Kapadokya’da talan yolunu görüntüledik: İşte yok olacak peri bacaları ve manastır!

Özer AKDEMİR 
Nevşehir

UNESCO Dünya Mirası Listesinde yer alan Kapadokya’da peri bacaları ve Bizans dönemi manastırları üzerinde devam eden yol yapımını yerinde görüntüledik. Yaptığımız gözlemlere göre büyük bir kısmı biten yol daha şimdiden bölgedeki kaya oluşumlarına ve tarihi yapılara zarar vermiş ancak esas ciddi tahribat yolun kalan 500-600 metrelik bölümünde olacak. 

2011’DE KAPATILSIN DENİLEN YOL HÂLÂ İŞLİYOR 

Kapadokya Koruma Grubu sözcüsü Mükremin Tokmak’la gittiğimiz bölge UNESCO Dünya Mirası korumasının yanı sıra 1. Derece Arkeolojik ve doğal sit alanının tam ortasında, Göreme Açık Hava Müzesi’nde bulunuyor. Ortahisar-Göreme arasındaki eski yoldan geçen araçların yarattığı titreşimin önemli bir kültür mirası olan Tokalı kilisesine zarar verdiği gerekçesiyle kapatılması meselesi de yeni değil aslında. Daha 2011 yılında Nevşehir Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu bu yolun kapatılması kararını vermiş ama yol aradan 11 yılı aşkın bir süre geçmesine rağmen kullanmaya devam edilmiş. İşte bu eski yolun trafiğe kapatılması için geçtiğimiz haftalarda başlanılan yeni yol da eski yola paralel bir konumda bulunuyor. Eski yolla yeni yol arasında peri bacalarından oluşan bir vadi var. Yapımı süren yeni yol bu vadinin yamaçlarını oluşturan kayalık bir arazinin tam üzerindeki platodan geçiyor. Yol, hem peri bacalarının hem tarihi eserlerin tam ortasında bir konumda yer alıyor. 

YOL ‘SAKLI KİLİSE’NİN ÜZERİNDEN GEÇİYOR! 

Yol aynı zamanda Kapadokya’nın en önemli tarihi yapılarından Saklı Kilise’nin de neredeyse üzerinden geçiyor. Her ne kadar Kapadokya Alan Başkanlığı yolun Saklı Kilise’ye 18 metre uzaklıkta olduğunu ileri sürse de (ki bu bile yolun kiliseye çok yakın olduğunun itirafı bir anlamda) dronla yapılan çekimler yolun Saklı Kilise’nin giriş kısmının hemen üzerinde bulunduğunu ortaya koyuyor. 

DRONE ÇEKİMLERİ GERÇEĞİ ORTAYA ÇIKARDI 

Kapadokya Koruma Grubu sözcüsü Mükremin Tokmak drone çekimleri üzerinden yaptığı değerlendirmede Saklı Kilise’nin kayaların içine doğru uzadığını, yani yolun altında kaldığını ileri sürüyor. Tokmak, eski yoldan geçen araçların Tokalı kilisesine zarar verdiği gerekçesi ile yeni yolun yapıldığını söyleyenlerin yeni yapılan yolun Saklı Kilise ve diğer tarihi yapılara zarar verme olasılığını es geçtikleri görüşünde. 

‘ESKİ YOLDA ÖNLEM ALINABİLİRDİ’

Tokmak şunları söylüyor; “Evet eski yoldaki trafik Tokalı Manastırına zarar veriyordu hakikaten ancak bunun önlemi alınabilirdi. Mesela başta tur otobüsleri olmak üzere ağır tonajlı araçların bu bölgeye gelmesine izin verilmez, tur araçları aşağıda bir yere park ettirilip turistler Manastır’a yürür ya da taşınabilirdi. Bunu yapmak yerine Kapadokya’nın en karakteristik özelliklerinin olduğu bir yerin ortasına yeni yol yapıyorlar. Bu akılla bilimle, vicdanla anlaşılabilir bir şey değil. Bunun adı vandalizmdir.” 

YOL İNŞAATINA GİTTİK

Tokmak’la yeni yolun yapımının sürdüğü alana gidip hem yol inşaatından hem de yolun devam edeceği güzergahta incelemeler yaptık. Kayalık bir platonun üzerinde geçirilen yolun toprakları aşağıda, dik bir eğimin olduğu yerden Saklı Kilise’nin bulunduğu vadiye doğru akıtılmıştı. Mükremin Tokmak bu dik eğimin düşürülebilmesi için kayalık platonun oyularak düzleneceğini, bu arada altta bulunan bütün mağaraların yok olacağını iddia ediyor. Yol, vadiden 500-600 metre daha gittikten sonra eski yolla birleşecek. 

YOL HANGİ YÖNE DEVAM EDECEK? 

