Ekvador’da olmayan oldu: Çetelerden bombalı saldırı

Yaklaşık 3 milyon nüfusuyla Ekvador’un en kalabalık liman kenti olan Guayaquil, çete şiddetinden muzdarip. Bağlantılı cinayetler 2020’de 363 iken geçen yıl 688’e yükselmiş ve 2022’ye kadar yeni bir rekor kırılmasından korkuluyor. 17,7 milyon nüfuslu ülkede 2021 yılında 100 bin kişi başına 14 cinayet işlenmiş ve bu sayı bir önceki yılın neredeyse iki katı.

Pazar sabahı erken saatlerinde ise Ekvador tarihinde çok az örneği olduğu belirtilen bir olay meydana geldi: Bir bombalı saldırı. Polisin ev yapımı olarak tanımladığı düzeneğin patlaması sonucu 5 kişi öldü, ikisi ağır olmak üzere 17 kişi yaralandı. Soruşturma sonuçlarına göre saldırının hedefinde Tigueronlar (Tiguerones) suç çetesinin üyeleri olan iki kişi vardı. Yetkililer ise olayı soruştururken, bu iki üyenin ihanetinin intikamını almak istemiş olabilecek olası faillerin Tigueronların kendileri olduğuna işaret ediyor.

BBC Mundo bu çete hakkında bilinenleri ve Ekvador’da örgütlü şiddetin durumunu derledi.

NASIL ORTAYA ÇIKTILAR?

Tigueronlar geçtiğimiz on yılın sonunda ülkenin kuzeyinde Guayaquil’den yaklaşık 400 km uzaklıktaki bir başka liman kenti olan Esmeraldas’ta ortaya çıktı. İlk suç faaliyetleri, Ekvador’un en büyük suç çetesi olan Choneros’un yerel bir kolu oldukları 2019 yılında kaydedildi.

2020’nin sonlarında Choneros’un lideri Jorge Luis Zambrano’nun (nam-ı diğer Rasquiña) öldürülmesi, kendi başlarına faaliyet göstermeye ve giderek daha elverişli bir ortamda büyümeye başlayan hizipler ve küçük suç grupları için fırsatlar yarattı.

Araştırma sitesi Código Vidrio’nun yöneticisi Ekvadorlu Gazeteci Arturo Torres, BBC Mundo’ya yaptığı açıklamada, “Son on yılda uyuşturucu kaçakçılığının artmasıyla birlikte bu iş çok daha kârlı hale geldi ve birçok yeni çete kuruldu” dedi. Bu şekilde Tigueronlar güçlendi ve ilk büyük düşmanları olan “Loboslar”ı buldular; Loboslar çeşitli hapishanelerde 270’ten fazla cinayetle sonuçlanan kanlı çatışmalara girdiler.

Cezaevleri, diğer çetelerle olan anlaşmazlıkları için ana arenaları ve aynı zamanda operasyon merkezleri.

LİDERLERİ KİM?

Yetkililer Tigueronların lideri olarak Álex Salazar Villamar’ı işaret ediyor. Salazar, çalıntı mal almak suçundan 32 ay hapis cezasının üçte ikisini çektikten sonra Kasım 2021’de serbest bırakıldı (polis kendisini 2017 yılında çalıntı araba parçaları taşırken yakalamıştı).

Serbest bırakılması, çeteyi güçlendireceğinden korkan Ekvadorlu yetkilileri alarma geçirdi. O dönemde hükümet bakanı olan Alexandra Vela “Bu düzeyde tepki veren bir kişiyi tekrar sokağa salmanın tehlikesi göz önünde bulundurulmalıdır” dedi.

Salazar, cezaevi sosyal hizmetlerinin bir raporda iyi halini ve topluma yeniden entegre olma isteğini vurgulamasının ardından serbest bırakılmıştı.

Polis kaynaklarının Ekvador yerel medyasına verdiği bilgiye göre, çete lideri olduğu iddia edilen kişi pazar günkü saldırının emrini bizzat vermiş olabilir.

NASIL ÇALIŞIYORLAR?

Ekvador’da on binlerce üyesi olan yaklaşık 20 çete bulunuyor. Gazeteci Arturo Torres’e göre Tigueronlar şu anda Choneros ve Lobos gibi diğer çetelerin ardından dördüncü ya da beşinci en önemli çete konumunda. Çeşitli suç faaliyetleri arasında Meksikalı kartel Jalisco Nueva Generación ile işbirliği içinde uyuşturucu kaçakçılığı da var.

“Jalisco Nueva Generación karteline koruma sağladıkları için para alıyorlar. Genellikle kokainle ama nakit olarak da ödeme alıyorlar ve uyuşturucu tüketiminin arttığı Ekvador’da mikro dozlarda satış yapıyorlar” diyor Torres.

