Akademisyen Aslı Odman: Tehlikeli atık ticareti ekokırım boyutu aldı

Ramis SAĞLAM
İzmir

Brezilya Donanması’na ait tehlikeli atık içeren uçak gemisi São Paulo’yla ilgili son dönemde farklı açıklamalarla geminin Türkiye’ye getirilmesi yönünde manipülasyonlar hızlandı.

Gemideki tehlikeli maddeler üzerinden, geminin hukuki durumu hatta gemi ortaklarının arasındaki anlaşmazlıklar üzerinden kamuoyu yaratılmaya çalışılıyor.

Son olarak SÖK Denizcilik yatığı açıklamada, asbest ve tehlikeli atıkların söz edilenden düşük olduğunu iddia ederek, asbestin sökümü için özel bir ekibin bu işlemi yapacağını söyledi. İstanbul İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi Üyesi olan Aslı Odman, son açıklama ile birlikte gündemdeki tartışmaları değerlendirdi.

Gemi dahil, atıkların çevre/emek standartları düşük ülkelere gönderilmesine yönelik ifadelere açıklık getiren Odman, “Başta STK Gemi Sökme Platformu, Basel Eylem Ağı (BAN) ve Henry Pézérat Halk Sağlığı Derneği gibi kurumlardan aldığımız bilgi ve belgelere göre, 2007’de Toulon tersanelerinde kısmi asbest bertarafı gören ikiz gemi Clemenceau’da, taşeron şirket Technopur’un belgelerini zemin alan, Greenpeace'in yaptırdığı metafil raporuna göre en az 760 ton asbest olduğu görüldü. Bu gemi aynı zamanda 2006 senesinde Bureau Veritas tarafından 2200 kapalı mahallinin yüzde 86'sının kapsayan çok kapsamlı bir rapor da görmüş. Fransa ve Hindistan'da yargıya intikal eden süreçte, henüz Tehlikeli Madde Envanteri (IHM) adı verilen formel bir belge olmadan yapılan araştırmadan tam 14 sene sonra, Grieg Green, 4 yıldır atıl bulunan geminin kapalı mekanların sadece yüzde 12’sine girdiğinde bile 650 ton kurşun ve kadmiyum boya tespit etmiştir” dedi.

GEMİNİN YÜZDE 12’SİNİN TEHLİKELİ MADDE ENVANTERİ VAR 

Halk ve çevre sağlığı için şüphe dolu soruların cevap beklendiğini belirten Odman, Grieg Green’in sınırlı alan içinde yaptığı envanterde PCB’lerin olmadığı iddialarını ise şöyle yanıtladı;

“PCB'ler daha yasaklanmamışken inşa edilen, ikizinde en az 165 ton olduğu tahmin edilirken, São Paulo’da PCB nasıl bulunmaz? Radyoaktivite ölçümlerinin Alex Stewart adlı, Liverpool merkezli şirketin Rio yerine İstanbul şubesine yaptırılma mantığının açıklanması gerekiyor. Açıklanması gereken diğer konu ise radyoaktivite ölçümünün 650 ton gibi kurşun, kurşun kadmiyum boya ile zırhlanmış, uranyum zırhı olan geminin ne kadarına yapıldığıdır. Geminin yüzde 12’sinin kısıtlı bir Tehlikeli Madde Envanteri' nin varlığından haberdar olduktan sonra, uranyum zırhlı bir gemide sadece 14 noktada yapılan radyoaktivite ölçümünün nereleri kapsamadığı bizi endişelendiriyor.”

