Uber belgeleri sızdırıldı: Üst düzey siyasetçiler şirketin büyümesine gizlice destek oldu

İngiltere'de yayımlanan Guardian gazetesine sızdırılan ve Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu (ICIJ) ile birlikte bazı medya kuruluşlarıyla paylaşılan belgeler, ilk kez Uber'in 90 milyon dolarlık bir lobicilik faaliyetiyle etkili politikacılardan destek aldığını nasıl Avrupa'nın taksi piyasasını altüst edip hızla büyüdüğünü ortaya koyuyor.

Emmanuel Macron'un bakanlığı döneminde başı yasalarla dertteki Uber'le gizli görüşmeler yaptığı da ifşa oldu. Ortaya çıkan belgelere göre geleceğin cumhurbaşkanı, Ekonomi Bakanı olduğu 2014-2016 yılları arasında San Francisco merkezli araç çağırma şirketinin Fransa'da taksi yasalarının değişmesi için yürüttüğü lobi faaliyetlerine destek verdi. Macron'un Fransa'da soruşturmalarla karşı karşıya kaldığı dönemde şirketin lehine Fransız kabinesindeki rakipleriyle gizli bir "anlaşma" da yaptığı ortaya çıktı.

MACRON'DAN YARDIM İSTEDİLER

Yedi yıl önce Fransa'nın ikinci büyük şehri Marsilya'da, taksiciler protesto gösterileri düzenliyordu. Fransa Parlamentosu, 2014 yılında taksicilerin faaliyetlerini koruma altına alan yasayı kabul etmişti. Taksiciler Uber'in yasaları çiğnediğini ve geçim kaynaklarını tehdit ettiğini söylüyordu. Protestoların tekrarlanması üzerine Ekim 2015'te Marsilya polisi, şehrin merkezi ve önemli bölgelerinde Uber'in en popüler hizmeti UberX'i askıya aldı. 

DW Türkçe'den Pelin Ünker'in aktardığına göre, işleri düzeltmek için hükümetten kilit bir müttefike ihtiyaç duyan Uber, dönemin Ekonomi Bakanı Emmanuel Macron'dan yardım istedi. Belgelere göre Macron, Uber'in kamu politikaları yöneticisi Mark MacGann'a yazdığı mesajda şöyle diyordu: "Bunu şahsen araştıracağım. Tüm gerçekleri öğreneyim ve bu akşama kadar karar verelim. Şu anda sakin olalım." O akşam yerel polis yetkilileri emri revize edeceklerini söyledi. On iki gün sonra yetkililer, yasağın tüm yetki alanındaki "lisanssız ve düzensiz" Uber sürücüleri için geçerli olduğunu belirten yeni bir emir yayınladı. Uber bunu bir zafer olarak not etti. MacGann, Macron'a attığı mesajda "İyi işbirliği" dedi ve ekledi: "Desteğin için teşekkürler."

MACRON: BİRLİKTE İLERLEYELİM

Uber'in sızdırılan kayıtlarına göre bu, şirketin, Fransa'da soruşturmalarla karşı karşıya kaldığı ve ülkede tutunmaya çalıştığı sırada, üst düzey temsilcileri ile Macron arasında yapılan bir düzineyi aşkın gizli görüşmeden sadece biriydi. Şirket kayıtları, Macron'un bakan olduktan kısa bir süre sonra şirketin kurucu ortağı ve o dönemin CEO'su Travis Kalanick ile bir görüşme yaptığını da gösteriyor. Macron, 2014 yılının sonlarında gönderdiği bir mesajda, Kalanick'e "Teşekkürler sevgili Travis" diyerek şöyle devam ediyordu: "İletişimde kalalım ve birlikte ilerleyelim. En iyi dileklerimle, Emmanuel." Temmuz 2015'te gerçekleşen bir başka görüşmede ise Kalanick, Macron'a dönemin İçişleri Bakanı Bernard Cazeneuve'e güvenilip güvenilemeyeceğini sordu. Macron, önceki gün Cazeneuve ve dönemin Başbakanı Manuel Valls ile görüştüğünü ve Cazeneuve'ün bir "anlaşmayı" kabul ettiğini söyledi. Macron yasayı değiştireceğini belirtti ve o akşam şirket UberPOP'u Fransa'da askıya aldı. Bu anlaşma, şirketin en tartışmalı lisanssız hizmetini kapatması karşılığında bir diğerinin kurallarının önemli ölçüde hafifletildiğini gösteriyor.

BIDEN İLE DAVOS'TA GÖRÜŞME

ABD Başkanı Joe Biden da başkan yardımcısı olduğu dönemde, kurucu ortak Travis Kalanick ile İsviçre'nin Davos kentindeki 2016 Dünya Ekonomik Forumu sırasında görüştü. Uber yöneticilerinin görüştükleri isimler arasında dönemin İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, dönemin İrlanda Başbakanı Enda Kenny ve dönemin Estonya Cumhurbaşkanı Toomas Hendrik Ilves de vardı. 

