2023'te seçim ayarlı bütçe

Birkan BULUT
Ankara

Saray’ın hazırladığı 2023 yılı bütçe teklifi, seçimlere giderken hem seçmene hem sermayeye ayrılan kaynaklarla dikkat çekti. Faiz giderleri, vazgeçilen vergi gelirleri, sosyal yardım ve tarım desteklerindeki artışlar ve büyüyen bütçe açığı, iktidarın seçimlere giderken kesenin ağzını açacağına işaret ederken, iktidarın büyüttüğü yandaş şirketlere garanti ödemelerindeki artışlar da unutulmadı.

Cumhurbaşkanlığında hazırlanarak Meclise sunulan 2023 yılı bütçesinde giderler 4 trilyon 470 milyar lira, gelirler 3 trilyon 810 milyar lira olarak öngörüldü. Bütçe açığının 659,5 milyar lira ve faiz giderlerinin 565,6 milyar lira olarak kaydedildiği bütçede, öngörülen bütçe açığı ve bazı ödenekler, bütçenin seçimlere giderken iktidar lehine kullanılacağına ilişkin beklentileri de doğruladı. Bütçe ödeneklerindeki artışlar, iktidarın hem sermayeye yönelik kaynak transferlerini hem de sosyal ve ekonomik desteklerle seçmene dağıtılacağını işaret etti.

Geçen yıl, 2023 bütçesinde 385 milyar liralık vergiden vazgeçilmesi öngörülmesine rağmen bu kalemde 2,5 kattan fazla artışa gidildi. Asgari ücretin vergi dışı bırakılması gerekçe olarak gösterilse de önemli kısmı patronlardan alınacak 994 milyar lira vergiden vazgeçilecek. Ayrıca eylül ayı sonu itibarıyla 2022’de kur korumalı mevduata bütçeden harcanan toplam tutar 84 milyar 899 milyonu bulurken, Meclis Plan ve Bütçe Komisyonundan geçen torba yasaya göre uygulamanın 2023 yılı sonuna kadar uzatılması isteniyor. Bütçeden sosyal yardım harcamalarına ayrılan pay ise yüzde 73,5 artırılarak 258,4 milyar liraya çıkarıldı. Tarımda destekleme alımları ve sektör yatırım ödenekleri dahil ayrılan kaynak ise 142,9 milyar liraya çıktı. Reel sektör desteklerine ise 145,4 milyar lira ayrıldı.

CUMHURBAŞKANI ZAM ALMADI AMA...

Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Erdoğan’ın, seçimlerin yapılacağı 2023 yılında kendi maaşına zam yapmaması ise dikkat çekti. Geçtiğimiz haziran ayındaki ek bütçede maaşına yüzde 40 zam yapılmasını önce “Bizim sistemimizde Cumhurbaşkanı maaşı aynı zamanda emekli milletvekilleri ve eski cumhurbaşkanları ile merhum cumhurbaşkanlarının hak sahiplerine yapılan ödemelerin de göstergesidir” diye savunan Erdoğan, eleştiriler üzerine ilgili maddenin kanundan çıkarılmasını istemişti. Ancak Saray’ın 2023 yılındaki diğer harcama kalemlerinde büyük artışa gidildi. Cumhurbaşkanlığının 2022 yılında 3,8 milyar lira olan bütçesi, 2023 yılında 6 milyar 637 milyon liraya çıkartıldı. Cumhurbaşkanlığının önümüzdeki yılki “temsil ve tanıtma giderleri” için 105 milyon TL ayrılırken, “Kâr amacı gütmeyen kuruluşlara” yapacağı transferler için 27 milyon lira, “hane halkı ve işletmelere” yapacağı transferler için ise 15 milyon lira harcama öngörüldü.

YAP İŞLET DEVRET PROJELERİ MİLYARLARI YUTACAK

Sağlık Bakanlığı bütçesinde tedavi edici sağlık hizmetlerine 204 milyar lira ayrılırken, koruyucu sağlık hizmetlerine 84 milyar lira ayrıldı. Bütçede şehir hastaneleri yine büyük pay aldı. Şehir hastanelerine hizmet alımı suretiyle sunduğu hizmetler için geçen yıl ek bütçe dahil 8 milyar 177 milyon lira ayrılırken, 2023 yılında 18 milyar lira ödenek ayrılıyor. Şehir hastanelerinin yatırımlarının kullanım bedeli için ayrılan pay ise 17 milyar 649 milyon liradan 27 milyar 716 milyon liraya çıkarıldı. Oysa geçen yılın bütçesinde şehir hastanelerine hizmet alımı için 8 milyar, kullanım bedeli için 16 milyar lira ayrılması öngörülüyordu.

Kamu-özel iş ortaklığı projelerinde dikkat çeken bir başak harcama ise Karayolları Genel Müdürlüğünde oldu. Yol, köprü vb. ulaşım projelerinde trafik garantileri ve katkı ödemelerinde geçen yılın bütçesine göre 2023 yılında 23 milyar 650 milyon lira verilmesi öngörülürken, 2023 yılı bütçesinde 53 milyar 650 milyon lira ödenek ayrıldı. Yani yol ve köprü gibi projelerde yapılacak garanti ödemesi 2023 yılında günlük ortalama 146 milyon liraya denk geliyor.

EĞİTİM YATIRIMLARINA YİNE AZ PAY KALDI

Milli Eğitim Bakanlığına 435 milyar 351 milyon lira ödenek ayrıldı. Ancak eğitime ayrılan bütçenin 297 milyar 420 milyon lirası personel giderleri, 45 milyar 175 milyon lirası ise SGK primi olarak belirlendi. Eğitim yatırımları olarak ifade edilen mal ve hizmet alımlarına ayrılan pay ise yalnızca 38 milyar 973 milyon lira oldu.

DİYANETİN PAYINDA YÜZDE 123 ARTIŞ

Bütçeden ayrılan pay nedeniyle sıkça eleştirilere neden olan Diyanet İşleri Başkanlığı, önümüzdeki yıl 6 bakanlığı geride bırakarak 35 milyar 910 milyon lira bütçeye sahip olacak. 2022 yılında 16 milyar 98 milyon lira olan ödeneği 2023 yılında yüzde 117 artırılan Diyanet İşleri Başkanlığının, personel giderleri 33 milyar 812 milyon lira, personele ait yolluklar 155 milyon lira oldu. Geçen yıl 1 milyon 961 bin lira olan temsil ve tanıtma giderleri ise 3 milyon 945 bin liraya çıkarıldı.

UZAY BÜTÇESİNDE ASTRONOMİK ARTIŞ: YÜZDE 2 BİN 539!

Bütçedeki rekor artış ise uzay çalışmalarında oldu. “Ay’a ulaşarak sert iniş gerçekleştireceğiz” denilen Türkiye Uzay Ajansına 2022 yılında 61,3 milyon lira bütçe ayrılması geçtiğimiz yıl alay konusu olmuştu. O dönem, 2023 yılında 67 milyon TL bütçe ayrılması öngörülen Türkiye Uzay Ajansının bütçesi, 1 milyar 618 milyon lira oldu. Yani yüzde 2 bin 539 artacak. Ajansın bütçesindeki asıl artış, geçen yıl 14 milyon lira ayrılan ama haziran ayı verilerine göre sadece 223 bin lira harcanan sermaye giderlerinin 2023 yılında 1,5 milyara çıkarılmasıyla gerçekleşti.