SÖK Gemiciliğin “Tedbir” kararına yönelik açıklamasına karşı Odman, ihale sürecinde Brezilya'da gemiyi müze yapmak için açılan dava ve ayrıştığı eski ortağı Cormack'ın aldırdığı “Tedbir” kararını hatırlattı. Odman, “Bizi her şeyden önce ilgilendiren şirketler arası çatışma, askeri tarih merakı değil, çevre, halk ve işçi sağlığı. İSİG Meclisi'nin yönlendiği, 27 yıllık mücadeleyle Brezilya’da asbest baronları, şirketçi devlet politikaları karşısında asbestin 2017'de yasaklanmasına ve bunun çevresel ırkçılıkla dünyaya saçılmasına karşı çıkan enternasyonalist yerel mücadele ağı ABREA, yani Brezilya Asbeste Maruz Kalanlar Ağı'dır. İkiz gemi Clemencau, Pasifikten aynı ağın mücadelesi ile geri dönmüştü.  Ki kâğıt üstünde her şeyi hazır eden Fransa Donanması, gerçek dışı tehlikeli madde miktarı telaffuzları ortaya çıkan Fransız bürokratları bu mücadelenin bu şekilde sonuçlanmasına şaşırmıştı. Bugün aynı taban örgütleri ile ne Avrupa Birliği Kurumlarının ne de üye ülkelerinin bandırasındaki gemilerin sahiplerinin, AB sertifikalarını tehlikeli madde ihracatını ve çevresel ırkçılığı örtmek için kullanılmaması için çalışıyoruz” dedi.

DAHA ÖNCEKİ GEMİ SÖKÜM SÜREÇLERİ

Odman, “Güçlülerin suçları yavaş olur, iz bırakmaz, iz bırakmayan mekanizmayı kurarak ilerler. Sırf görünür ani kaza gibi gözüken iş cinayetlerinin Aliağa gemi söküm işçileri 2021 insidansının Türkiye’nin 22 misli olduğunu bilmek belki sayılardan çıkıp, yaşama bakmaya vesile olur. Kurşun, iş cinayetleri insidansı, Aliağa kanser oranları, haberli denetimlerin hali ortadadır. SÖK Denizcilik, ne yazık ki epey ısmarlamaya benzeyen haberde ‘müsterih olun’ diyor. Fakat SÖK Denizcilik'in daha önce söktüğü iki gemiye bakalım: ‘Ayinesi iştir şirketin’ Harrier ve Ethane/ Methania’de gemilerindeki çevrecilik sicili ortadır. Birinde sökümden hemen önce Foça Körfezi sintineye boğulmuştu, diğeri ise üç kere bandıra, bir kere isim değiştirip, İzmir Barosu'nun açtığı ve kazandığı dava sırasında çoktan sökülmüştü. Hatta Methania'nın Türkiye karasularına girmeden önce sadece iki saatte express bir tehlikeli madde envanteri yaptırdığını biliyoruz” diye sözlerine devam etti.

MALİYETLER VE DÜŞÜK EMEK

Aliağa'da sökülen gemilerin riskler, tehlikeli maddeler ve ölçek açısından Avrupa Birliği ile rekabet etmediğinin altını çizen Odman, AB'deki maliyetlerle São Paulo’nun sökülemeyeceğini ifade etti. 

Avrupa Birliği’nin, Türkiye Cumhuriyeti mevzuatı dâhilinde kalıyor gibi gözüküp toksik plastikleri, 'geri dönüşüm' kisvesiyle Türkiye'ye yolladığını belirten Odman son olarak şunları söyledi; “SÖK Denizcilik’in şeffaflık adına yaptığı ‘Buyurun gelin’ davetine yakında Aliağa’daki halk sağlığı, çevre mühendisi, işçi sağlığı uzmanları, sendikacı ve gazetecilerle birlikte icabet etmek için başvurmayı da düşünüyoruz.”

Ölüm gemisi São Paulo yolda, Aliağa ayakta: İzin vermeyeceğiz!

Ölüm gemisi São Paulo’ya karşı tepkiler büyüyor

São Paulo gemisine tepkiler sürüyor: Yanıltıcı bilgilerin tek nedeni tamamen kâr hırsıdır

Bakan'ın "9 ton asbest var" dediği geminin ikizinden 760 ton asbest çıkmıştı

Uluslararası çevre örgütleri: Yasadışı hareket eden zehirli São Paulo uçak gemisini durdurun ​​​​​​​