Mimar Zeynep Çöloğlu: Kapadokya Alan Başkanlığı kamuoyunu yanıltıyor!
Kapadokya Alan Başkanlığı peri bacalarının ortasına yapılan yolu, yer altında yapılan radar ölçümleriyle savundu. Mimarlar Odası Ankara Şubesi Alan Başkanlığı hakkında suç duyurusunda bulundu.
Fotoğraf: Mükremin Tokmak
Özer AKDEMİR
UNESCO Dünya Mirası Listesindeki Kapadokya’da Ortahisar-Göreme arasına yeni yol yapımına yönelik tartışmalar devam ediyor. Bölgenin milyon yılda oluşan eşsiz jeolojik yapısına, peri bacalarına ve tarihi eserlere zarar verdiği ileri sürülen yol yapımı ile ilgili haberlerimizin ardından Kapadokya Alan Başkanlığı yazılı bir açıklama yaptı. Alan Başkanlığı yol yapımının peri bacalarına ve tarihe zarar vermediğini ileri sürerken açıklamasına yol yapımı öncesi güzergahta gerçekleştirilen jeoradar ölçümlerini ekleyerek yapılan işi savundu. Konunun uzmanları Alan Başkanlığının açıklaması ile kamuoyunu yanılttığını dile getirirken, Ankara Mimarlar Odası Ankara Şubesi Kapadokya Alan Başkanlığı hakkında suç duyurusunda bulundu.
İTİRAF GİBİ: “YOL SAKLI KİLİSE’YE 18 METRE”!
Evrensel’de 9 Ağustos 2022 tarihinde çıkan “Kapadokya’da peri bacalarını yıkarak yol yapıyorlar” başlıklı haberin ardından halen devam eden Ortahisar-Göreme yolu ile ilgili tartışmalar hız kazandı. Haberin geniş yankı bulması ve kamuoyunda tartışılması üzerine Kapadokya Alan Başkanlığı yazıyı bir açıklama yaptı. Göreme Beldesini Ortahisar Beldesine bağlayan mevcut 2.8 km’lik yolun peribacaları, kaya oluşumları, tescilli kültür varlıkları ve kiliselerin önünden geçtiğini belirten Alan Başkanlığı, yolun bu yapılara zara verdiğini ileri sürdü. Haberleri “kamuoyunu yanıltıcı ve manipülatif” olarak nitelendiren Alan Başkanlığı açıklamasında “Alternatif yol çalışmaları 2.2 km uzunluğunda olup genişliği 5 ile 7 metre arasında değişen kadastral yol hattındadır. Planlanan yol, kaya oluşumların uzağından geçmekte ve Saklı kiliseye 18 metre mesafededir. Güzergah çalışmalarından sonra arkeolojik jeoradar çalışmaları yapılmış herhangi bir taşınmaz kültür ve tabiat varlığına rastlanmadığı tespit edilmiştir” ifadelerine yer verildi.
“SADECE YOLUN TEMİZ KISMININ HARİTASINI KOYMUŞLAR”
Kapadokya Çevre Platformu üyesi mimar Zeynep Çöloğlu, Kapadokya Alan Başkanlığının kamuoyunu yanıltan bir açıklama yaptığını belirterek şunları söyledi; “Koydukları haritada sadece yolun temiz kısmını koymuşlar, asıl tahribat yapılan ve yapılacak yeri keserek göstermemişler! Kapadokya Alan Başkanlığı açıklamasında “Kaya oluşumlarına zarar verilmiyor” diye belirtmiş; fotoğraflar ortada, yolun güzergah haritası ortada, kültür varlıkları ve jeopark ortada, zarar gözler önündeyken nasıl inkar edebiliyorlar? Jeoradar temiz olduğunu gösteren kısacak bir görüntü paylaşılmış; Yeraltında yapılaşma yoksa da yerüstünde yer alan kültür varlıklarına, peri bacalarına, jeoparka, kiliselere yapılacak yoldan geçen araçların ve yol yapım çalışmalarının sismik etkisi, titrasyon etkisi araştırılmalı, bununla ilgili raporları var mı? Eksik bilimsel çalışmalar jeoparkı olumsuz olarak etkilemeye şimdiden başlamış durumda. Kayaoyma kiliseye 18 m mesafeden geçiyor demişler, peki üstünden mi geçseydi? 18 metre çok yakın! Bu asla bir korumacılık değil bir vandalizimdir!”.
SEBEP DOĞALGAZ HATTI MI?
Bölgenin üst ölçek planlarına daha doğru düzgün başlanmadığını, sit irdelemesinin daha yapılmadığını aktaran Çöloğlu, alt ölçek plan kararları bile durdurulmuşken neye dayanarak ana aks yoluna karar verdiler? Yangından mal kaçırır gibi hızla yol çalışması yapmalarının nedeni nedir? Sebep doğalgaz hattı mı? Doğalgaz hattının geçirileceği söyleniyor, Kapadokya alanı için Doğalgaz unsuru tehlike arz etmiyor mu? Bu konunun riskleri, aksi bir durumda vereceği zararlar düşünüldü mü? ” sorularını yöneltti.