Meksikalılarla ittifakları, Kolombiya’dan kokain almak, depolamak ve Orta Amerika ya da Amerika Birleşik Devletleri’ne nakletmek üzere limanlara ya da havaalanlarına teslim etmekten ibaret.

Torres, bu ve diğer çetelerin aynı zamanda Avrupa’nın en büyük kokain dağıtıcısı olan Balkan karteline uyuşturucu kaçakçılığından “güvenlik, hesaplaşma, tehdit veya şantaja” kadar çeşitli hizmetler sunduğunu söylüyor. Tigueronların bir diğer önemli gelir kaynağı da yerel halkın “vacuna/aşı” adını verdiği, ancak kovid ile hiçbir ilgisi olmayan, daha ziyade işadamları ve tüccarlardan alınan haraçlar.

Gazeteciye göre, “Restoranlar, mağazalar veya diğer işletmeler gibi ticari binalara gidiyorlar ve güvenliği sağlamak için ayda 100 ila 500 ABD Doları arasında bir ücret olan ‘vacuna’ ödemelerini istiyorlar. Sadece ticari binaları olan kişileri değil, aynı zamanda evleri site içinde olan kişileri de gasp ediyorlar.”

Tigueronlar kiralık katillikleriyle de tanınıyorlar.

Geçtiğimiz Nisan ayında çete, diğer iddia edilen üyelerinin yanı sıra Barcelona de Guayaquil futbolcusu Gabriel Cortez’in tutuklanmasıyla Ekvador medyasında manşetlere çıktı. Savcılık kendisini tetikçiler tarafından işlenen suçlar hakkında emir vermek ve bilgi almakla suçluyor. Savcılık, futbolcu Gabriel Cortez’i Tigueronlar ile bağlantılı olarak soruşturuyor. Cortez şu anda şartlı tahliyeyle yargılanmayı bekliyor.

NEDEN DİĞER ÇETELERLE SAVAŞIYORLAR?

Ekvadorlu çeteler hem sokaklarda hem de hapishanelerde faaliyet gösterdikleri bölgeler için savaşıyor. Yetkililerin raporlarına göre, Tigueronlar çok hızlı büyüdüler ve memleketleri Esmeraldas’ı aştılar, bu nedenle Guayaquil ve başkent Quito gibi şehirlerdeki bölgeleri fethediyorlar.

Torres, “Kartelden kokain satışından elde ettiklerinin yanı sıra uyuşturucu veya nakit olarak çok fazla kaynak alıyorlar ve bu yüzden bölge için savaşıyorlar ve diğer çetelerle olan anlaşmazlıklar da bu noktada ortaya çıkıyor” diye açıklıyor.

Guayaquil ve diğer şehirlerin sokaklarında yoğunlaşan şiddetin doğrudan “bir kartel ile diğerinin çeteleri arasındaki anlaşmazlığın” bir ürünü olduğunu belirtiyor: “Patronlar dikkat çekmemek istiyor ama cezaevlerinin içindeki ve dışındaki çeteler bu alan kavgasını sürdürüyor.”

Quito’ya 80 kilometre uzaklıktaki Bellavista hapishanesi Mayıs ayında çeteler arasında 40’tan fazla kişinin ölümüyle sonuçlanan bir çatışmaya sahne olmuştu. Ekvador’daki suç çetelerinin sadece hapishanelerde 100 milyon ABD doları civarında para taşıdığı tahmin ediliyor.

Yetkililere göre Esmeraldas hapishanesi de Tigueronlar tarafından kontrol ediliyor.

HANGİ SİLAHLARA SAHİPLER?

Tigueronların cephaneliği bilinmiyor, ancak Gazeteci Torres çetelerin “çok fazla silahlı güce sahip olduğunu” vurguluyor: “Silahlar Peru’dan geliyor. Tüfekleri, mühimmatları, patlayıcıları var...”

Polise göre pazar günkü saldırı el yapımı patlayıcılarla gerçekleştirilmiş olsa da bu, araçlardan yoksun oldukları anlamına gelmiyor.

“Geçen yıl Guayaquil cezaevine insansız hava araçlarıyla saldırı düzenlendiğini unutmayalım. Yeni mikro kalibreli silahlarla çok fazla teknoloji kullanabiliyorlar... Sadece silah ve mühimmat değil, aynı zamanda teknolojik ekipman satın almak için sahip oldukları kaynaklar da etkileyici.” (DIŞ HABERLER)

Ertan Erol

Ekvador'daki toplumsal hareketlilik