OBAMA'NIN ESKİ YARDIMCILARI İŞE ALINDI

Uber bir şehre girmek için siyasi nüfuza ihtiyaç duyduğunda, eski meslektaşlarına lobi yapmaları için eski hükümet yetkililerini işe aldı. Sızan belgelere göre şirket, mevcut ya da eski kamu görevlilerinden sivil toplum ve düşünce kuruluşlarına uzanan bin 850'den fazla paydaş belirledi. Ayrıca dönemin ABD Başkanı Barack Obama'nın eski yardımcıları da dahil çok sayıda eski kamu görevlisini işe aldı. Uber sözcüsü Jill Hazelbaker, ICIJ ve DW Türkçe'ye yaptığı açıklamada, beş yıl önceki "hataları" ve "yanlış davranışları" kabul etti.

TÜRKİYE BELGELERİNDE NELER VAR?

Türkiye dosyasında yer alan belgelere göre Uber, Türkiye’deki varlığını garantilemek için Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’a yakın isimleri radarına aldı. Dönemin bakanları Ali Babacan ve Mehmet Şimşek’in Erdoğan’ı ikna etmesi için harekete geçen şirket, ilk olarak AKP kurucularından olan ve bir danışmanlık firması bulunan Cuneyd Zapsu’ya ulaştı. 

Görüşmenin ardından Aralık 2014’te Zapsu’nun danışmanlık firması Uber’e bir anlaşma taslağı gönderdi. Taslağa göre Zapsu, üç aylık lobi faaliyeti için ayda 50 bin dolarlık ücret talep ediyordu. Yazışmalarda Zapsu’nun Erdoğan’ın ilk döneminden olduğu ve etkisini yitirdiğini söyleyen şirket yöneticileri, kendisine son çare olarak başvurmayı düşünerek yeni alternatiflere yöneldi.  

Şubat 2015’te ise dönemin Maliye bakanı Mehmet Şimşek’le görüşüldü. ‘Yenilikçilik ve şeffaflık yanlısı’ olarak tanımladıkları bakan Şimşek’le görüşmenin ‘olumlu geçtiği’ yazılan şirket notlarında Şimşek’in, Uber’in Türkiye’de faaliyet göstermesi konusunda ‘çok destekleyici’ olduğu ifade edildi. Dönemin ekonomiden sorumlu başbakan yardımcısı Ali Babacan’ın 2014’te Uber CEO’su olan Travis Kalanick ve şirket kurucusu Garrett Camp’le yemek yediği de Uber yöneticilerinin iç yazışmalarında ortaya çıktı. Üst düzey bir Uber yöneticisi, 30 Haziran 2016’da şirketin başka bir üst yöneticisine yazdığı bir e-postada şöyle dedi: “Onunla sohbet etmeye değer.”

Uber, Türkiye’deki stratejik ortaklık planını ise hayata geçiremedi. Eylül 2015’teki yazışmalarda firmaların çoğunun Türkiye’deki ‘gergin siyasi ortamdan dolayı ya da taksi sektörünü etkilemek istemedikleri için bu alanda bir ortaklığa sıcak bakmadığı’ söylendi. Bu görüşmelerden sonuç alamayan Uber, bu konuşmadan yaklaşık bir ay sonra, ABD eski büyükelçisi Namık Tan ve ortağı, dönemin Türk Amerikan İşadamları Derneği Başkanı Ekim Alptekin’le anlaştı. Tan ve Alptekin’in birlikte çalıştığı NT Danışmanlık firmasıyla aylık 35 bin dolardan üç aylık bir sözleşme imzalandı. Gelinen noktadaysa şirketin Türkiye’deki lobi faaliyetleri başarısız oldu. Kendi lehine yasal düzenlemelerin önünü açamayan Uber’e 16 Ekim 2019 tarihinde İstanbul 10’uncu Asliye Ticaret Mahkemesi kararıyla erişim engeli getirildi. Şirketin, turizm taşımacılığı yetki belgeli araçları taksi olarak çalıştırması yasalara aykırı bulundu. 2020’nin aralık sonunda ise İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 13’üncü Hukuk Dairesi’nin kararına göre sadece sarı taksilerle çalışmak suretiyle Uber’e getirilen erişim engeli kaldırıldı. Şirket, beş ay önceyse İstanbul’da sekiz yolcu kapasiteli siyah taksileriyle tekrar hizmete başladığını duyurdu. Ancak tüm bu lobi faaliyetleri içinde Uber, 2014 ile 2019 arasında yasal statü kazanmadan Türkiye’de faaliyet göstererek büyümüş oldu. (HABER MERKEZİ)