AYNI HATA TEKRAR EDİLİYOR
Bölgede jeolojik ve jeodezik çalışmaya dayandırılmadan, oluşacak sismik ve titreşim etkisi incelenmeden sadece jeoradar raporu ile fiziksel yol çalışması yapılmasının hukuka ve bilime aykırı olduğunu belirten Çöloğlu: “ Mevcut olan, hali hazırda kullanılan ve jeoparka zarar verdiği söylenen bu yol, yapılmadan önce bu analizler, bilimsel çalışmalar yapılmadığı için şuan oradaki bir çok kültür varlığı zarar gördü ve bu nedenle yeni bir yol yapılmasına karar verildi ancak ayni hata tekrar edilmektedir! Yine gereken bilimsel alt yapı olmadan başka bir yol aceleyle açılıyor! Bu şekilde bir yöntem kabul edilemez!
ALMANYA’DAN BİR ÖRNEK
Kapadokya eşi benzeri olmayan bir doğa harikası öncelikli amaç onu korumak ve gelecek nesillere ulaştırabilmek olmalıdır. Bir alt yapı geçireceğiz diye böyle bir güzellik feda edilemez. Dünyada bir çok örnekte böylesi özel yerlere araç girişi yasak ya da bir çok kurala bağlı. Almanya’da ufacık bir şelale ve jeoparka giderken (Dreimühlen Şelalesi) 2 km ötesinde sizi arabanızdan indiriyorlar ve 2 km yolu yürürken ülkemizin sahip olduğu, korumasız durumda olan şahane güzellikleri düşünüyorsunuz.
ÇÖZÜMLER RANT ODAKLI OLMAMALI
Çanakkale Şehitliği’nde de yolların tek yönlü olması güzel bir örnek. Yapılacak çözümler koruma odaklı olunmalıdır, rant odaklı değil. Gereken bilimsel alt yapı ışığında yeni yol tayin edilmeli, hafif ulaşım araçları önerilmeli, ring sistemleri uygulanabilir, gerekirse turistler yürütülmelidir. Kapadokya’da devam etmekte olan sit irdeleme çalışmalarının da hassaslıkla yapılması gerekiyor. Umarım işin ehli firmalarla, etiğine uygun çalışılıyordur. Bölgede sit derecesini düşürme işlerinin de, ticari gruplarca arsa alış-satışlarının da takipçisi olacağız.
BÖLGEDE PLANLAMA SÜRECİ EN AZ 6 YIL SÜRER
Fiziksel yol çalışmaları yapılmadan önce tamamlanması gereken süreci tekrar edersek; Üst ölçekli plan çalışmalarına esas burada sit irdelemeleri hala yapılıyor. Sit irdelemeleri bitecek, analitik incelemeler bitecek, ondan sonra üst ölçekli planı bakanlık onaylayacak ve askıya çıkacak. Bu sürecin 1-2 yıl alacağı tahmin ediliyor. Hâlâ daha başlanmadı plan çalışmalarına, Henüz analitik etüt çalışmalarındalar. Bu süreç devam ederken Kapadokya Alan Yönetim Başkanlığı sınırlarına ilave alan eklediler. Bu alanla ilgili de kurum görüşleri toplanacak, onlar da analiz edilecek. Bu 3-4 yıllık bir çalışma en azı. Ondan sonra bunlara esas alt ölçek 5 binlikler yapılacak. 5000’lik süreçleri de oldukça uzun; 4 ile 6 yıl arasında. Kapadokya Alan Başkanlığı yönetimi sınırları içerisindeki planlama süreci en az 6 yıllık çalışmayı gerektirecek. Bu süreç tamamlanmadan bu yolun açılması hukuka ve bilime aykırıdır.
Fotoğraf: Mükremin Tokmak
YOL İÇİN ÇED RAPORU YAPILMASI GEREKİYORDU
Bölgede uzun yıllar jeolojik etütler yapan Tıbbi Jeoloji uzmanı ve jeoloji yüksek mühendisi Dr. Eşref Atabey, yolun yapıldığı zeminin jeolojik olarak volkanik tüf, volkan külü kaya birimi içinde olduğuna dikkat çekerek, “Karayolu açılması morfolojik olarak bozulmaya yol olacağından, yağmur suları ve rüzgar etkisiyle erozyonu hızlandıracak, alanın aşınması kolaylaşacaktır” dedi. ÇED Yönetmeliğinin ÇED uygulanacak projeler listesi Madde 8/c’de ‘”Devlet karayolları’’nın da yer aldığını belirten Atabey, Nevşehir Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü ÇED duyurularında yapıla yolla ilgili bir duyurunun olmadığını kaydetti.
