30 Ağustos 2022 18:14

6 maddede BİK kararı | Süreç nasıl işledi, iptal kararı nasıl verildi, ne anlama geliyor…

6 soruda Basın İlan Kurumunun gazetemize verdiği ilan iptali kararına dair detayları derledik.

Fotoğraf: Evrensel

MEDYA

Paylaş

Basın İlan Kurumunun 22 Ağustos tarihinde gazetemizin resmi ilan ve reklam yayınlama hakkını tümüyle iptal etmesi kurumun yapısı ve kuruluş amaçlarının ne olduğunu, resmi ilanların nasıl ve neye göre dağıtıldığını, iptal kararına gelinen sürecin nasıl işlediğini, kararın ne anlama geldiği ve sonuçlarını gündeme getirdi. İşte 6 soruda Basın İlan Kurumunun gazetemize verdiği ilan iptali kararına dair detaylar…

RESMİ İLAN VE REKLAM NEDİR?

Merkezi yönetim kapsamındaki idareler, mahalli idareler, sosyal güvenlik kurumları, kamu iktisadî teşebbüsleri, kamu hukuku tüzel kişiliğini haiz teşekküller ile sermayesinin yarısından fazlası bu teşekküllere ait veya bunların yüzde elliden fazla sermaye payı olan iştiraklerinin reklâm niteliği taşımayan ilanları resmi ilan olarak tanımlanıyor.

Resmi reklamlar ise yine bu kurumların gazete ve dergilere verecekleri hususi ilanlar ile reklamları kapsıyor.

RESMİ İLAN VE REKLAMLAR NASIL VE NEYE GÖRE DAĞITILIR?

Basın İlan Kurumu, şubesi bulunan yerlerin il mülki sınırları içinde, resmi ilan ve reklamların yayınlama hakkı bulunan süreli yayınlarda yayınlatılmasına aracılık ediyor. BİK'in aracılık yetkisi bulunmayan yerlerde, resmi ilanlar, yayınlama hakkı bulunan gazetelerde valilikler aracılığıyla yayınlatılıyor.

Resmi ilan ve reklam yayınlama hakkının koşulları “Resmî İlân ve Reklâmlar ile Bunları Yayınlayacak Süreli Yayınlar Yönetmeliği”nde belirtiliyor. Yönetmelikte belirlenen esas ve usulleri eksiksiz ve zamanında yerine getiren gazeteler, yayın yeri ve yayın türü esaslı olarak resmi ilan yayınlama hakkı kazanıyor.

Gazetelerin resmi ilan yayınlama hakkının başlaması için içerik, yüzölçümü, kadro sayısı, fiili satış adedi ve BİK Genel Kurulu tarafından belirlenen koşulları yerine getirmesi gerekiyor. İlan hakkının devamı için gazeteler BİK tarafından yılda en az bir kez denetleniyor. Bu denetimlerde şartların sağlanıp sağlanmadığı yeniden tespit ediliyor. Resmi ilan hakkının devamı da bu denetim sonucu verilen kararla neticelendiriliyor.

Hangi gazeteye ne kadar ilan verileceği ise yine yönetmelikte belirtilen şekilde belirleniyor. Gazetelerin sayfa sayısı, günlük fiili satış adedi, baskı sayısı, kadrolu çalışan sayısı gibi kriterler gözetilerek belirlenen kat sayılar dikkate alınarak gazeteye ne kadar resmi ilan verileceği belirleniyor. Gazetelere aylık olarak yapılan resmi ilan ödemelerinde de bu katsayı belirleyici oluyor.

BASIN İLAN KURUMU NEDEN KURULDU, NASIL DÖNÜŞTÜ?

Basın İlan Kurumu 1961 yılında, 195 sayılı Kanun ile kuruldu. Demokrat Parti iktidarı döneminde gazeteciler arasında “besleme basın” eleştirilerine de neden olan iktidarın kendi çevresindeki gazeteleri desteklemesinin kamu kaynaklarıyla desteklemesine dönük tepkilerin yükselmesi üzerine iktidar değişikliği sonrası kurulan BİK’in temel kuruluş amacı resmi ilanların “adil bir şekilde gazetelere dağıtılması”nı sağlamaktı.

6 Ağustos 2018’de Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın imzasıyla Resmi Gazete’de yayımlanan kararname ile Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığının yetkilerine Basın İlan Kurumunu denetleme yetkisi eklendi. Bunun ardından kurum AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun’un güdümüne girdi.

Dönüşümün ardından BİK’in iktidarı eleştiren haber ve köşe yazıları yayınlayan gazetelere verdiği cezalarda artış yaşandı. Dönüşüm öncesinde de BİK iktidara eleştirel nitelikteki yayınlar karşısında cezalar veren bir kurumdu ancak Cumhurbaşkanı İletişim Başkanlığına bağlanması, yönetim ve kadro yapısının iktidarın tercihlerine uygun ciddi bir değişime uğramasından sonra artık cezalar rekor düzeyi ulaştı. İki ya da üç günlük cezalardan 74 günlük, 45 günlük cezalara gelindi.

