On beş yıl sonra Carmen

Özlem ERTAN

Fransız Besteci Georges Bizet’nin ‘Carmen’ operası 1 Ekim akşamı, Beyoğlu Kültür Yolu Festivali kapsamında, İstanbul Devlet Opera ve Balesi sanatçılarının yorumuyla sahnelendi. Opera tarihinin bu sevilen eseri, tam 15 yıllık aradan sonra İstanbul Atatürk Kültür Merkezinde (AKM) ilk kez izleyicilerle buluşmuş oldu. Bunun ilk, ama son olmadığını, operaseverlerin sezon içinde ‘Carmen’i yine AKM’de izleyebileceklerini belirtelim.

‘Carmen’, operayla haşır neşir olmayanlara bile tanıdık gelen bir eser. İspanyol ruhunu taşıyan, hafızalara kazınmış müzikleri, aryaları, düetleri bu eserin ölümsüzlük mertebesine erişmesinin başta gelen sebepleri...

BAŞARISIZLIKTAN ÖLÜMSÜZLÜĞE…

Aslında ‘Carmen’, Prosper Mérimée’nin yaşanmış bir olaydan yola çıkarak yazdığı romanından uyarlanmış bir opera. Operada gerçekçiliği ve hayatın içinden konuları sahneye taşımayı ifade eden Verismo akımının örneklerinden biri olan ‘Carmen’, ilk sahnelendiğinde çok eleştirilmiş ve hatta yuhalanmıştı. Çünkü alışılagelmişin aksine aristokrat bir hanımefendiyi değil, tütün fabrikasında çalışan Çingene kızı Carmen’i baş karakter olarak sahneye taşımıştı. Diğer karakterler de halkın içinden insanlardı. Hal böyle olunca Georges Bizet’nin kelimenin tam anlamıyla Endülüs’ün renklerine büründürdüğü o müthiş müziği de çiğnenmiş ve ‘Carmen’ operasının anlaşılamaması bestecisinin erken yaşta vefat etmesine sebebiyet vermişti. Ancak güzel işler er ya da geç yerini bulur. ‘Carmen’ için de böyle oldu. Carmen asırlardır opera repertuvarının en popüler eserleri arasında başta geliyor.

Biraz da İstanbul AKM’deki temsilden bahsetmek isterim. Vincenzo Grisostomi Travaglini’nin sahneye koyduğu dört perdelik ‘Carmen’ operasında başrolleri Mezzosoprano Nesrin Gönüldağ (Carmen), Tenor Ali Murat Erengül (Don Jose), Soprano Ayten Telek (Micaela), Bariton Caner Akgün (Escamillo) paylaşıyordu. İstanbul Devlet Opera ve Balesi Orkestrasını ise Şef Zdravko Lazarov yönetiyordu.

BİR AKUSTİK SORUNU VAR

Malum, yeni AKM 29 Ekim 2021’de açıldı. Belli ki binanın bu tarihe yetişmesi için acele edilmiş, bazı eksiklerin tamamlanması beklenmemişti. Fark ettiyseniz geçen sezon az temsil yapıldı AKM’de. Yaz aylarında da kapatılıp içinde bazı çalışmalar yürütüldü. Hatta bu yüzden İstanbul Uluslararası Opera Festivali, AKM yerine ulaşımın bir hayli problemli olduğu Haliç Kongre Merkezinde yapıldı. Anlaşıldığı kadarıyla teknik problemler hâlâ giderilememiş. Çünkü AKM’nin bir akustik sorunu var. Özellikle salonun yan taraflarına geçtiğinizde solistlerin sesleri bir hayli azalarak geliyor kulaklarınıza.

‘Carmen’ temsilini ise genel anlamda başarılı buldum. Başroldeki solistlerin performansları iyiydi. Carmen’i delicesine seven, onun için işini, hayatını terk eden Don Jose’yi canlandıran Ali Murat Erengül, benim sevdiğim bir tenor. Zaman içinde sesinin, tekniğinin geçirdiği evreleri de biliyorum. Don Jose’de hem icra hem de artistik bakımdan başarılıydı. Sesi tizlerde de pürüzsüz ve rahattı. Mezzosoprano Nesrin Gönüldağ da iyi bir solist. Carmen rolüne yakışıyor. Carmen zor da bir rol aslında. İyi sesin yanında sahne rahatlığı, oyunculuk ve dans kabiliyeti de gerektiriyor.

Carmen karakterinin İspanyol esintili aryaları meşhurdur ve güzeldir, ama şahsen ben Micaela’nın aryasını daha çok severim. Georges Bizet, nasıl bir zarafetle ve romantizmle örmüştür o müziği. Ayten Telek, ‘Je dis que rien ne m’épouvante’ aryasını güzel, dengeli bir biçimde icra etti. Carmen’in uğruna Don Jose’yi terk ettiği Boğa Güreşçisi Escamillo rolünde Caner Akgün’ün sesi yine gümbür gümbürdü. Akustiğe rağmen üstelik…

‘Carmen’, opera sanatıyla tanışmak isteyenler için de uygun bir eserdir. Tavsiyem, İstanbul Devlet Opera ve Balesinin programını takip edin ve sezon içinde ‘Carmen’i izleyin.