Yolun geldiği aşamada ne yöne gideceği de belli değil henüz. Bir iddiaya göre düz gidip önündeki iki peri bacası ve bir manastır kompleksini yok ederek bugün atların ahırı ve ağılı olarak kullanılan vadiden geçirilerek eski yola bağlanacak. Başka bir iddiaya göre ise yol geldiği noktadan sağa kıvrılarak önüne çıkan peri bacaları, jeolojik oluşumlar ve tarihi kaya oyma yapıları dümdüz ederek Tokalı Kilisesi tarafındaki bugün otopark olarak işletilen düz alandan eski yolla birleşecek. Yol geldiği yerden ne yana giderse gitsin tarihi ve peri bacalarını yok ederek ilerlemek zorunda. Yolun devamının yapılması durumunda şimdiye kadarki kısımlarda yol açtığı tahribattan çok daha büyük bir tahribata neden olacağı bir bakışta görülebiliyor.  

YOK DENİLEN MANASTIRI GEZDİK 

Yolun topraklarının itildiği yamacın hemen girişinde yer alan Manastır kompleksini yakından inceledik.  Manastırın giriş kapısı üzerindeki kırmızı desenleri göstererek yapının Hıristiyanlık resim yapmanın yasak olduğu erken Bizans dönemine ait olabileceğini dile getiren Tokmak, kilisesi, barınma odaları, kileri ve iç içe gezilebilen kat kat yapısı ile son derece önemli bir manastır kompleksinin yol inşaatı ile yok edileceğini söylüyor. Platonun altının kaya mağaraları ile dolu olduğunu belirten Tokmak’a göre yol bu mağaraları da yok edecek. Kapadokya Alan Başkanlığının açıklamasında yol güzergahında hiçbir tarihi yapı ya da peri bacasının olmadığının söylendiğini de hatırlatalım. İşte biz o yok denilen manastır kompleksini gezdik uzun uzun.

MANASTIR AT AHIRI YAPILMIŞ! 

Gezdiğimiz manastır kompleksinin odalarından bazıları bugün hâlâ turistleri gezdirmek için beslenen atların ahırı olarak kullanılıyor. Binlerce yıl öncesinden gelen ilk Hıristiyanlar tarafından ibadet yeri olarak kullanılan manastırın at ahırı yapılmasının yanlışlığından daha büyüğü bu manastırın yol inşaatı nedeniyle yok olacağını bilmek insana acı veriyor. 

KAPADOKYA’YA GİRMESİ YASAK İŞ MAKİNELERİ YOL İNŞAATINDA! 

Tokmak’la, neredeyse dizlerimizi yutan yığılı toprağın üzerinden yol inşaatına kadar çıktık. Platoyu Ortahisar’dan Göreme yönüne doğru yararak gelen yol inşaatının üzerinde ağır tonajlı büyük paletli ve neredeyse bir insan boyuna ulaşan tekerlekleri olan iki iş makinesi vardı. Muhtemelen cumartesi gününe denk geldiği için etrafta hiç kimse yoktu. Biz de bunu fırsat bilerek yol üzerinde ve çevresinde rahat rahat çekimlerimizi yaptık. Tokmak bu ağır tonajlı iş makinelerinin Kapadokya’da böylesine koruma altındaki alanlara girmesinin yasak olduğunu belirterek “Bu makinelerin burada olması bile başlı başına suç” dedi. 

YOLUN GENİŞLİĞİ 16 ADIM! 

Yolun genişliğini adımlayan Tokmak yaklaşık 16 adımda geçtiği yolun Alan Başkanlığının ileri sürdüğü gibi 5-6 metre genişliğinde değil en az 12-13 metre genişliğinde olduğunu ifade etti. Tokmak’a göre yolun kenarından doğalgaz, su, elektrik ve yağmur drenaj sistemi geçirileceği için geniş açıldığını iddia ediyor. Bu yolun esas olarak Ortahisar’a doğalgazı en kısa yoldan götürebilmek için yapıldığı iddiası (doğalgaz şirketi Enerya daha fazla kâr elde edebilsin diye) sadece Tokmak’ın değil. CHP Milletvekili Faruk Sarıaslan da böyle düşünüyor. 

Bulunduğumuz yerden görüntülü bağlantı ile bazı uzmanlar ve bilim insanları ile görüşen Tokmak yolun yol açtığı tahribatı ve ilerlemesi durumunda daha nelerin yok olacağını canlı bağlantı ile inşaatın sürdüğü alandan anlattı. Yolla ilgili TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesinin dava açtığını aktaran Tokmak, Kapadokya’yı koruma gönüllüleri olarak kendilerinin de bu tahribatın durdurulması, şu ana kadar verilen zararın tespiti ve sorumluların cezalandırılması için sonuna kadar çaba göstereceklerini söyledi.

Kapadokya'daki yıkımın drone görüntüleri yayınlandı: Yol yapımı tüm hızıyla devam ediyor!