HAZIRLANMASI GEREKEN TIBBİ JEOLOJİK RAPOR DA YOK!
Atabey, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın 19.8.2008 tarihli genelgesine göre Nevşehir ilinde her tür ölçekte imara esas planlama, tesis kurulmasında, madencilik, taş-mermer ocakçılığı, devlet karayolu yapımında, yer altı deposu ve otel çalışmalarında, kanserojen eriyonit minerali olup olmadığı konusunda ‘’Tıbbi Jeolojik Rapor’’ hazırlanması gerektiğini vurgulayarak, “Göreme’yi Ortahisar’a bağlayacak olan Devlet Karayolu için hem ÇED Raporu hem de Tıbbi Jeolojik Rapor hazırlandığına ilişkin bilgiye ulaşılamamıştır.” Dedi.
MİMARLAR ODASINDAN ALAN BAŞŞKANLIĞI HAKKINDA SUÇ DUYURUSU
Öte yandan TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi yol yapımı ile ilgili sorumluluğu nedeniyle Kapadokya Alan Başkanlığı hakkında suç duyurusunda bulundu. MMO Ankara Şube Başkanı Tezcan Candan Karakuş, çevre düzenleme ve ulaşım projelerini hazırlamadan yol projesine başlanmasının Kapadokya’ya zarar vereceğini belirterek, “UNESCO dünya miras listesinde yer alan Kapadokya’da ‘yola başlayalım sonra çevre düzenleme ve ulaşım planlamasına başlayacağız’ demek tek kelime ile aymazlıktır. Kapadokya parçacıl değil bütüncül ele alınması gereken biricik yerlerden biridir” dedi.
“KAPADOKYAYA YAPILAN EN BÜYÜK İHANETLERDEN BİRİ”
Kapadokya Koruma Grub Sözcüsü Mükremin Tokmak; “Üst ölçekli planlama daha yapılmamış olmasına rağmen eski arkeolojik ve doğal sit alanlar yönetmeliği hala yürürlükte ve kanuni bağlayıcılığı varken böyle bir çalışmaya izin vermek basitçe söylemek gerekirse suçtur. Bir de çed raporu konusunda da hiç bir açıklama ve veri de yok. Çed’siz yol yapmak hele de böyle bir özel alanda imkansız olması gerekirken yolu yapıyorlar, bunu da anlamıyoruz. Kapadokya Alan Başkanlığı açıklamasında doğalgaz hattı konusuna hiç dokunmamışlar bile. Hele hiç bir tarihi ve doğal alana zarar vermeden, azami dikkati göstererek yapacağız söylemini samimi bulamıyoruz. Bilimsel akıldan uzak, oldu bittiye getirilmeye çalışılan bu yol sonuç olarak Kapadokya ya yapılan en büyük ihanetlerden birisi olarak tarihe geçecektir”.
“BİR İSTİLA İLE KARŞI KARŞIYAYIZ”
CHP Doğa Haklarından Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Ali Öztunç şunları söyledi:
"Sözüm ona Kapadokya Alan Başkanlığı kurarak buraları koruyacaklarını iddia etmişlerdi. AKP koruma kullanma dengesini kuracağına, daha da dengesizleştiriyor. Koruma alanlarını, arkeolojik alanları, doğal varlıklarımızı, kültürel mirasımızı yok sayan bir algı var. AKP’nin tüm algısı bu alanları kullanmak, yok etmek üzerine. Bütün coğrafyanın belleğini yok eden bir istilayla karşı karşıyayız."
SARIASLAN: YANGINDAN MAL MI KAÇIRIYORSUNUZ?
Kapadokya Alan Başkanlığı’nın açıklamasına yönelik bir tepki de CHP Nevşehir Milletvekili Faruk Sarıaslan’dan geldi. Mevcut 2,8 Km’lik yolun hangi tarihte ve konusunda uzman olan kişiler tarafından araştırıldığını ve raporlandığını soran Saraslan şu görüşleri dile getirdi; “Buradan ağır tonajlı araçların geçişine izin verilmeyebilir ve bilimsel araştırma sonucunda doğal yapısına uygun tamir edilebilir. Alternatif yol olarak yapılan Kapadokya’nın göbeğine bir hançer gibi saplanan bu yolun yapılmasının Kapadokya’ya zarar vermeyeceği hangi bilimsel raporla kimler tarafından hazırlanmıştır? Ayrıca bizim söylediklerimizi doğrularcasına yol çalışmaları devam ederken Göreme Açık Hava Müzesi ile çevresine yönelik, ‘’Çevre Düzenleme Projesi ve Ulaşım Planlaması çalışmalarına başlanmıştır’ denilmektedir. Yangından mal mı kaçırıyorsunuz? Çalışmalar tamamlandıktan ve de bilim insanlarından rapor alındıktan sonra karar verilmesi doğru olmaz mı?”