EVRENSEL’İN RESMİ İLAN HAKKI NASIL İPTAL EDİLDİ?

BİK, 2019 yılında gerçekleştirdiği denetimlerin ardından “günlük 4 bin fiili satış adedi” şartını yerine getirmediğimizi iddia ederek askıya aldığı resmi ilan ve reklam yayınlama hakkımızı 19-20 Temmuz 2022 tarihlerinde gerçekleştirdiği bayi ve idari denetimlerin ardından tümüyle iptal etti. 3 yıl önce gerçekleştirilen denetim sonrası Eylül 2019’da BİK’in verdiği ilan durdurma kararına yaptığımız ve yönetmeliğe göre 6 ay içerisinde yeniden yapılması gereken denetimle sonuçlandırılması gereken itiraz süreci; Mart 2020’de ilan edilen pandemi ve mücbir sebeple 3 yıl boyunca sonuçlandırılmadı.

Geçen 3 yılda gazetemizin resmi ilan yayınlama hakkı askıda tutularak ilan verilmezken yayınladığımız kimi eleştirel haberler nedeniyle bu sürede toplam 108 gün ilan kesme cezası verildi. 30 Nisan 2022’de mücbir sebebin kaldırılmasının ardından yeniden yaptığımız denetim başvurusunun ardından Temmuz ayında gerçekleştirilen denetimler sonucu okurlarımızın birden fazla gazete alması, siyasi parti, sendika ve belediyelerin Evrensel abonelikleri “usulsüz satış” sayılmış; yönetmeliğe göre ilan hakkının iptalinin gerekçesi olamayacak kayıt defterinin eksik tutulmuş olması (Dağıtım raporlarında yaşanan aksamalar nedeniyle elektronik ortamda tutulan defter kayıtları bazen bir iki gün gecikmeli girilebiliyor. Gazetemiz açısından eksik bilgiler de bu nedenle bir kaç gün gecikmeli girilmekle birlikte tamamlanmıştır) bahane edilerek gazetemizin “günlük 4 bin fiili satış adedi” şartını yerine getirmediği öne sürülmüş ve resmi ilan ve reklam yayınlama hakkımız iptal edilmiştir.

Diğer pek çok gazeteye “idari denetim”le sınırlı tutulan denetim süreci gazetemiz için benzer şekilde işletilmemiş, gazetemize dönük bayi denetimlerde denetmenlerin adeta “suç” üretmeye çalışan tavrı ve tarzı bazı bayi işletmecilerinin denetime ilişkin açıklamalarında ve tuttuğu tutanaklarda yer almıştır.

BİK KARARI NE ANLAMA GELİYOR?

Basın İlan Kurumu, yukarıda belirtilen gerekçeleri sıralayarak gazetemizin resmi ilan ve reklam yayınlama hakkını tümüyle iptal etti. Bu karar, ödemesi halkın vergilerinden oluşan kamu bütçesinden yapılan resmi ilan ve resmi kurum ve tüzel kişilerin reklamlarının gazetemizde yayınlanamayacağı anlamına geliyor.

İlan yayınlama hakkı için belirlenen tüm şartların rafa kaldırıldığı “mücbir sebep” döneminde pek çok gazetenin tijanının onda bire düşmesine rağmen gazetemizin günlük satışlarında böylesi büyük dalgalanmalar yaşanmadığı da göz önünde bulundurulduğunda kararın adaletsiz ve siyasi amaçlı olduğu görülüyor.

Pandemi sürecinde derinleşen kriz ve döviz kurundaki dalgalanmaya bağlı olarak katlanan kağıt fiyatlarıyla artan gazete maliyetleri karşısında gazetelerin temel gelir kaynaklarından biri olan resmi ilan yayınlama hakkımızın hukuksuz biçimde iptal edilmesi gazetemize dönük siyasi ve ekonomik ambargo anlamına gelmektedir. Gazetemizin yayınını ekonomik kıskaca alarak engellemeye dönük bu çaba “anayasayla güvence altına alınan” basın özgürlüğüne dönük bir engel olduğu gibi halkın haber alma hakkının da gasbıdır.

BİK KARARININ SONUÇLARI NELER?

BİK’in ilan iptali kararı ayrıca bugün başvuru yapsak dahi önümüzdeki 36 ay boyunca ilan alamaması anlamına gelmektedir. Çünkü yönetmeliğe göre ilan yayınlama hakkı iptal edilen gazetelerin resmi ilan yayınlama başvurusunda süreç sıfırdan başlatılmakta ve 3 yıllık (yönetmelikte 36 ay şeklinde ifade ediliyor) bekleme süreci uygulanmaktadır. Bu süreç içerisinde gazeteye dönük denetimler gerçekleştirilse dahi ilan yayınlama hakkına ilişkin karar 36 ay sonunda verilmektedir. (İstanbul/EVRENSEL)