Ölüye Saygı ve Adalet İnisiyatifi, iki gün sürecek konferans yapacak

Şerif KARATAŞ
İstanbul

Ölüye Saygı ve Adalet İnisiyatifi, yürüttüğü tartışmalar sonucunda 8-9 Ekim’de Şişli Nazım Hikmet Kültür Merkezi’nde önemli bir konferans gerçekleştirecek. Ölüye Saygı ve Adalet İnisiyatifi Eş Sözcüsü Derya Aydın, “Türkiye’de uzun zamandır ölülere yönelik fiziki ve sembolik şiddet farklı biçimlerde uygulanmakta. Son yıllarda ölülere ve yakınlarına yapılan eziyetler ve saldırılar geniş bir spektrumda yaygın bir biçimde karşımıza çıksa da bunlar cumhuriyet tarihi kadar eski uygulamalar. Kamusal alanda vuku bulan bu şiddet çoğunlukla devlet organları tarafından yürürlüğe konmaktadır” ifadelerini kullandı. Yaşanan çatışmalarda hayatını kaybedenlerin ölü bedenleri farklı biçimlerde şiddetin hedefi haline geldiğini anlatan Aydın, “Ancak Türkiye’de “makul vatandaş” tanımının dışında bırakılmış muhalif, kadın, göçmen, LGBTİ+; Kürt, Ermeni, Yahudi, Alevi, Êzidî ve Hristiyan gibi birçok grubun ölülerine yönelik benzer bir şiddet yaşanmakta” dedi.

"ÖLÜYE ŞİDDETİN KARŞISINDA DURMAK YAKICI BİR İHTİYAÇ"

Kürt meselesi bağlamındaki çatışmalarda hayatını kaybedenlerin cenazelerinin alınamaması, uzun süre morglarda bekletilmesi, kimsesizler mezarlıklarına defnedilmesi, dini vecibelerin yerine getirilmesinin ve törenlerine katılımın engellenmesi, mezarlıkların tahrip edilmesi, Garzan Mezarlığı örneğindeki gibi ölülerin mezarlıktan çıkarılması ihlalleri yaşandığına dikkat çeken Aydın, “Söz konusu şiddet tablosuna rağmen ölülere yönelik gerçekleşen bu eziyetlerin kamusal alanda dile gelmesi, buna ilişkin hukuki süreçlerin başlatılması ve bu şiddetin engellenmesine yönelik her türden çaba kriminalize edilmektedir. Bu kriminalizasyon kamusal alanda söz sarf etmeyi dahi oldukça güç hale getirmektedir. Bu nedenle bu şiddetin karşısında durmak yakıcı bir ihtiyaç olarak karşımızda durmaktadır. Ölüye saygı ve adalet inisiyatifi bu ihtiyaçtan dolayı kuruldu” ifadesiyle inisiyatifin kurulma ihtiyacı açıkladı.  

Uzun zamandır hukuki mücadele yürüten, ‘ölülere bir yer bulmanın’ barışın tesis edilmesinde önemli bir role sahip olduğuna inanan aileler, bu alanda mücadele eden kurumlar, hak savunucuları, gazeteciler, akademisyenler, politikacılar ve yazarlar olarak ölü bedenlere yönelik yaygın biçimde yürürlükte olan şiddete dur demek için yola çıktıklarını anlatan Aydın, “Ölülere karşı uygulanan şiddetin son bulması için, bunların ne şekilde, hangi amaçlarla ve hangi ideolojik ve politik saiklerle vuku bulduğunun ortaya çıkarılması bu alanda yaşanan hak ihlallerinin son bulması ve adaletin tayin edilmesinde önemli bir adım olacağını düşünerek bir araya geldik” dedi.  

