan Basın Kartı Yönetmeliği hükümleri gibi hukuki belirlilikten uzak ve yoruma açık hükümlerle yapılmıştır.
Basın İlan Kurumu’nun 1994 tarihli Basın Ahlak Esasları’nı ortadan kaldıran, muğlak ifadelerle yeni esaslar getiren bu kararla, ‘terör örgütleri, bunların üyeleri ve olaylar hakkında bilgi ve görsel verilmesi’, ‘aile yapısını bozmaya yönelik yayınlar’, ‘Türk toplumunun milli ve manevi değerlerini korumak’ gibi kişiye göre farklı yorumlanabilecek hükümler eklenmiştir.
İnternet yayıncılığındaki hızlanmanın etkisiyle doğrulama ilkesinin işletilmediği yayınlar gerekçe gösterilerek alınan yeni Basın Ahlak Esasları kararı, soyut, belirsizliklerle dolu, eski esaslarda yer alan ve gazetecilerin eleştirilerine neden olan ifadeler korunarak alınmıştır. Örneğin ‘ahlaka aykırı yayın yapılamayacağı’ şeklindeki eski hüküm ‘genel ahlaka’ olarak değiştirilmiştir. Bu hükümdeki ‘genel ahlak’ ifadesi, cezalandırılmak istenen gazeteler ya da gazeteciler için hiç şüphesiz taraflı olarak yorumlanabilecektir.
"KİŞİYE GÖRE YORUMLANABİLECEK HÜKÜMLERDİR"
Aynı şekilde ‘Toplumun temeli olan aile yapısını bozmaya yönelik ve ailenin korunmasına aykırı yayın yapılamayacağı’ ve ‘Türk toplumunun ortak milli ve manevi değerlerini zayıflatmaya yönelik yayın yapılamayacağı’ şeklindeki hükümler de hukuki belirlilikten, nesnellikten, kapsayıcılıktan uzak ve kişiye göre yorumlanabilecek hükümlerdir.
Basın İlan Kurumu Yönetim Kurulu’nun daha önce kötüye kullandığını herkesin gördüğü resen ceza verme yetkisi yeni ahlak ilkeleriyle güçlenecek, iktidarın sansür sopası haline gelecektir. Eleştirel basına yönelik cezalandırma furyası, yeni ahlak ilkeleriyle gazetelerin internet sayfalarının ve sosyal medya hesaplarının da denetim altına alınıp ceza kesilmesiyle yaygınlaşacaktır.
Kaldı ki resmi ilan dağıtımı nedeniyle maddi gücü elinde bulunduran Basın İlan Kurumu’nun aynı zamanda ahlaki değerlendirme yapması etik ilkelerin ruhuna ve doğasına aykırıdır. Ayrıca, Basın İlan Kurumu yapısı itibariyle siyasi bir kurum olduğu için böyle bir değerlendirme yapması apaçık siyasi güdülerle cezalandırma çabasıdır.
Genel Kurul’un Mayıs ayının son haftasında yapılan toplantısında gündeme getirilen bu yeni Basın Ahlak Esasları kararı, Genel Kurul’da temsil edilen basın meslek örgütleri tarafından eleştirilmiş, reddedilmiştir. Yeni esaslar Genel Kurul’un gazeteci üyelerinin itirazlarına rağmen 7 karşı oyla kabul edilmiştir. Gazetecilerin etkin katılımı olmadan basınla ilgili mevzuat yapılamayacağı, yapıldığında da çok ciddi sorunlar ortaya çıkacağı bir kez daha kanıtlanmıştır. Genel Kurul Kararı, normlar hiyerarşine tamamen aykırıdır. Kanunlarla düzenlenmiş hususların bir kez de ‘karar’ ile düzenlenmesi hukuken mümkün değildir. Yeni esaslardaki muğlak ifadeleri yargıya taşımak için hukuki girişimleri başlatıyoruz.
Kamu adına yönetici pozisyonda olanlara sesleniyoruz. Basın İlan Kurumu önemli bir kurumdur. Bu önemli kurumu ceberut ve intikamcı değil katılımcı karar süreçleriyle işletin. Gazetecilik suç değildir. Basın sizin düşmanınız değildir. Elinizi kalemimizden çekin!”
İmzası bulunan basın meslek örgütleri:
Basın Konseyi
Çağdaş Gazeteciler Derneği
Diplomasi Muhabirleri Derneği
DİSK Basın-İş
Ekonomi Muhabirleri Derneği
Gazeteciler Cemiyeti
İzmir Gazeteciler Cemiyeti
KESK Haber-Sen
Parlamento Muhabirleri Derneği
Türkiye Gazeteciler Cemiyeti
Türkiye Gazeteciler Sendikası
(MEDYA SERVİSİ)
