Berrin Taş Poetikası’nda insana bakış

Hasan AKARSU

Adnan Öztel, hapishanenin ağır koşullarında hazırladığı “Hümanist Metafiziğe Giriş/ Berrin Taş Poetikası” adlı yapıtında, Ozan Berrin Taş’ın tüm şiir yapıtlarını inceler, çözümler. Kendisini her konuda destekleyen yol arkadaşı Neriman Çelik’e, diğer arkadaşları Deniz Saraç’a, Özden Özütemiz’e teşekkür ederken, bu yapıtını Şiir Ustası Berrin Taş ile Felsefe Ustası Cengiz Gündoğdu’ya sevgi ve saygının bir göstergesi olarak adar.

Yazar, bu özgün çalışmasında, Berrin Taş Poetikası’nda insana bakışı irdelerken ozanı yüceltir. Onun şiirinin, insanlık durumlarını, hümanist bir bakış açısıyla yansıttığını özellikle vurgular. Bu nedenle hümanizmi inceler. “Bir Kenti Ağlıyorum” yapıtındaki şiirlerinde, ozanın insanı ararken insansızlığı imlediğini, insanlığın emperyalist-kapitalist aşamada çürütüldüğünü anımsatırken, onun insana bakışında felsefi bir temel olduğunu belirtir: “Berrin Taş insani sorunları göstermekle kalmaz, sorunları çözmek için didinir…” (s.29) der. Yazar, ele aldığı yapıttaki şiirleri tek tek çözümlerken görüşlerini destekleyen kanıtlar da verir. İlerici, ilerlemeci bir hümanizması olduğunu, insanın yabancılaşmasının nedenlerini belirtiğini söyler. İşçilere ve emekçilere düşen görevleri anımsatırken kapitalist toplumdaki insanın kentle ilişkisini nasıl çözümlediğini de açıklar. Onun şiirleri, sömürenlere karşı direnişin şarkısıdır, “Ezilen, sömürülen, aşağılanan insanlığın yanındadır”. Yazar, sınıf savaşımının evrensel olduğunu belirtirken Türkiye’nin içinde bulunduğu durumu, burjuvaziyi, faşizmi, devrimci tipleri ele alarak değerlendirir. Kısaca Berrin Taş şiirinin devrimci olduğunu, ozanın “hep yolda” olduğunu söyler.

Yazar, “İnsanın Ayak Sesleri”nde ozanın yine insanı ele aldığını, insani duruşu estetikle güzelleştirdiğini anımsatır. Seçkin insanın yanındadır ozan, insan arayışındadır. Çözümü insanda ararken felsefenin önemini bilir ve yeniyi felsefi birikimde arar. Kapitalist sistemde okurunu insan bulmaya çağırır: “yılgın gecelerde işitince bir merhabayı/ nasıl avunursa yürek/ sen de avut/ bir insan bul/ güne uyandır” (s.82). İnsan olanın erinciyle şiirlerini yazan ozan, kendini bir özgürlük savaşçısı olarak görür, toplumcudur, devrimcidir. Aydınlanma düşmanı olan postmodernizme ve karşı gerçekçiliğe karşıdır. “İnsana Gecikmeden” yapıtındaki şiirler, insanı arayışın, arınmanın, sevginin, yeniden doğuşun şiirleridir. Yazar, şiirleri açıklarken önemli kişilerin görüşlerine yer verir. Bunlardan birkaçını anmamızda yarar var: Bedia Akarsu, August Babel, Paul Burkett, Erich Fromm, Betül Çotuksöken, Cengiz Gündoğdu, Kagan, İonna Kuçuradi, Lenin, Marx, Nermi Uygur, Takiyyettin Mengüşoğlu vb.

SINIF SAVAŞIMI İÇİN ŞİİRLER

Adnan Öztel, Berrin Taş şiirinin hümanizmasını açıklarken kapitalizmin tüketim çılgınlığını, sınıf savaşımını örneklerle gösterir. Cengiz Gündoğdu’nun “Kapitalizme kökten karşı çıkabilmek bile bilgi gerektiriyor…” (s.144) sözünü anımsatır. “Zamanın Hırçın Soluğu” yapıtında ozanın insana bakışının diyalektik olduğunu belirten yazar, onun 12 Eylül faşizminin işçi sınıfına, emekçilere, öğrencilere, aydınlara, yazarlara, sanatçılara, devrimcilere yaşattığı acıları başarıyla yansıttığını belirtir. Onun şiirinin bir umudun şiiri olduğu, “şeyleşen insana” karşı olduğu bir gerçektir. “Fırtına” yapıtındaki şiirler de buna iyi birer örnektir. Yazar, Berrin Taş poetikasının etiğe ve değere dayandığını vurgular. Kimi kez yinelemelere düştüğünü kendisi de belirtir. Şiirleri değerlendirirken öznel konum, nesnel konum, çatışma, canlandırma ögeleri, dil-anlatım, karakter, örge, nesnelerin birliği vb. konularda açıklamalar yapar. Bu ögelerin Cengiz Gündoğdu’nun sıraladığı kategoriler olduğunu anımsatır. Berrin Taş’ın Değerler Kitabı Güzele Şarkı, Akşam Yalnızlığı, Çavuşkuşunun Türküsü, Gelecek Ağacı, Karanfil Alevleri, Geceyarısı Şiirleri yapıtlarını da aynı biçimde çözümleyen yazar, büyük bir özveri gösterdiğini kanıtlar. Yazar Adnan Öztel, “Hümanist Metafiziğe Giriş/ Berrin Taş Poetikası” yapıtıyla şiir çözümlemesinde felsefenin, estetiğin, şiirle felsefeyi buluşturmanın ne denli önemli olduğunu gösterir.

(*) Hümanist Metafiziğe Giriş/ Berrin Taş Poetikası, İnsancıl Yayınları, mayıs 2022, 524 sayfa