MAĞDURLARLA GÖRÜŞMELER YAPILDI

Öncelikle hem ölüleri, kutsal mekanları, mezarlıkları şiddete maruz kalan kesimlerle görüşmeler yaptıklarını anlatan Aydın şunları söyledi: “Önemli kısmı ölülere yönelik şiddetle zaten uzun zamandır mücadele eden kesimler. Kürtler mesela cenazelerini alıp layıkıyla defnedebilmek için örgütlenmiş bir toplum. Ölüm haberlerini netleştirmek, cenazeye ulaşmak, cenazeyi almak, alıp defnetmek, taziyesini kurmak ve uygun biçimde yas tutabilmek için kurulmuş bu amaçla çalışan kurumlar var. Bu çok ağır bir süreç. Dünyada da bunun benzeri organizasyonlar var mı bilmiyorum. Ama MEB-YADER ve ANYAKAY-DER bu amaçla çatışmalarda hayatını kaybetmiş aileler tarafından kurulmuş yıllardır çalışan kurumlar. Aleviler yıllardır kutsallarına yönelik saldırılara karşı örgütlenmiş bir toplum. Hem geniş çaplı Alevi dernekleri, federasyonların hem de yöre dernekleri yıllardır Alevilerin Alevi inancı doğrultusunda layıkıyla defnedilmesi ve hatıralarına saygı duyulması yönünde çaba içerisindeler. Sadece Aleviler için de değil ölü bedenleri şiddetin hedefinde olan LGBTİ+lar için de demokratik Alevi kurumları “Cemevlerimiz, LGBTİ+'lara ve LGBTİ+'ların cenazelerine açıktır” şeklinde ortak bir karar aldılar. Bu süre zarfında bu kurumlarla bir araya geldik. LGBTİ+larla bir araya geldik. Yine Mülteci kurumlarıyla bir araya geldik toplantılar aldık.”

8 AYRI PANEL YAPILDI

Aydın, ölülere yönelik şiddete ilişkin hem kamusal alanda enine boyuna konuşmak için hem de örgütlenmek ve bir araya gelip birlikte konuşmak 8 ayrı panel yaptıklarını söyledi.  İnisiyatif, 10 Nisan 2021’de “Türkiye’de Ölülere Yönelik Şiddet” konusuyla başlattığı panelleri, “Farklı İnançlar Cenazelere ve Mezarlıklara Yönelik Saldırıları”, "Hukukçular Ölüye Saygı ve Adaleti”, “Basında ölülere yönelik şiddetin yeri”, “Adli Tıp Kurumu Çerçevesinde Ölülere Saygı ve Adalet”, “Yas, Hafıza ve Politika Paneli”, “Ölü Bedenlere Yönelik Şiddetin Toplumsal Cinsiyetini Konuşmak”, “Tecrübeler ve Tanıklıklar: Ölülere Yönelik Şiddeti Aileler Anlatıyor” gerçekleştirdi.

İki gün sürecek konferansta “Türkiye’de ölülere yönelik çok yönlü şiddet”, “Etik, hukuk ve (nekro)politika”, “Tutulamayan yaslar ve ölülere yönelik şiddetle mücadele deneyimi”, “Dünyada ölülere yönelik şiddet ve mücadele: Uluslararası deneyimler”, “Tutulamayan yaslar ve ölülere yönelik şiddetle mücadele deneyimi”, “Ölüye Saygı ve Adalet İnisiyatifi: Ne yapmalı, nasıl yapmalı?​” başlıkları masaya yatırılacak.

İki gün sürecek konferansın programı şöyle:

8 EKİM CUMARTESİ

10.00: Sinevizyon

10.05: Açılış konuşması

Derya Aydın, Ölüye Saygı ve Adalet İnisiyatifi Eş Sözcüsü

Nekropolitika, yas ve mücadele: Ölüye Saygı ve Adalet İnisiyatifi neden yola çıktı?

10.20: Keynote speaker

Nassera Dutour, Zorla Kaybetmelere Karşı Avrupa Akdeniz Federasyonu (FEMED) Başkanı

10.50: Çay ve kahve arası

11.00: 1. Oturum: Türkiye’de ölülere yönelik çok yönlü şiddet

Moderasyon: Eren Keskin

Ayhan Yalçınkaya: Ölüyü dirilt, diriyi öldür: Türkiye'de ölümsüz ölü-canlı ve şiddet

Yusuf İnal: İslam’da ölüye saygı ve ölüye yönelik şiddete yaklaşım

Murad Mıhçı: 1915'den sonrası...

Ercan Geçmez: Ölümü eskitemeyenler: Aleviler

Taha Elgazi: Dünyanın her yerine dağılan mezarsız ölüler: Mülteciler

Mekiye Ormancı: Ölüm siyasetinin toplumsal cinsiyeti: Kadınların ölü bedenine yönelik şiddet

13.00: Yemek arası

14.00: 2. Oturum: Etik, hukuk ve (nekro)politika

Moderasyon: Remzi Altunpolat

Aylime Aslı Demir: Türkiye’de ölülere yönelik şiddetin politikası ve politikanın Sorumluluğu

Ali Duran Topuz: Ölüye şiddet, diriye şiddet ve medya

Cana Bostan: Nekropolitikada anma pratikleri

Hülya Dinçer: Şiddet yas ve adalet: Ölüye saygı ve hukukun ikili işlevi

Sezai Berber: Olağan dışı kayıplarda geride kalanlar, bitmeyen yas ve adli tıbbın rolü

15.45: Çay ve Kahve arası

16.00: 3. Oturum: Tutulamayan yaslar ve ölülere yönelik şiddetle mücadele deneyimi I

Moderasyon: Aslı Zengin

Şeyhmus Karadağ: Ölülere yönelik şiddete bir karşı çıkış mücadelesi: MEBYA-DER

Hasan Karakoç: Zorla kaybetme gerçeği ve Cumartesi Anneleri/İnsanları mücadelesi

Nedime Erdoğan: Yası bile tutulamayanlar: LGBTİ+’lar…

Zeki Baran: Cezaevlerinde ölüye yönelik şiddet: TUHAD-FED mücadalesi

Horacio Pietragalla Corti: Arjantin adli antropoloji grubu deneyimi (kesinleşmedi)

9 EKİM PAZAR

10.00: Takdim

Mahmut Erol, Ölüye Saygı ve Adalet İnisiyatifi Eş Sözcüsü

10.05: 1.Oturum: Dünyada ölülere yönelik şiddet ve mücadele: Uluslararası deneyimler

Moderasyon: Hişyar Özsoy

Ewa Klonowski: Hakikat ve adaletin izini sürmek: Bosna Hersek’te tekil ve toplu mezarların açılması

Mohammad Kawthar: Güney Kürdistan’da zorla kaybetmeler ve karşı mücadele

Souhad Karam: Lübnan’da zorla kaybettirmeler ve devletin yaklaşımı

Umar al-Ghubari: Filistin’de ölü bedenlere yönelik şiddeti kaydetmek: Zochrot deneyimi

11.30: Çay ve kahve arası

11.45: 2.Oturum: Tutulamayan yaslar ve ölülere yönelik şiddetle mücadele deneyimi

Moderasyon: Elif Bulut

Evin Genç: Devlet şiddetinin hedefindeki ölüler ve ANYAKAY-DER mücadelesi

Eyüp Burç: Mürtetlik: Êzidîlere yönelik tarihsel kıyımın nekropolitiği

Nafiye Yiğit: Ölüm siyasetine karşı yaşamı savunmak: Barış Anneleri deneyimi

Melis Kaya: Sürgün, Père Lachaise Mezarlığı ve Ahmet Kaya’nın mezarına saldırı

13.30: Yemek Arası

14.30: 3.Oturum/Forum: Ölüye Saygı ve Adalet İnisiyatifi: Ne yapmalı, nasıl yapmalı?

Kolaylaştırıcılar: Hişyar Özsoy, Derya Aydın ve Nimet Tanrıkulu

17.00: Kapanış

Nadire Mater